شهرستان پارس آباد
شهرستان پارس آباد مغان جلگه ي نسبتاً گسترده اي است كه با مساحتي بالغ بر 1383 كيلومتر مربع حدود 14 درصد از مساحت استان ارديبل را به خود اختصاص داده و شمالي ترين شهرستان استان مي باشد اين شهرستان بين مدارهاي 39 درجه و 12 دقيقه تا 39 درجه و 42 دقيقه عرض شمالي و 47 درجه و 10 دقيقه تا 48 درجه و 21 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است. منطقه ي پارس آباد مغان سرزمين هموار و مسطح است كه از آبرفت هاي رود ارس و شعبات آن به وجود آمده است. به غير از مرز مشترك با شهرستان گرمي (انگوت) كه شكل كوهستان دارد، اين منطقه در دنباله ي حوزه آبريز درياي خزر واقع شده است. اين شهرستان از غرب به شهرستان كليبر در استان آذربايجان شرقي، و از جنوب و جنوب غربي به شهرستان بيله سوار و گرمي و از شمال و شرق به رود ارس و جمهوري آذربايجان محدود مي شود. با توجه به مرز مشترك با جمهوري آذربايجان از موقعيت حساس و استراتژيك برخوردار مي باشد. منطقه پارس آباد داراي اقليم نيمه خشك است، ميانگين دماي بارش سالانه در اين منطقه 271 ميليمتر و ميانگين دماي سالانه 15 درجه سانتيگراد مي باشد
منطقه پارس آباد مغان داراي 3 بخش، 2 شهر، 6 دهستان و 103 آبادي داراي سكنه است. علي رغم اين كه منطقه پارس آباد مغان، محروميت هاي زيادي دارد، ولي از قابليت ها و توانايي هاي طبيعي خوبي نيز برخوردار است كه مسئوولان منطقه بايد براي مطرح كردن و به فعل در آوردن اين توان ها همت و تلاش بيشتري به خرج دهند و چنانچه ازامكانات و فرصت هاي پيش آمده استفاده نكنيم رقباي ما در منطقه، گوي سبقت را از ما خواهند ربود و امكانات ناچيز خود را به فعل خواهند رساند و ما با تمام پتانسيل ها و امكانات طلايي بايد شاهد عقب افتادن خود و شكوفايي ديگران باشيم. اين امر نه تنها ناراحت كننده بلكه تاسف بار نيز خواهد بود، زيرا سئوال خواهند كرد و ما نيز قطعاً پاسخي جز سهل انگاري و بي توجهي و عدم استفاده بهينه از امكانات موجود نخواهيم داشت. به اميد روزي كه مسئولان كشور و استان و منطقه همگام با مردم يكدل و يك زبان، دست در دست هم گذارند و عقب ماندگي هاي گذشته منطقه را به بوته فراموشي بسپارند و دامن همت به كمر زنند و به فكر توسعه و ترقي منطقه باشند.
جهانگردي كه از دير باز جغرافيا به آن با ديده بي التفاتي مي نگريست، به چنان وسعت و غنايي دست ياقته كه در آمدهاي حاصل از آن در پاره اي موارد از عمده ترين شاخه هاي فعاليت هاي صنعتي نيز فراتر رفته است . بنابراين وقت آن رسيده كه جغرافيدانان ويژگي هاي طبيعي و تاريخي و جغرافيايي و قابليت هاي گردشگري منطقه را معرفي نمايد تا شايد از اين رهگذر بر توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي اين منطقه افزوده شود.
روش كار
در اين مقاله سعي شده كه از تجربيات 17 سال اقامت مداوم در منطقه و همچنين مشاهدات ميداني مستمر تك تك جاذبه هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي كه در جاي جاي منطقه قرار دارند، استفاده شود. با توجه به اينكه اكثر جاذبه هاي تاريخي و طبيعي مغان در مناطق مرزي واقع شده، ابتدا با درخواست كتبي با ميراث فرهنگي و گردشگري پارس آباد و استان هماهنگي نموده و مجوز عكسبراري گرفته شده و سپس با مراجعه به پاسگاه هاي مرزي از آنها عكسبرداي به عمل آمده، به همين خاطر ابتدا براي هريك از جاذبه هاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي مذكور بتدريج آلبوم عكسي تهيه گرديده شد. از اين رو گرچه نگارنده در حد مقدورات جهت غناي آن از منابع كتابخانه اي نيز بهره برده، ولي مي توان گفت كه كارهاي ميداني، تجربه شخصي و مشاهدات مستقيم نقشي اساسي در تهيه اين مقاله داشته اند.
