اپرای سیدنی ، چشم قاره‌ استرالیا

خانه اپرای سیدنی که با عنوان سمبل استرالیا هم شناخته می‌شود، بیش از ۵۰ سال است که فعالیت خود را در این بندر آغاز کرده است و سالانه صدها هزار نفر را به استرالیا می‌کشاند تا با این مکان شگفت‌انگیز از نزدیک آشنا شوند. با ما همراه باشید تا درباره‌ی این شاهکار معماری بیشتر بدانید.

به هر نقطه‌ی جهان که سفر کنید، شگفتی‌های بسیاری منتظر شما هستند. از طبیعت‌های بکر و دست‌نخورده گرفته تا هنرنمایی‌ها و شاهکارهایی که با فکر و دست توانمند بشر خلق شده‌اند. یکی از این شاهکارها، خانه‌ی اپرای سیدنی (Sydney Opera House) است که یکی از متمایزترین بناهای قرن بیستم از لحاظ هنر معماری است، که در شهر ساحلی سیدنی و در ایالت نیوسات ولز کشور استرالیا قرار دارد. خانه‌ اپرای شهر سیدنی در حال حاضر یکی از مهم‌ترین اماکن توریستی در کشور استرالیا به‌ شمار می‌رود.

نگاهی به تاریخچه خانه‌ اپرای سیدنی

خانه اپرای سیدنی مرکز هنرهای چندگانه سیدنی است. رقابت برای طراحی این اثر در سال ۱۹۵۷ آغاز شد. این بنا در نوک شمال شرقی سیدنی و در بندرگاه ساخته شده و طراحی آن در ماه مارس سال ۱۹۵۹  توسط معمار دانمارکی به نام یورن اوتزن آغاز شد و این بنا در سه مرحله ساخته شده است: مرحله اول (۱۹۵۹-۱۹۶۳) شامل ساخت سکو بالا، مرحله دوم (۱۹۶۳-۱۹۶۷) ساخت و ساز از پوسته بیرونی، مرحله سوم (۱۹۶۷-۱۹۷۳) طراحی داخلی و در نهایت در سال ۱۹۷۳ توسط ملکه الیزابت دوم رونمایی شد. 

یورن اوتزن در سال ۲۰۰۳ به خاطر همین شاهکار خود برنده جایزه‌ی معماری پریتزکر شد. این جایزه برابر با جایزه‌ی نوبل در رشته‌ی معماری است. این بنای کم نظیر، به صورت یکی از آثار تاریخی درآمده و در ژوئن سال ۲۰۰۷ نام آن در زمره‌ی آثار هنری ارزشمند در لیست بناهای تاریخی سازمان میراث فرهنگی جهانی ثبت شد.

مشکلات زیادی در طراحی و ساخت این بنا وجود داشت، اما در نهایت خانه‌ی اپرای سیدنی به سمبل استرالیا در جهان بدل شد و به قول اوتزن، این بنا نه تنها نماد یک شهر، بلکه نماد یک کشور و یک قاره است. بیش از نیمی از توریست‌هایی که از کشورهای آمریکا، چین، انگلستان و نیوزیلند به استرالیا سفر می‌کنند انگیزه‌ی سفر خود را بازدید خانه‌ی اپرای سیدنی ذکر کرده‌اند. این بنا سالانه ۱.۴ میلیون نفر را به استرالیا می‌کشاند.

این سالن عمارتی زیبا، بلند و صدف مانند است که روی پیش‌رفتگی‌ای در آب قرار گرفته و با بندر شهر سیدنی بسیار هماهنگی دارد.

این ساختمان نه تنها بندر استرالیا را مزین کرده، بلکه به کل خط آسمان شهرسیدنی زیبایی بخشیده است. ایده‌ی اوتزن این بود که ساختمانی بسازد که آینه‌ی تمام نمای بادبان‌های کشتی‌ها، امواج اقیانوس و نماد واضحی از صدف‌های دریایی باشد. ساختمان اپرای سیدنی به دلیل آکوستیک قوی آن که امواج صوتی را در کمتر از ۲ ثانیه مستهلک می‌کند، شهرت دارد.

