قصه گویی برای کودکان پر از فایده است (بخش اول)

ذهن هر انسانی داستان پردازی هایی دارد که قدرت این داستان ها بستگی به قصه هایی دارد که در کودکی برای آن تعریف شده است. منظور از داستان پردازی این نیست که قصه و سناریو در ذهن نوشته شود، بلکه پیش بینی ها و رویا های قبل و بعد از قرار عاشقانه و … به نوعی داستان پردازیست. در ادامه بیشتر در این باره صحبت میکنیم و تأثیر قصه گویی در کودکان به طور کامل شرح میدهیم.

قصه از زمانی که اجداد ما در غارها و دور آتش بودند تا امروز که عصر ارتباطات اطلاعات است همراه ما بوده است. افسانه‌ها و قصه‌های اعجاب‌انگیز قرن‌های پیش، وقایع مستند امروزند.

پس اگر کودکی رو به آینده و خلاق پرورش می‌دهید او را با افسانه‌ها و قصه‌ها آشنا کنید  تا از امروز در آینده خودساخته و رویایی خود زندگی کند.

قصه‌ها و خیالبافی‌ها

یکی از عوامل رشد و رضایت انسان، خیالبافی‌های مثبت و سازنده است. انسان با خیال بافی، رویاهای خود را به تصویر می‌کشد و سپس آنرا بصورت قصه و داستان در آورده و هر روز یا هر شب برای خود تعریف می‌‌کند.

این قصه‌ها، که در علم روانشناسی گاه با عنوان فرایند اولیه شناخته می‌‌شوند، برای رشد انسان لازمند و گویی انسان هر چیزی را که لازم دارد اول برای خود تصور می‌‌کند و حتی در باره‌اش برای خود داستان‌های کوتاه یا بلند درست می‌کند و سپس آن را تبدیل به هدف کرده و برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی می‌کند.

قصه‌ها کمک می‌کنند خیالبافی‌های مثبت در کودکان ما رشد یافته‌تر شوند و کودک بتواند آرزوهای خود را برای خودش روشن‌تر و شفاف‌تر کند. آرزوها و رویاهایی که شاید ماموریت اصلی او در این جهان باشند.

قصه؛ گذر از سختی‌ها

از طرفی قصه می‌‌تواند کودکان را آرام کند. در یکی از نمایشنامه‌های هراکلس (423 ق.م) شوهر به زن چشم انتظار خود می‌گوید‌: «آرام باش! چشمه‌های جوشان  اشک را که چشمان کودکانت را پر کرده‌اند، بخشکان! آنان را با قصه دلداری ده!»

قصه برای کودک رنج دیده و در حال سختی مانند یک درمانگر عمل می‌کند. زندگی چه برای ما و چه برای کودکانمان دارای فراز و نشیب و سختی و آسانی است.

اما حد توان و ظرفیت کودکان کم و روحیه آنها بسیار حساس و آسیب‌پذیر است. اولین دستاورد قصه در این لحظات، بودن در جهانی دیگر است. جهانی به اندازه همین جهانی که او هم اکنون در آن زندگی می‌کند، واقعی و ملموس.

او در  این فضا (دنیای قصه) با باور و جسارتی به مراتب بیشتر از زندگی واقعی‌اش دست به نوعی تجدید قوا و افزایش ظرفیت می‌زند و جمله من می‌توانم را پیدا می‌کند و اگر در این زمان قصه‌ای مناسب برای او خوانده شود، قدرت رویارویی‌اش با سختی‌ها بیشتر می‌شود.

قصه،‌ بی‌زمانی و بی‌مکانی

قصه‌های کودکان زمان ندارند. روزی روزگاری …. یکی بود یکی نبود …. در آغاز …. یک روز آفتابی …  این زمان‌ها هیچ زمانی نیستند و  این بی‌‌زمانی در قصه، می‌تواند تبدیل به هر زمانی شود که کودک در آن است.

حال قصه، همان حال درونی کودک است و او از اسارت زمان بیرون می‌آید و زمان زنده را تجربه می‌کند. مکان نیز هر جایی می‌تواند باشد،‌ در جنگلی دور، بر قله‌ای بلند، زیر دریاها و بر فراز آسمان‌ها. راز قصه نیز در اینجاست.

گذر از مرزها،‌ گذر از زمان و از مکان. گویی قصه محل تحقق همه آرزوهای انسان است. آرزوی سفر، آرزوی پرواز. آرزوی بازگشت به آسمان و در این احساس غربت کودک حساس‌تر است.