تعريف گردشگر و گردشگري:
گردشگري در دنياي قديم فقط به گروه خاصي از افراد اختصاص داشت. مسافرت هاي ماجراجويان و يا سفر هاي علمي بعضي از افراد براي كشف سرزمين هاي ناشناخته و يا با انگيزه هاي تجاري و مذهبي اشكال عمده ي گردشگري را تشكيل مي داد. در كشور ايران در گذشته كلمه ي سياح به كساني گفته مي شد كه با هدف و منظور خاصي دست به سفر مي زدند؛ مانند ناصرخسرو كه شرح مسافرت هاي خود را در سفرنامه اي گردآورده است. اصطلاح توريست (گردشگر) از قرن نوزدهم معمول شده است.
و اين واژه در زبان فارسي تا نيمه اول قرن بيستم در معني توريست به كار مي رفت تا آنكه دو واژه جهانگرد و جهانگردي جاي آن را گرفت.
طبق تعريف جهاني گردشگري :
گردشگر (توريست يا سياح) شخصي است كه به كشور يا شهري غير از محيط زيست عادي خود براي مدتي كه كم تر از 24 ساعت و بيش از يك سال نباشد سفر كند و قصد او از سفر تفريح، استراحت، ورزش، ديدار اقوام و دوستان، كسب و كار، ماموريت، شركت در سيمنار يا كنفرانس، معالجه، مطالعه، تحقيق يا فعاليت هاي مذهبي باشد.
سابقه گردشگري در ايران و جهان
در ايران مقوله توريسم تاكنون جايگاه واقعي خود را نيافته است و عليرغم موقعيت مناسب و مساعد جغرافيايي - بين شرق و غرب و وجود بسياري از مواهب طبيعي، فرهنگي و اسلامي و انواع جاذبه هاي قابل عرضه به بازارهاي توريستي بين المللي درآمد ارزي ايران از اين بابت بسيار ناچيز بوده و قابل توجه نمي باشد. سرزمين ايران با آثار تاريخي، هنري و ميراثهاي فر هنگي خود به طور قطعي براي جهانگردان عهد قديم بهترين مقصد محسوب مي شده است. گرچه از سياحاني قبل از اسلام به ايران سفر كرده و مشاهدات خود را در سياحت نامه هاي خويش به رشته تحرير در آورده اند، كه از جمله مي توان به ابن حوقل، مقدسي، ياقوت حموي، ابن بطونه، ابودلف، و از جهانگردان اروپايي پيترو دلاواله، ژان شاردن، تاورنيه، آنتوني شرلي و پيرلوتي ... اشاره نمود.
مقايسه جايگاه گردشگري در ايران و جهان
شرايط اقليمي و آب و هواي متنوع ايران و وجود مواهب فراوان طبيعي در پهنه گسترده كشور و نيز ميراث هاي عظيم تاريخي و تمدن چندين هزار ساله و آثار گرانبهاي فرهنگي، هنري، معماري، صنايع دستي، اماكن زيارتي و متبركه و آداب و سنن و گروه هاي مختلف قومي و جاذبه هاي زيباي طبيعي وجود چشمه هاي معدني شفا بخش و نيز روحيه ميهمان نوازي و ميهمان دوستي ايرانيان همگي از عوامل هستند كه اگر به درستي به جهانيان معرفي شوند، مي توانند ايران را به يكي از قطب هاي بزرگ جهانگردي تبديل نمايند.
كشور ايران با توجه به اين كه از اولين زادگاه هاي تمدن بشري محسوب مي گردد و ميراث هاي تاريخي آن زبان زد خاص و عام است، جايگاه واقعي گردشگري در آن هنوز دقيقاً مشخص نيست و ما از منبع عظيم ارزي كه معمولاً با پاي خود به كشور مي آيد، تا حدي زيادي بي بهره هستيم. براساس مطالعات انجام شده، درآمد حاصل از جذب يك جهانگرد خارجي با فروش 150 بشكه نفت برابر مي كند و اگر اين صنعت در كشور توسعه پيدا كند و تعداد فراواني جهانگرد خارجي به ايران بيايند، درآمد حاصل از توريسم مي تواند جايگزين بخش قابل توجهي از درآمد فروش نفت شود.