این ساختمان از یک سو تداعی کننده‌ صدف‌های بندر سیدنی است و از سوی دیگر طرحی بدیع برای یک مجموعه‌ی عظیم از سالن‌های اجتماعات برای برگزاری انواع گردهمایی‌ها، مراسم هنری و جشنواره‌های تئاتر و موسیقی می‌باشد. سقف متشکل از قوس‌های نامنظم که در اولین نگاه امواج آرام و درخشان سواحل سیدنی را تداعی می‌کند و اکنون نماد شهر سیدنی و قاره‌ی استرالیا بشمار می‌رود و می‌توان آن را «چشم قاره‌ی استرالیا به سوی جهان خارج» توصیف کرد.

ریتم و تکرار در خانه اپرای سیدنی 

هر حرکتی که از الگویی تکرار شونده از عناصر و نقوش به صورت منظم یا نامنظم تکرار شده باشد ریتم گفته می‌شود. این ریتم می‌تواند ناشی از دید ما باشد و یا ناشی از جسم ما که به دنبال عبور کردن از یک توالی فضایی است.

در ساختمان اپرای سیدنی از تکرار و ریتم استفاده شده است. این ساختمان همانند موج‌های دریا توالی دارد. در اپرای سیدنی از توالی سقف‌های غلافی شکل برای به وجود آوردن فضا استفاده شده است. ۱۰ طاق غلافی بدون استفاده از چوب بست ساخته شده‌اند و دیوارهای شیشه‌ای مقعری قسمت‌های باز غلافی‌ها را مسدود کرده است.

 نکات حائز اهمیت درباره‌ی خانه‌ اپرای سیدنی

این بنا شامل فروشگاه که دارای ۱۰۰۰ مغازه است، ۵ سالن اصلی نمایش، ۱ سالن پذیرش اصلی، ۵ استدیو تمرین،۴ رستوران، ۶ بار، ۱ کتابخانه، ۱ سالن برای استراحت هنرمندان به نام اتاق سبز، ۶۰ اتاق برای تعویض لباس، دفاتر مدیریتی، تاسیسات و غیره است.

سقف این بنا شامل یک سری سهمی (قوس) است که توسط نوارهای بتنی حمایت می‌شوند برای بتن‌ریزی سقف از قالب استفاده شده است که به دلیل شکل هندسی خاص سقف‌ها باید قالب‌ها را می‌ساختند و چون سقف‌ها در ابعاد مختلف بودند ساخت قالب‌ها بسیار هزینه‌بر بود. بیشترین ارتفاع بنا که روی کنسرت هال است ۶۷ متر از روی دریا است.

در مدت ساخت بالکن ۱۲ بار طرح پوسته‌ها عوض شد تا شرکت سازنده توانست اقتصا‌دی‌ترین و اجرایی‌ترین روش را پیدا کند. شرکت سازنده ۲۴۰۰ دنده بتنی را ساخت و ۴۰۰۰ قالب سقف ساخت که هرکدام از این قسمت‌های پیش ساخته سقف توسط ۳۵۰ کیلومتر کابل استیل در جای خود نگهداری می‌شود. سقف این بنا از سنگین‌ترین سقف‌های اجرا شده در دنیا تا به حال است که ۲۷۲۳۰ تن وزن دارد و توسط ۱۰۵۶۰۵۶ عدد سرامیک ساخت کشور سوئد در ۲ رنگ سفید براق و کرم مات پوشیده شده است .گفتنی است که پوسته‌ی حلزونی شکل آن شامل یک میلیون و ۵۶ هزار تکه سنگ‌ گرانیت سوئدی می‌شود. که شامل دو رنگ سفید براق و کرم مات هستند.

محوطه داخلی شامل ۲ تالار اصلی در کنار هم و به موازات هم می‌باشند، این دو تالار به مرور شیب نامحسوسی پیدا می‌کنند و تماشاگران را از سمت شمال به جنوب به طرف آمفی‌تئاترها هدایت می‌کند.

