خانواده و آفتی به نام فضای مجازی؛
تکنولوژی و فضای مجازی قرار است تسهیل کننده روابط و تقویت کننده آن باشد نه اینکه با ایجاد گسست و فاصله روابط را کمرنگ و مجازی کند.
این روزها فضای مجازی با وجود مزیت های زیادی که دارد به معضلی برای خانواده ها تبدیل شده است. تقریبا به دلیل نبود بستر فرهنگی برای حضور و فعالیت در این فضای ارتباطی مجازی، اغلب خانواده ها به جای استفاده بهینه، گرفتار و مبتلا به آن شده اند؛ به شکلی که حتی در برخی خانواده ها اعضا هرچند در فاصله کمی از هم در یک خانه هستند از طریق چت در اینترنت با هم گفت وگو می کنند. دوستی با هیجان می گفت ما در خانه بیشتر از همین طریق با هم ارتباط برقرار می کنیم و به جای صدا زدن همدیگر کافی است در اینترنت با هم حرف بزنیم. البته این هیجان کاذب، یک هشدار و زنگ خطر جدی در روابط اعضای خانواده است که نباید از آن غافل شد!!
متاسفانه سن حضور در فضای مجازی کم شده حتی به کودکان زیر هشت سال هم رسیده است. کم نیستند پدر و مادرهای بااصطلاح مهربانی که تلفن همراه یا تبلت برای بچه ها تهیه می کنند و به خیال سرگرمی او را به حال خود وامی گذارند. ظاهر ماجرا جذاب و آشنایی با فناوری برای بچه هاست اما همین امر باعث می شود تا بچه ها در سنین کم به بلوغ زود رس برسند.
روابط فامیلی هم متاثر از فضای مجازی شده است. چه آن که اعضای فامیل و خانواده ها زمانی به دیدار هم می رفتند و صله رحم می کردند از حال همدیگر با رودرویی دوستانه با خبر می شدند اگر کسی مشکلی داشت دورهم جمع می شدند و برای رفع آن همفکری و اجماع خانوادگی داشتند اما حالا اغلب با تشکیل و راه اندازی گروه مجازی فامیلی و خانوادگی از طریق اینترنت و به شکل مجازی از حال هم با خبر می شوند و با ارسال استیکر(شکلک) برای هم پیام تبریک، تسلیت، تقدیر و... می فرستند یک ارتباط کاملا مجازی و مصنوعی و یا اگر خیلی هوای هم را داشته باشند پیام صوتی هم ضمیمه می کنند و بس.
روح الله مومنی نسب کارشناس فضای مجازی با گلایه از این وضعیت مجازی در روابط خانوادگی و فامیلی می گوید: این ماجرا یک روی سکه است روی دیگری هم دارد و آن گسست تدریجی خانواده هاست؛ زیرا هرچند به ظاهر ارتباطات اعضای خانواده و فامیل گسترش می یابد و با هم درتماس مجازی هستند اما در باطن این ارتباطات کمتر شده است.
مومنی نسب توصیه می کند: در خانه جلوی پدر و مادرتان با تلفن همراه کار نکنید چراکه این حضور شما با تلفن همراه کم کم باعث شک و تردید در دیگران می شود؛ تردیدی که بین والدین و فرزندان، زن و شوهر، خواهر و برادر ایجاد می گردد و این یک خطر است و باعث می شود کانون گرم خانواده متزلزل و مردد شود و اعضا مدام به همدیگر شک کنند.
او می گوید: من زندگی و کارم درباره فضای مجازی است، اما در خانه خود کیسه ای جلوی درب گذاشته ایم تا هر وقت وارد خانه شدیم تلفن را در آن قرار دهیم. تماس های مان را هم به تلفن ثابت منزل انتقال داده ایم تا نیازی به تلفن همراه نباشد؛ چراکه نباید یک اصل مهم را فراموش کرد و آن کانون خانه و خانواده است؛ دنیای واقعی که نباید آن را فدای دنیای مجازی بکنیم.
متاسفانه این روزها جدایی ها و طلاق های زیادی را تنها در رابطه با فضای مجازی شاهدیم از حضور اعتیاد آور در شبکه های اجتماعی و کانال های مختلف گرفته تا ارتباط ها نامشروعی که باعث سرد شدن همسران نسبت به هم درخانواده می شود. علی درستکار مجری برنامه« بیم و امید» در یکی از برنامه های خود که مربوط به به همین موضوع بود حرف جالبی می زد او می گفت: قرار است این دنیای مجازی به ما کمک کند تا در دنیای واقعی بهتر و راحت تر باشیم نه این که برعکس عمل کند و حتی کانون خانواده ای را هم برهم بزند.