پروفسور صحرائيان از جمله كساني است كه معتقد است: گردشگري از دهه ي 60 توسط اقتصاددانان توسعه در رديف صنعت قرار گرفت و به عنوان صنعت توريسم در سطح جهان مطرح شد و در ميان كشورهاي جهان همانگونه مورد توجه قرار دارد كه در كشور ما نفت مورد توجه قرار گرفت. درحال حاضر بيش از 49 دردرصد منابع انرژي كشور مصر و 37 درصد منابع تركيه از محل گردشگري تامين مي شود. در حالي كه ما در كشورمان در همين حدود منابع نفتي را استخراج و صادر مي كنيم.
درآمد جهانگردي در سطح بين المللي 622 ميليارد دلار و هر جهانگرد از اروپا و آمريكا بين 500 تا 700 دلار هزينه مي كند، در حالي كه اين رقم در ايران به كمتر از 500 دلار مي رسد. آنچه براي كشور ما خطر جدي محسوب مي شود، موازنه منفي در جهانگردي است، چرا كه در ازاي هر يك ميليارد دلار درآمد جهانگردي كه عايد كشور مي شود، 4 ميليارد و 200 ميليون دلار توسط ايرانيان جهانگرد در خارج از كشور هزينه مي شود. با آغاز قرن بيست و يكم دنيا وارد عصر طلايي جهانگردي شده است. سفر و توريسم كه در حال حاضر بزرگترين صنعت جهان بعد از صنايع خودروسازي و نفت به شمار مي رود، در سال هاي آتي گام هاي بلندتري به سمت پيشرفت برخواهد داشت، اين مساله بويژه در كشورهاي كمتر توسعه يافته اهميت بيشتري دارد، جايي كه توريسم مي تواند سهم چشمگيري در توسعه اقتصادي و اجتماعي و كاهش فقر داشته باشد.
با يك برنامه مشخص و دقيق جهت شناساندن قايليت هايمان، مي توانيم اين صنعت بدون دود را جايگزين نفت كرد متاسفانه طي سالهاي گذشته، ايران جايگاه خود را در اين صنعت پيدا نكرده است. مسوولين كشور و استان و منطقه بايد كمر همت را بندند، تاثيرات شگرف گردشگري در كاهش نرخ بيكاري، افزايش سطح درآمد ملي و تامين انرژي و رونق بازار صنايع دستي چشمگيري است طبق آمار موجود 10 ميليون نفر از آن ارتزاق مي كنند.
*وجه تسميه و پيشينه تاريخي پارس آباد مغان:
شرايط جغرافيايي جلگه مغان و آران كه دو رود بزرگ ارس و كر(كورا) از داخل اين اراضي، مسيري طولاني را پيموده و به درياي خزر مي پيوندند، از دير باز موجب پيدايش حيات بشري بوده است. قوم رس، مغان (ميك ها) و كاسپيان و آلباني ها از ملل آسياني نژادي بوده اند كه قبل از ورود آريايي ها و تركان در اين نواحي استقرار داشته اند. قديمي ترين تمدن شناخته شده جلگه مغان، مربوط به اصحاب رس است كه در ساحل ارس (آراز) با ايجاد شهرهاي بزرگ و پرداختن به كارهاي كشاورزي، باغداري و دامپروري به عنوان يكي از تمدن هاي درخشان بر صفحه روزگار پديدار شده اند.
قديمي ترين تمدن شناخته شده دشت مغان، مربوط به اصحاب رس است كه در ساحل رود ارس (آراز) با ايجاد شهرهاي بزرگ و پرداختن به كارهاي كشاورزي، باغداري و دامپروري به عنوان يكي از تمدن هاي درخشان بر صفحه روزگار پديدار شده اند. يكي از قبايل مستقر در كنار رود ارس در هزاره اول قبل از ميلاد، قبيله ميك بوده است كه بعدها تبديل به مغ، و مغان شده است.