جهت آمفی‌تئاتر اصلی به سمت جنوب است و دارای چند صحنه نمایش جداگانه است. جایگاه عبور تماشاچی‌ها بسیار وسیع و دارای پلکان است و گاهی عرض این گذرگاه‌ها به ۱۰۰ متر هم می‌رسد و هر شخص را به سمت سکوی مورد نظر هدایت می‌کند.

اصلی ترین سالن اپراکنسرت هال است که ۲۶۷۰ صندلی دارد و بزرگ‌ترین ارگ مکانیکی دنیا که دارای ۱۲۰۰ لوله است در این بنا واقع شده‌ است. ساخت ارگ ۱۰ سال و تنظیم آن ۲ سال به طول انجامیده است. ارتفاع زیاد سقف کنسرت هال باعث فقدان بازتاب زود هنگام صدا بر روی صحنه می‌شود که جهت رفع این مشکل ۱۸ حلقه پلی‌کربنات را به سقف آویزان کردند که به بازتاب صدا کمک می‌کند.

مقیاس سقف‌ها طوری طراحی شده است که نیاز به ارتفاع را در داخل تامین کرده است.

سالن تئاتر ۱۵۰۷ صندلی دارد، سالن تئاتر کوچکتری هم وجود دارد که ۵۴۴ صندلی دارد.

یک پوسته جدا از ساختمان اصلی در شرق قرار دارد که شامل رستوران است. بالکن توسط فضاهای عمومی احاطه شده است. محل‌های کوچک‌تری هم وجود دارند به نام "دراما تئاتر " و " استودیو " اتاق نمایش" که بعدها به این کاربری تبدیل شدند و این فضاها زیر کنسرت هال قرار گرفته‌اند.

اتاقی هم به نام اتاق آتزون است که محل اجرای کوچک چند منظوره است و ۲۱۰ نفر ظرفیت دارد.

پلکان ورودی بنا هم فضای انعطاف‌پذیری است که از این فضا می‌توان برای اجرای وقایع اجتماعی و فضای باز بزرگ استفاده کرد. سرسرای بزرگ شمالی و سالن پذیرش دید مناسبی به اقیانوس دارند که برای مراسم عروسی و یادبود و... استفاده می‌شود.

نکته بسیار جالب این است که تمام سن‌ها قابل چرخش هستند. در این بنا از ۶۴۵ کیلومتر سیم استفاده شده است. مصرف برق آن معادل تامین برق شهری ۲۵ هزارنفری است که توسط ۱۲۰ بخش توزیع تامین می‌شود.

۲۶ دستگاه تهویه مطبوع دارد که بیش از ۲۸۵۰۰ مترمکعب هوا را با سرعت ۱۹.۵ کیلومتر در ساعت در داخل کانال‌ها می‌دمد.

تمامی قوس‌های متشکل از پوسته‌های بتنی از نمای ورودی به بندر سیدنی کاملا شبیه به چشم‌هایی است که به‌سوی جهان خارج گشوده شده است. برای امکان ساخت چنین سقفی، اوتزن مجموعه‌ای از محاسبات سخت و پیچیده‌ی سازه‌ای را برای پوسته‌ی سقف و قطعات پوششی آن انجام داد که در نتیجه فرم پوسته‌ها به شکل سطوحی مشتق از هندسه‌ی یک کره به شعاع ۷۵ متر تعیین شد. تالار اپرا، سالن نمایش و کنسرت و نیم طبقه‌ها همه زیر پوشش سقف پوسته‌ای به بلندی ۶۰ متر سازماندهی شد.

فضاهای داخلی بنا نیز بتنی اجرا شده که توسط چوب‌های تخته چند لایه که از مصالح بومی است جهت زیبایی و آکوستیک شدن پوشیده شده است. یکی از ویژگی‌های این بنا استفاده از مصالح بومی است. ماده‌ی اصلی ساخت بنا بتن است. از چوب همان منطقه برای آکوستیک کردن بنا استفاده شده است. ساختمان دارای دیوارهای شیشه‌ای است و حدود ۶۲۳۵ مترمربع شیشه در آن بکار رفته است.

