آیا بزرگان اهل سنت شاگردان امام صادق(علیه السلام) بوده اند؟

شکی نیست که اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام با توجه به علم بی نظیری که داشته اند، همه مردم محتاج علوم آنان بوده اند. حتی در مواردی متعدد مخالفین نیز اعتراف کرده اند که محتاج علم آن حضرت بوده اند.

شکی نیست که اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام با توجه به علم بی نظیری که داشته اند، همه مردم محتاج علوم آنان بوده اند. حتی در مواردی متعدد مخالفین نیز اعتراف کرده اند که محتاج علم آن حضرت بوده اند. در این میان حضرت امام صادق علیه السلام با گسترش علوم حقیقی سهم قابل توجهی را در نشر دین داشته اند. استفاده دانشمندان اهل سنت از محضر امام صادق گواه این موضوع است.
حال به مواردی از برخورداری علماء و بزرگان اهل سنت از محضر امام صادق سلام الله علیه اشاره می کنیم:

1. آلوسی

آلوسی، از علمای اهل سنت در مقدمه کتاب «مختصر تحفة الاثنی عشریة» نیز از قول ابوحنیفه تصریح می کند که وی مدت دو سال از محضر امام صادق صلوات الله علیه استفاده برده است :
این ابو حنیفه است كه در بین اهل سنت بوده و دائما افتخار می کرد و با زبانی فصیح می گفت: اگر آن دوسال نبود، هلاک می شدم. مقصود [ابو حنیفه] دو سالی است که در طول آن از امام جعفر صادق [علیه السلام] کسب علم نموده است. و به تحقیق چندین نفر گفته اند که او علم و طریقت را این [یعنی امام صادق سلام الله علیه] و از پدرش امام باقر [سلام الله علیه] و از عمویش زید بن علی بن الحسین ٓ رضوان خدا بر همه آنها باد - اخذ کرده است.(1).

2. ابن تیمیه

ابن تیمیه هر چند در متن خود تصریح به شاگردی ابو حنیفه نمی کند، اما صراحتا مالک بن انس، سفیان بن عیینه، شعبه، ثوری، ابن جریج، یحیی بن سعید و ... را از جمله کسانی می شمارد که در محضر امام صادق سلام الله علیه بوده اند چنان چه می نویسد:
بعد از جعفر بن محمد (امام صادق سلام الله علیه) کسی به مانندش نیامده است و شخصیت ها و عالمان بزرگ اهل سنت همچون مالک و سفیان بن عیینه و [سفیان] ثوری و ابن جریج و یحیی بن سعید و مانند آنان از علمای مشهور و معروف، از وی علم آموخته اند.(2)

3. محمد بن طلحه

وی نیز جمعی از علمای اهل سنت را ذکر می کند که از حلقه علمی امام صادق علیه السلام استفاده برده اند:
امام جعفر الصادق از بزرگان اهل بیت (علیهم السلام) است، دارای دانش فراوان، همواره مشغول عبادت، همواره به یاد خدا بود، زهدی آشکار داشت و اهل تلاوت قرآن بود. در معانی قرآن کریم اهل تحقیق بود و جواهرات قرآن را استخراج می کرد و عجائبی را از قرآن نتیجه می گرفت و اوقات خود را برای انجام انواع طاعات الهی تقسیم کرده بود به طوری که در آن اوقات به محاسبه نفس خود مشغول بود. دیدارش انسان را به یاد آخرت می انداخت و شنیدن کلامش موجب زهد در دنیا می شد و اقتدا به روش او، راهنمای بهشت بود. نور چهره زیبایش، گواه بر این بود که او از فرزندان انبیا است و پاکی اعمالش روشن گر این بود که وی از نسل رسالت می باشد. از علم او جماعتی از ائمه و بزرگانی مانند: یحیى بن سعید انصاری ، و ابن جریج ، ومالك بن انس ، و [سفیان] ثوری ، و [سفیان] ابن عیینه ، وشعبه ، وایوب السجستانی و غیر از این ها استفاده برده و شاگردی ایشان را برای خود منقبت و فضیلتی برشمرده اند كه موجب شرافت آنان بوده است.(3)

4.  محیی نووی

نووی نیز شاگردی بزرگان اهل سنت را چنین گزارش می کند:
محمد بن اسحاق و یحیى الأنصاری ومالك دو سفیان و ابن جریج و شعبه و یحیى القطان و دیگران از ایشان روایت نقل کرده و بر جلالت و امامت و آقایی او اتفاق نظر دارند.(4)
در نتیجه ثابت شد که بزرگان و علماء و حتی امامان چهارگانه اهل سنت [ابوحنیفه، مالك بن انس، محمد بن ادریس شافعی، احمد بن حنبل] به صورت مستقیم و یا با واسطه شاگردان آن حضرت بودند و این موضوع نشان دهنده این است که منبع اصلی دانش(اهل بیت علیهم السلام) برای همگان شناخته شده بودند و هر کس به اندازه توان خود سعی می کرده تا از ایشان بهره ببرد.

پی نوشت ها:
(1).الألوسی، محمود شكری، مختصر التحفة الاثنی عشریة، ص 8 ، ألّف أصله باللغة الفارسیة شاه عبد العزیز غلام حكیم الدهلوی، نقله من الفارسیة إلى العربیة: (سنة 1227 ه ) الشیخ الحافظ غلام محمد بن محیی الدین بن عمر الأسلمی، حققه وعلق حواشیه: محب الدین الخطیب، دارالنشر: المطبعة السلفیة، القاهرة، الطبعة: 1373 ه .
و رك: القنوجی البخاری، أبو الطیب السید محمد صدیق خان بن السید حسن خان (متوفاى1307ه )، الحطة فی ذكر الصحاح الستة ، ج 1 ص 264 ، ناشر : دار الكتب التعلیمیة - بیروت ، الطبعة : الأولى 1405ه / 1985م .
(2).ابن تیمیه الحرانی الحنبلی، ابوالعباس أحمد عبد الحلیم (متوفاى 728 ه )، منهاج السنة النبویة، ج 4 ص 126 ، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، ناشر: مؤسسة قرطبة، الطبعة: الأولى، 1406ه ..
(3).الشافعی، محمد بن طلحة (متوفای652ه )، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (ع)، ص 436 ، تحقیق : ماجد ابن أحمد العطیة. طبق برنامه كتابخانه اهل بیت علیهم السلام.
(4).النووی الشافعی، محیی الدین أبو زكریا یحیى بن شرف بن مر بن جمعة بن حزام (متوفاى676 ه )، تهذیب الأسماء واللغات، ج 1 ص 155 ، تحقیق: مكتب البحوث والدراسات، ناشر: دار الفكر - بیروت، الطبعة: الأولى، 1996م.

  محمدباعزم-  تبیان