جلگه مغان، براساس داده هاي كتاب جغرافياي قديم روزگاري آباد بود و رونق داشت. اما بعدها بر اثر حوادثي نا معلوم از ميان رفت. نمونه بارز روستاهاي كهن و تاريخي جلگه مغان، روستاي پرجمعيت (( اولتان)) است كه داراي سابقه تاريخي مهم است. گفته مي شود در قديم، اين روستا داراي آبادي هايي بود كه آن ها را به اسامي دوازده گانه ماه هاي سال از جمله آنها فروردين، ارديبهشت و به نام ساير ماههاي سال بوده است، مي ناميده اند( سايت ايرانگردي – گردشگري ، ايران – تور). در سال 1328 اين منطقه كه در آن پارس آباد قرار دارد به نام قوچ قشلاقي معروف بوده است. در اين منطقه عشاير مغان با ابتدايي ترين امكانات زندگي مي كردند. شغل آنها دامداري بوده و به عبارتي در اين منطقه كشت صورت نمي گرفته است. در همين ايام مطالعاتي در منطقه انجام مي گيرد و شركت شيار با مقصد احياي كشاورزي و زمين هاي كشاورزي تاسيس مي گردد. اين شركت در يوشان آباد كه بعدها شاه آباد ناميده شد مستقر شدند. نام اين منطقه نيز بعد از انقلاب به جعفرآباد تغيير يافت.
جاذبه هاي طبيعي و تاريخي و تاثير آنها در گردشگري
مطالعات انجام شده گوياي اين مطلب است كه عوامل و شرايط محيطي سهم برجسته اي در توسعه صنعت گردشگري ايفا مي نمايند. آب و هوا، نمادهاي طبيعي، تنوع ناهمواري ها، سواحل و كنارهاي رود ارس، ابنيه هاي تاريخي( اولتان قلعه سي، تپه نادري و... ) مناطق بياباني، جنگلهاي كنار رود ارس، نهالستان كشت و صنعت و دامپروري مغان، آلاچيق و كومه صنايع دستي عشاير و زيبايي پوشش گياهي از جمله جاذبه هاي طبيعي و تاريخي محسوب مي شوند كه با توجه به شرايط محيط طبيعي كشورها و سرزمين هاي مختلف بسيار متنوع هستند. هر يك از عوامل يادشده از جمله عواملي هستند كه در توسعه گردشگري نقش بسزايي دارد و استفاده منطقي، مطلوب و بهينه از جاذبه هاي مذكور مي تواند بر جذب گردشگران و ره آوردهاي اقتصادي و نتيجتاً مي تواند به توسعه اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي كشورمان منجر شود.
جاذبه هاي طبيعي، تاريخي ، فرهنگي و اكوتوريستي طبيعي پارس آباد مغان:
منطقه پارس آباد مغان جلگه نسبتاً گسترده اي است از آبرفت رسوبات رود ارس و سرزمين حاصلخيزي است. رود ارس از كوههاي تركيه شروع شده پس از عبور از منطقه، وارد درياي خزر مي شود. اين سرزمين گرچه طعم تلخي هاي طبيعت (زلزله) و تاريخي (جنگ ها) را چشيده و زير بار سختي ها و بي مهري هاي گذشتگان خميده، اما استعداد هاي نهفته در آن مي رود كه تلخي ها را جبران كند و شيريني و حلاوت شكوفايي را به ارمغان بياورد.
منطقه پارس آباد مغان داراي جاذبه هاي طبيعي و تاريخي فراواني است كه هنوز براي بسياري از مردم كشورمان حتي بوميان استان گمنام و ناشناخته باقي مانده است. طبيعت استان و منطقه پارس آباد مغان قابليت هاي زيادي و براي توسعه اكوتوريسم دارد و بديهي است كه اگر مسوولان به آنها عنايت كنند مي تواند در چهار فصل مورد توجه گردشگران قرار گيرد. و اگر ما از اين امكانات طبيعي و تاريخي و بكر استفاده نكنيم و زمينه هاي جذب گردشگران داخلي و خارجي و ايجاد اشتغال و هم چنين كسب در آمد ارزي و ريالي و شكوفايي اقتصادي منطقه را فراهم نسازيم، آيندگان به ما چه خواهند گفت و ما چه پاسخ قانع كننده اي به آنها خواهيم داشت.