معماری این منطقه برون‌گرا است و اپرای سیدنی هم از آن تبعیت کرده است. این بنا در ۲۸ جون ۲۰۰۷ به عنوان میراث فرهنگی یونسکو انتخاب شده است. طرح این ساختمان اکسپرسیونیست مدرن است. طراحی بنا در اواخر دهه ۴۰ آغاز شده است.

نورپردازی خانه اپرای سیدنی

اهداف نورپردازی حرفه‌ای برای ساختمان‌ها در شب می‌تواند از هدف ساده و اولیه دیده شدن در شب آغاز شده و تا سطح برنامه‌ریزی‌های کلان برای درآمدزایی شهرها و کشورها پیش رود. هر نوع نورپردازی حرفه‌ای می‌تواند اهداف متعالی زیباشناختی را دنبال کند و به‌منظور هویت بخشی نه‌تنها در ساختمان، بلکه در منطقه شهری اطراف خود و یا حتی شهر به‌طور کلان به کار رود. امروزه شهرداری‌ها و کشورها به‌منظور جذب توریست و همچنین جذب سرمایه‌گذاری همواره در پی نورپردازی هر چه بهتر بناهایی هستند که با تحمیل هزینه‌هایی گزاف بر درآمد دولت‌ها ساخته شده‌اند و باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق به منبع جدیدی برای درآمدزایی تبدیل شوند. نورپردازی خانه اپرای سیدنی با مشکلات زیادی همراه بود اما در نهایت با ساخت ماکت‌های بی‌شمار و آزمون خطا به نتیجه مطلوب دست یافت.

نکات جالب در مورد خانه‌ اپرای سیدنی

• مسابقه طراحی سالن اپرای سیدنی در سال ۱۹۵۵ برگزار شد و جایزه برنده مسابقه طراحی ۵۰۰۰ پوند بود.
• در سال ۱۹۵۶ طرح یورن اوتزان دانمارکی که معمار گمنامی بود از میان ۲۳۲ اثر دیگر انتخاب شد. او در آن هنگام فقط ۳۸ سال داشت و یک معمار نسبتا جوان بود.
• قبل از ساخت اپرا محل مناسبی در سیدنی برای اجراها وجود نداشت.
• برآورد هزینه ساخت خانه اپرای سیدنی ۷ میلیون دلار بود اما ساخت خانه اپرای سیدنی ۱۴ سال به طول انجامید و هزینه نهایی ساخت آن نیز ۱۴ برابر برآورد اولیه معادل ۱۰۲ میلیون دلار شد.
•  اوتزان در سال ۱۹۶۳ به سیدنی نقل مکان کرد اما در سال ۱۹۶۶ و پس از تغییر دولت، استرالیا را ترک کرد. پس از خروج اوتزان از استرالیا، تغییرات زیادی در طراحی داخلی ساختمان صورت گرفت.
• از اوتزان در افتتاحیه بنای خانه اپرای سیدنی دعوت نشد.
• اوتزان در سال ۱۹۹۹ دوباره همکاری خود را با خانه اپرای سیدنی به‌عنوان مشاور طراحی از سر گرفت، اما تنها یک اتاق در این بنا کاملا مطابق سلیقه او طراحی شد.
• در ساخت خانه اپرای سیدنی ده هزار کارگر همکاری داشتند.
• بالاترین نقطه خانه اپرای سیدنی ۶۷ متر از سطح دریا ارتفاع دارد که برابر با ارتفاع یک ساختمان ۲۲ طبقه است.
• خانه اپرای سیدنی تنها بنایی است که اپرایی در مورد آن نوشته شده است؛ نام این اپرا the eight wonder  است.
• خانه اپرای سیدنی در سال ۲۰۰۷ در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
• در این بنا از ۶۴۵ کیلومتر سیم استفاده شده است. مصرف برق آن معادل تامین برق شهری ۲۵ هزارنفری است که توسط ۱۲۰ بخش توزیع تامین می‌شود.