گویی کودکان هنوز به طور کامل دچار فراموشی اصل خود نشده‌اند. این از جسارت  و آزادگی‌شان پیدا است. به قالب‌ها و زندان‌های خود ساخته نمی‌اندیشند.

به دنبال نظر دیگران درباره خود نیستند و در یک کلام همانی هستند که هستند. پس به جادوی قصه بیشتر پایبندند و ان را بیشتر پذیرفتنی می‌یابند…

همانطور که در بخش اول گفته شد، قصه و داستان پردازی جزء ناخود آگاه هر فردیست و ما مدام در حال قصه پردازی میباشیم و اصلا انسان قصه را ذاتا دوست دارد؛ برای همین است که روزنامه میخرد و اخبار میخواند و یا کتاب های چند جلدی را چند بار مطالعه میکند. قصه ماواری ذهن انسان از واقعیت است و وسعت این ماورا به سطح قصه هاییست که در کودکی شنیده است. در ادامه با بخش دوم این مطلب در خدمت شما هستیم.

قصه؛‌ پل ارتباط شما با کودکان

قصه‌گویی ارتباط شما با کودکتان را زیاد می‌کند. وقتی قصه می‌گویید خود به خود کودک به شما خیره می‌شود و با تمام دقت به چشم‌ها و حالات نمایشی شما توجه می‌کند.

آهنگ صدایتان را می‌‌شنود و امواج پنهان و حسی شما را نیز درک می‌کند.

قصه‌گویی فضای جدیدی خلق می‌کند که فراتر از تکرار‌های روزمره است و هر چه در گفتن و اجرای قصه خلاق‌تر باشید،‌ جاذبه بیشتری به وجود می‌آورید،‌ به طوری که خاطره و پیام قصه تا ابد با کودک باقی می‌ماند و به این طریق بین کودک و شما، پیوندی از جنسی دیگر خلق می‌شود.

قصه،‌ و پرورش حواس

از دیگر کارکرد‌های قصه توانمند شدن قدرت شنیدن است. صدا به گوش همه می‌رسد اما همه نمی‌شنوند. همه چشم دارند ولی همه نمی‌بینند.

شنیدن و درست شنیدن احتیاج به تمرین دارد و قصه‌گویی یکی از بهترین روش‌ها برای پروراندن گوش کودک است. یکی دیگر از فواید منحصر به فرد قصه قدرت تکلم و زبان است.

زبان و تکلم که یکی از توانایی‌های خاص انسان است ابتدا با شنیدن آغاز می‌شود. زبان شناسان می‌گویند که انسان‌ها با علائم با یکدیگر مرتبطند و این علائم در درجه اول گوشی و دهانی هستند.

زبان و قدرت تکلم که تا سن شش سالگی در کودک شکل می‌گیرد با ابزار قصه (شنیدن کلمات و تکرار ذهنی آنها) بسط و گسترش می‌یابد.

از طرفی دیگر قصه‌گویی کودکان را به سمت خواندن هدایت می‌کند و باعث افزایش قدرت درک در آنها می‌شود. به خصوص وقتی که او کتابی را می‌خواند که قصه‌اش را می‌داند ذهن او در حین خواندن منظم می‌شود.

چگونه برای کودکانمان قصه بگوییم

هر قدر قصه‌ها با تصویر‌سازی همراه باشند برای کودکان جالب‌ترند. بنابراین تا جایی که می‌توانید قصه‌ها را با تصاویر همراه کنید. علت این که داستان‌های کودکان نیز با نقاشی‌های رنگی همراه هستند همین اشتیاق کودکان به تصاویرند.

شما بدون نقاشی هم می‌توانید به کودکان تصویر بدهید. وقتی در قصه‌ها از رنگ لباس یا شکل یک پرنده یا خانه سخن می‌گویید در واقع در حال تصویر‌سازی برای کودک هستید.

همچنین قصه را با سوال همراه کنید. از کودک بپرسید اگر گفتی الان چی می‌شه؟ و او را تشویق به خیال‌پردازی و قصه‌سازی ذهنی کنید. بدین ترتیب خلاقیت او را در داستان‌سازی نیز پرورش خواهید داد.

گاهی کودکان برای عروسک‌ها یا اسباب بازی‌هایشان داستان تعریف می‌کنند. این موقعیت هم فرصت خوبی است که آنها را تشویق کنید و اجازه بدهید خلاقیت بیشتری در داستان‌سازی از خود نشان دهند.

کودکان به وسیله قصه‌ها خود و امیال و ناراحتی‌های خود را هم ابراز می‌کنند. پس سعی کنید به داستان‌های آنها با دقت گوش کنید و نیازی را که در پس آن داستان سرایی‌ها نهفته است کشف کنید..