جاذبه هاي طبيعي و تاريخي فراواني در منطقه پارس آباد مغان وجود دارد كه در زير فقط به شرح مهمترين آنها پرداخته مي شود:
ورثان يا اولتان قالاسي (Varthan) :
اولتان قالاسي در 12 كيلومتري پارس آباد و در حاشيه رود مرزي ارس (آراز) واقع شده است. اولتان قالاسي محوطه اي است باستاني در ساحل جنوبي رود ارس كه در كمتر از پانصد متري غرب روستايي به نام اولتان واقع است. اين روستا در 12 كيلومتري جنوب غربي شهر پارس آباد، سر راه پارس آباد به اصلاندوز، در استان اردبيل قرار دارد. محوطه ي باستاني اولتان قالاسي به شماره 2654 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. اهالي بومي اين محوطه را (بخش ارگ يا بارودار) با نام (( اولتان قالاسي)) يعني قلعه ي اولتان مي شناسند. با توجه به آثار سطحي و بررسي عكس هاي هوايي و ماهواره اي به نطر مي رسد اين محوطه ي باستاني، شهري بوده كه همچون بسياري شهرهاي كهن ايران از بخش هاي مختلفي تشكيل مي شده است؛ ازجمله بخش محصور (شارستان يا ارگ) و بخش غير محصور ( بخش استقراري پيرامون شارستان كه احتمالاً بتوان از آن بعنوان ((ربض)) ياد كرد). اولتان قالاسي در مجموع و با احتساب ارگ (حدود 33 هكتار) و ربض احتمالاً بيش از 70 هكتار وسعت دارد.
در 500 متری روستای اولتان ، کنار رودخانه ارس قرار دارد و در زمين صافی به ابعاد 800 *400 متر بنا گرديده است . دور تا دور اين قلعه را ديوار بزرگ خشتی به قطر 92/5 متر احاطه کرده. و آثار خندق بزرگی به عرض 30 متر که سه سمت آن را فرا گرفته ، ديده می شود . جبهه شمالی آن رود ارس، و روستای اولتان در قسمت جنوبی اين قلعه است وضع ظاهری ساختمان مانند قلاع نظامی است ، از روی برشی که قبلا بوسيله بولدوزر در دیوار شرقی قلعه ايجاد شده توانسته اند قطر ديوار و اندازه خشت های بکار رفته (10*41*41 تا 10*44*44) سانتيمتر را مشخص کنند بانيان نخستين قلعه اشکانيان بوده اند به واسطه استحکام و موقعيت مناسبی که داشته تا قرن دوازدهم هجری از آن استفاده شده است. سفالهای متنوعی که بدست آمده مويد اين نظر است. سفالهای بی نظير و متنوع دوره های مختلف اسلامی قلعه اولتان در خور توجه و شایان اهميت است . درون محوطه قلعه نيز تپه هايی وجود داردکه واحد های کوچک ساختمانی بوده و ساختمانه های عمده و اصلی در ضلع شرقی قرار داشته ، که به علت تغيير مسير رودخانه ارس قسمتی از آن شسته شده و از بين رفته و با وجود اين قسمت اعظم آن هنوز در زير خاک مدفون است. توان و زيبايي كه در اطراف قلعه و خود قلعه كه دارد مي تواند روزانه هزاران نفر گردشگر داخلي و خارجي را به خود جذب كند و ضمن ارز آوري، صدها شغل نيز ايجاد كند.
رود ارس:
اين رود كه پرآب ترين رود آذربايجان است از كوه مين گل داغ (هزار بركه) در جنوب تركيه سرچشمه مي گيرد و پس از طي حدود 440 كيلومتر مرز مشترك ايران با دو جمهموري آذربايجان و ارمنستان در خاك جمهوري آذربايجان به رود كورا مي پيوندد و به دريايي خزر (مازندران) مي ريزد (وطن خواه سادات،1388، ص17). رود ارس با طول 1072 كيلو متر پر آب ترين رود استان اردبيل به شمار مي رود، اين رود به علت قرار گرفتن در آذربايجان از دوران کهن اهميت سوق الجيشي و تجاري داشته و يکي از مهمترين رودهاي مرزي ايران است. اين رود در حدود شمالي استانهاي آذربايجان غربي و شرقي و اردبيل از غرب به شرق جريان دارد. ابتداي ورودي آن به استان اردبيل از سد ميل مغان در غرب پارس آباد و انتهاي آن در قسمت شمال شرقي روستاي پتلو مي باشد. ميزان آبدهي سالانه ارس 5700 ميليون متر مكعب مي باشد و حداكثر دبي سريز ها 3500 متر مكعب تخليه در ثانيه و حجم آب كنترل شده سالانه 1500 ميليون متر مكعب و در حدود 72 هزار هكتار از سطح اراضي پارس آبادمغان را مي كند.