متاسفانه فضای مجازی تنها زوجین را درگیر خود نکرده است امروز اینترنت مهمان ناخوانده خانه ها، پا را فراتر از حد خود گذاشته و در تلفن همراه همه جا همراه افراد است و هربار هم تبلیغ می شود که می توان با فلان شیوه سرعت اینترنت را بالا برد و از همه امکانات فضای مجازی به بهترین شکل استفاده کرد. پدر و مادرها بعد از خرید تلفن های جدیدتر برای خودشان تلفن های قدیمی خود را به کودکانشان می دهند و یا اولین جایزه به عنوان تشویق، خرید تبلت یا تلفن همراه برای کودکانشان است و این طور استدلال می کنند که حضور بچه ها در فضای مجازی اجتناب ناپذیر است.
اما این کودک با حضور زود هنگام در فضای مجازی و به خصوص بازی هایی که در آن هست (بازیهایی که اغلب غیرایرانی و نامتعارف با عرف و شرع هم هستند ) با مسایل مختلف آشنا می شود که بلوغ زود هنگام یکی از مشخص ترین آنهاست؛ بلوغی که به بحران جنسیتی در کشور مبدل شده است و این مسئله محصول سوءمدیریت و نبود آینده پژوهی است و آینده ترسناک تر از آنچه در آن هستیم را ترسیم می کند.
یکی دیگر از ویژگی های فضای مجازی آن است که کودکان امروز در آن رشد و نمو کرده اند درحالی که برای والدین و بزرگترها فضایی جدید و نوظهور است به همین دلیل به روز بودن والدین در رابطه با تکنولوژی روز نسبت به فرزندان آنها سخت تر است؛ همین موضوع باعث می شود تا پیچیدگی های جدیدی در تربیت فرزند و آموزش او به خصوص در مباحث جنسی پیش بیاید.
به غیر از مباحث اخلاقی و غیراخلاقی از نظر روانشناسان و کارشناسان رسانه و خانواده نیز یک مشکل مهم با حضور در فضای مجازی ایجاد شده و آن عقب بودن والدین درعلم روز از کودکان و فرزندانشان است تا پیش از این والدین برای بچه ها الهه دانایی بودند که همه چیز را می دانند این امر هم طبیعی بود؛ چرا که والدین و بزرگسالان تجربیات سالهای دراز را با خود دارند که کودک و نوجوان فاقد آنهاست اما فضای مجازی با حجم بالای اطلاعاتی و سیلابی که همراه دارد باعث شده تا حتی از نظر محتوایی هم همگام با بحث های فنی والدین از بچه ها با فاصله زیادی عقب تر بایستند و این موضوع که خود باعث شکاف نسلها شده نیز مهم است. تاسف بارانگیزتر این است که بیشتر از آن که به خانواده و فرد سود برساند ضرر همراه دارد. هربار اخبار ناراحت کننده منفی ای درباره فضای مجازی در صفحات حوادث نشریات می بینیم که عمدتا به دلیل عدم شناخت خانواده ها از این مسئله مهم بوده است .
همان طور که گفتیم روابط افراد در گروهها و شبکه های اجتماعی گسترش زیادی پیدا کرده ولی در اصل روابط سردتر و سطحی تر شده است. مثلا وقتی فردی در اوج ناراحتی وگرفتاری است و نیاز به همراهی وهمدردی با دوستی دارد طرف مقابل با ارسال یک شکلک یااستیکر همدردی خود را نشان می دهد و به خصوص این روابط سرد در خانواده و فامیل یک هشدار جدی است که فاصله ها را بیشتر می کند.
****فراموش نکنیم تکنولوژی و فضای مجازی قرار است تسهیل کننده روابط و تقویت کننده آن باشد نه اینکه با ایجاد گسست و فاصله روابط را کمرنگ و مجازی کند. مراقب باشیم تا فضای مجازی مانند ویروس ایکستاکسنت در خانواده ها عمل نکند ؛ویروسی که ظاهرا همه چیز را عادی و طبیعی نشان می دهد اما زمانی خود را نمایان می کند که دیگر هیچ کاری نمی توان انجام داد.****
