پایه گذار دموکراسی چه کسی است؟

در دموکراسی حکومت امیرالمومنین علیه السلام مخالفان دموکراسی از چنین آزادی برخوردارند که بتوانند بانیان و حامیان و مجریان دموکراسی را هدف تهمتها و بدزبانی ها قرار داده و خدمت گزاران خود را خائن معرفی نموده و به شمشیر و شرارت روی آورند.

همه آزادند حتی خوارج!

اصطلاح دموکراسی از اصطلاحات موضوعه تمدن یونان قدیم است و حکومت مردم را بر مردم «دموکراسی» می نامیدند. مفاهیم دموکراسی واقعی وسیع و پیچیده است و بسیاری از امور و پدیده های اجتماعی را در بر می گیرد.

دموکراسی هم «شکل و شیوه ی زندگانی جمعی» است و هم شکل و «نحوه حکومت در جامعه». در یک نظام دموکراتیک، که به طور قطع تا کنون ذائقه انسانها طعم آن را نچشیده است، صاحبان همه عقاید و فلسفه ها و پیروان همه ادیان، حق حیات و رشد و پیشرفت و التزام به عقاید و ارزشهای خود را دارند و باورهای آنان مانع همزیستی مسالمت آمیزشان با دیگران نخواهد شد.

یکی از شاخصه های دموکراسی، آزادی و عدم اجبار مردم است. نه تنها دوستان و یاران حضرت امیرالمومنین علیه السلام در حکومت اسلامی آزاد بوده و حقوق فردی و اجتماعی آنان رعایت می گردید، بلکه مخالفان امام علی علیه السلام و گروه « خوارج » نیز از تمام حقوق اجتماعی، انسانی برخوردار بودند.خوارج؛ همان شورشیانی بودند که از ارتش امام علی علیه السلام جدا شده و گروه خاصّی تشکیل داده و سرانجام با آن حضرت در نهروان جنگیدند.

مخالفان دموکراسی آزادند!

در دموکراسی حکومت امیرالمومنین علیه السلام مخالفان دموکراسی از چنین آزادی برخوردارند که بتوانند بانیان و حامیان و مجریان دموکراسی را هدف تهمتها و بدزبانی ها قرار داده و خدمت گزاران خود را خائن معرفی نموده و به شمشیر و شرارت روی آورند. جامعه متعالی همان جامعه پنج ساله علی علیه السلام است.

او گذشته از حقانیت و مشروعیتی که به اعتقاد خود و پیروانش از سوی خدا و فرستاده او دارد با بیعتی بی نظیر و بدون هیچگونه تبلیغ مشروعیت و مقبولیت مردمی نیز دارد. آنها که در برابر او جبهه گیری کرده اند گروهی از مردم اویند.

امام علی علیه السلام در اندیشه سرکوبی مخالفان نبود!

آن حضرت در حالی که هرگونه برخورد سیاسی با آنان برایش مقدور بود به آسانی می توانست زندانشان کند و شکنجه شان دهد. و یا حقوق آنها را قطع کند و هر کار دیگری که همه حاکمان با مخالفان خود انجام می دهند. برای او آسانتر بود، اما آن مظهر عدالت و مهر هیچگاه برای سرکوبی مخالفانش به چنین رفتارهای معمول -حتی در جوامع دمکراتیک- توسل نجست. چرا که او در اندیشه سرکوبی نبود و برای رهایی و آزادی و آزادگی می کوشید.

علی علیه السلام می خواست حقوق مخالفین و آزادی و عدالت و حقوق بشر را در سطحی وصف ناپذیر برای آنان تضمین کند؛ و شگفتا که چنین کرد. خوارج برای مرگ در راه دین بی قراری می کردند و با آن که پارسا و شب زنده دار و حافظ قرآن بودند به خاطر پایین بودن سطح فکر و اندیشه به حدی سقوط کرده بودند که علی و معاویه و عمروعاص را برابر می دانستند و می گفتند این هر سه کافرند. «حتی صرتُ اقرن الی هذه النظائر»

سهم مخالفان از بیت المال محفوظ است!

طبری در تاریخ خود آورده است روزی، امام علی علیه السلام بر منبر خطابه برای مردم سخن می گفت که ناگهان یکی از خوارج فریاد بر آورد: «لا حکمَ إلّا لله» وقتی شعار او تمام شد، فرد دیگری برخاست و همین شعار را تکرار کرد و همینطور گروه دیگری بپاخاستند و همان شعار را سر دادند، امام علی علیه السلام در پاسخ آنها فرمود: «الله اکبر! سخن حقی است که از آن اراده باطل کرده اند.» سپس فرمود: «شما تا وقتی که با ما همراه هستید و دست به تجاوز مسلحانه نیازیده اید، از سه حق برخوردارید و این بی ادبی ها و جسارتها و شعارهای فریب دهنده شما مرا وانمی دارد که شما را از حقوق و آزادی های مشروعتان بازدارد:

١. از ورود شما به مساجد برای نماز گزاردن و شرکت در نشستهای مسلمانان جلوگیری نمی کنم.

٢. مادامی که با ما زندگی می کنید و به دشمن نپیوسته اید، سهم شما را از بیت المال قطع نمی کنم.

٣. تا آغاز به جنگ نکرده و به روی مسلمانان شمشیر نکشیده اید با شما نمی جنگم.

سخن آخر

تعاریف اندیشمندان غربی و شرقی «دموکراسی» را در موارد زیر خلاصه می کند : - حکومت مردم بر مردم - حکومت محرومان بر ضد سرمایه داران - دخالت عموم مردم در امور کشور - آزادی فکر و بیان - تعیین مدیران با انتخابات آزاد - مبارزه با تبعیض و نابرابری های اجتماعی ولی آیا دموکراسی های جهان تحمل دشمنانی چون خوارج را دارند که سرسختانه علیه حاکمیت می ستیزند؟آیا برای نجات و آزادی موافقان و مخالفان خویش مانند علی علیه السلام می کوشند؟!

منابع:
- نهج البلاغه ،خطبه 3 و 40
- جاذبه و دافعه علی علیه السلام ص123
- تاریخ طبری، ج 3، ص 114
- اندیشه آزادی در نهج البلاغه، علی کرمی؛ محمد تقی خلجی، صص 341 - 344

حامد رفیعی - تبیان