تپه نادري (اصلاندوز):
تپه نادر كه از تپه هاي باستاني و تاريخي شهرستان پارس آباد و محل تاج گذاري نادرشاه افشار است (سايت ايرانگردي- گردشگري- ايران – تور). كه در بخش اصلاندوز واقع است. تپه نادری (نادرشاه) تپه عظيم نادر در جنوب غربی شهرک اصلاندوز در ملتقای رود ارس و دره رود قرار دارد بلندی اين تپه 30 متر و محيط اطراف آن حدود 1500 متر و طول آن 120 متر و عرض آن حدود 100 متر است ظاهرا اين محل در سده های متمادی واحد مسکونی بزرگی را تشکيل مي داده از هزاره اول پيش از ميلاد تا اواخر سده يازدهم هجری قمری مسکون بوده شايد قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از ميلاد نيز برسد از اشيای مکشوفه در آن می توان از سفال خشت پخته دوران پارتی سفالهای منقوش دوره اسلامی تعداد زيادی سنگ اپسيدين به حالت تيغه و سنگ خام را نام برد تپه نادری از منظر تاريخی قابل توجه است در اين مکان بود که نادرشاه جهت خلع شاه طهماسب دوم صفوی انجمن بزرگی تشکيل داد و سران کشور و بزرگان را به دشت مغان فرا خواند که منجر به خلع طهاسب ميرزا و رسيدن وی به تخت سلطنت شد. اين تپه را مي توان به بهسازي و خارج كردن از محوطه نظامي به يكي از مهمترين جاذبه هاي تاريخي و طبيعي منطقه تبديل كرد و هر ساله علاقمندان بسياري را از اطراف و اكناف به خود جلب نمايد.
گورستانهای قديمي
در پهنه دشت مغان همه جا گورستان های وسيع و اغلب منسوب به هزاره اول ق.م وجود دارد که بيشتر آن ها در معرض تجاوز و حفاری قاچاق قرار گرفته و می گيرد. در نزديکی اصلاندوز گورستان های قوش اوتران، قلی بيگلو، اخجی، گدائيلو، گل تپه و کرار واقع، که مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد است گورستانهای باستانی در دامنه کوهها و رودخانه ها که آفتابگير و رو به مشرق و طلوع آفتاب است انتخاب شده زيرا آفتاب و آب در مذهب ميترائيسم جنبه تقدس دارد، گورستانهای مربوط به هزاره پيش از ميلاد قلی بيگلو و قوش اوتران و ساير گورستانهای مکشوفه و گورستانهای عهد ساسانی (اخجی) بدون استثنا دارای چنين مشخصاتی هستند. طرز تدفين بواسطه آهکی بودن خاک که باعث از بين رفتن و پوسيدگی استخوان می شود ، به طور کلی معلوم نشد اما قلعه استخوانهای کوچک کاسه سر و قلم پا نشان می دهد که جهت مردگان شرقی ، غربی و سر و صورت روبروی آفتاب قرار داشته است. درياچه مصنوعي كشت و صنغت و دامپروري مغان آب اين درياچه براي مصرف کشاورزي زمينهاي کشت و صنعت مغان و همچنين منبع تامين آب شرب مصرفي شهرک مغان نيز مي باشد. اين درياچه علاوه بر ارزش اقتصادي و اجتماعي فراوان، آب مصرفي کشاورزي منطقه را بر طرف مي کند و ميزان حجم آب ورودي 42/739 (ميليون متر مكعب) و حجم آب خروجي 59/2 (ميليون متر مكعب) و نسبت خروجي به ورودي 24 درصد مي باشد.
درياچه مصنوعي شهرك(شهيد آيت اله غفاري)
درياچه مصنوعي كشت و صنعت يكي از پديده هاي ارزشمند از نظر ملي و بين المللي و در خور توجه ويژه است. ارزش اقتصادي آن از دير باز شناخته شده است و در طول سال ها مردم منقطه از بركت آن بهره مند شده اند. اين درياچه سرچشمه حيات و عامل توسعه اقتصادي و صنعتي اين سرزمين شده است.
چهل پله در شهرك
جنگل هاي ساحل درياچه و چهل پله، در فصل بهار پذيرايي هزاران نفر از مسافران مي باشد با توسعه پارك جنگلي و احداث مراكز تفريحي و رفاهي، مجتمع هاي گردشگري و توسعه و بهسازي شبكه ارتباطي منطقه به ويژه مسيرهاي منتهي به شهرك شهيد غفاري و درياچه مصنوعي، توان و زيبايي هاي زيادي در سواحل درياچه وجود دارد، استعداد هاي بالقوه اي كه در زمينه جذب گردشگر دارد مي تواند روزانه هزاران نفر گردشگر داخلي و خارجي را به خود جذب كند و ضمن ارزآوري ده ها شغل نيز ايجاد كند.
سد ميل مغان در اصلاندوز (پارس آبادمغان)
اين سد از نوع انحرافي نيمه متحرك با بدنه بتني و خاکي مي باشد. کانال اصلي و بزرگ منطقه مغان از اين سد سرچشمه گرفته و پس از طي مسير32 کيلومتري، آب درياچه شهرک شهيد غفاري مغان (شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان) را تغذيه مي کند. تمام اراضي زيرکشت اين منطقه و قسمتي از اراضي شهرستان بيله سوار از آب اين کانال آبياري مي شوند و ميزان حجم آب خروجي از سد ارس 96/3505 ميليون متر مكعب بوده و ميزان حجم آب سريز از سد مغان 32/2907 ميليون متر مكعب و حداكثر دبي تخليه سيلاب 2460 متر مكعب برثانيه است. در حال حاضر سد مخزني ارس و سد انحرافي ميل مغان بر روي رودخانه ارس در فاصله مشترك ايران و جمهوري آذربايجان وجود دارد كه بهره برداري از آنها در سال 1350 شروع شده است كه آب اين رود خانه به وسيله كانال هاي تعبيه شده در سد ميل مغان به مصرف آبياري اراضي كشاورزي رسيده و سبب رونق كشاورزي و اقتصادي منطقه شده است.
جنگل هاي كنار رود ارس
افزايش روز افزون جمعيت و متعاقب آن ازدياد نيازهای انسان از يک سو و کاهش روز افزون منابع طبيعی کشور از سوی ديگر , اهميت و جايگاه جنگل کاری را به خوبی روشن می سازد. اهميت جنگل کاری به منظور تعديل آب و هوا , افزايش نزولات آسمانی , جلوگيری از فرسايش , ايجاد محصولات چوبی صنعتی و نيز مسئله گردشگاه جنگلی بر کسی پوشيده نيست و در چنين شرايطی است که می توان با حفظ گونه های موجود و وارد کردن گونه های جديد اقدام به جنگل کاری نمود. در کشوری همچون ايران که دارای اقليم خشک و شکننده ای است توسعه سطح جنگل ها از طريق جنگلکاری يکی از اهداف عمده محسوب می شود.
جنگل هاي كنار رود ارس مي تواند به عنوان زمينه هاي تفكر و همچنين به عنوان جاذبه اي براي گردشگران ايفاي نقش كنند. بنابراين بهره گيري از جاذبه هاي گردشگري موردي است كه توجه مناسب را طلب مي كند. عواملي چون حيات وحش خاص، گونه هاي گياهي ويژه، شرايط اقليمي(نيمه خشك) مي توانند زمينه هاي مناسبي را براي جذب گردشگران داخلي و خارجي فراهم آورد. اين امر مستلزم شناسايي امكانات و ويژگي هاي موجود و چگونگي فراهم آوردن امكانات مناسب گردشگران علاقمند آن است. طبيعت بكر يكي از انگيزه هاي مناسب براي گردشگري بويژه در فصل هاي مناسب سال به شمار مي رود كه مي تواند با سرمايه گذاري و اتخاذ سياست هاي مناسب، جنبه بين المللي نيز پيدا كند.
جنگل ساحل رود ارس در پارس آباد مغان
تفرجگاه ( پارك ساحلي ارس)
تفرجگاه گردشگري ارس كه در نقطه صفر مرزي ايران با جمهوري آذربايجان واقع شده، يكي از جاذبه هاي گردشگري در نوار مرزي پارس آباد محسوب مي شود كه با چشم اندازهای بی بدیل و چشم نواز، سالها به خاطر مقررات خاص تردد در نواحی مرزی از دسترس همگان دور نگه داشته شده بود كه با همت مسئولين براي گردشگران بازگشايي شد.
كشت و صنعت و دامپروري مغان
باغات ميوه شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان كه بعنوان وسيعترين و كاملترين طرح باغباني مدرن در سطح خاورميانه مي باشد توسط كارشناسان شركت هاوائين اگرونوميك طراحي و با تامين نهالهاي متنوع از موسسه ژورژدلبارد فرانسه طي سالهاي 54 تا 56 با استفاده از سيستم آبياري قطره اي و در قطعات 4 هكتاري در مساحت 3000 هكتار احداث گرديده است. ضمناً بمنظور ايجاد تنوع محصولات باغي بجاي برخي از ارقام ميوه حذفي، 130 هكتار از درختان بادام ديرگل، آلوي سانتاروزا، زردآلو و گوجه سبز درختي اقدام به كاشت شده است. در راستاي سياست توسعه باغات زيتون در قسمتي از اراضي كم بازده و تپه ماهور 501 هكتار زيتون كاشت گرديده و در نظر است كه اين سطح در سالهاي آتي به 1000 هكتار توسعه داده شود. شايان ذكر است، در حال حاضر در باغات ميوه شركت 111 رقم محصولات باغي اعم از هلو، شليل، آلو، آلبالو، گيلاس، زردآلو، گوجه سبز درختي، بادام درختي، فندق، سيب و زيتون توليد مي شود. در طول سنوات بهره برداري، قسمتي از درختان ميوه (گلابي و انار) به دليل عدم سازگاري با شرايط اقليمي مغان، حذف شده است (واحد آمار و اطلاعات شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان، 1387). اما هر گونه درختي كه نشان دهنده وجود جنگل بوده باشد و به صورت طبيعي رويش كرده باشد كمتر ديده مي شود. در مجموع 62024 هكتار از اراضي منطقه پارس آباد مغان زير كشت محصولات كشاورزي رفته و از اين مجموع 4000 هكتار به كشت باغات اختصاص يافته است.
شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، با داشتن اراضی وسیع کشاورزی، دو هزار و ۶۰۰هکتار باغات میوه ، مجتمع بزرگ دامپروری ، کارخانه قند ، کارخانه لبنیات ، کارخانه فرآوری میوه و چند واحد تولیدی دیگر یکی از شرکت های منحصر بفرد کشور محسوب می شود.
نهالستان امور باغباني شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان
نهالستان امور باغباني شركت كشت و صنعت و دامپروري مغان
تالاب تپراق كندي:
تالابها به عنوان اكوسيستمهاي حاصلخيز و غني و منحصر به فرد مي توانند در برنامه هاي راهبردي جهان اقتصادي،اجتماعي نقش تعيين كننده داشته باشند. محيط هايي هستند كه مشخصانشان چيزي ميان خشكي و دريا است. همواره داراي آب باشند يا اينكه گاه خشك و گاه آبدار باشند. برخي تالاب هاي نزديك دريا با جزرو مد تغيير وضعيت مي دهند.
مشخصه اصلي تالاب ها ماندگاري نسبي آب در آنها است. آب تالاب ها ممكن است شور باشد يا شيرين. تالاب تپراق كندي (مغان) در زمستان پرندگان مهاجر به آن روي آورده و زيستگاه پرندگان و جانوران و گياهان نيز مي باشد و همچنين يك جاذبه طبيعي براي منطقه به حساب مي آيد. لذا شايسته است سازمان محيط زيست منطقه، اقدامات حفاظتي مناسب (پرندگان از قبيل قو، اردك و غير ....) را انجام داده و بيش از پيش از اين گونه منحصر به فرد مراقبت نموده تا نسل آن در آينده از بين نرود.
صنايع دستي و آلاچيق و كومه عشاير ايل سون (شاهسون)
مناطق عشايري به عنوان يك ميراث فرهنگي شامل ويژگي هاي خاص مثل عادات محلي، آداب و رسوم مربوط به كوچ نشيني، نوع مسكن، موسيقي، زبان محلي و ارزشهاي اخلاقي معنوي است.
آنچه درباره عشاير مغان گفتنی است اين است که اين قشر مردمانی پاک سرشت ، مهمان نواز ، صميمی ، معصوم ، سختکوش و استوار هستند که با پوستی خشکيده و سوخته در دامنه کوهها و ضخره ها و پهنه دشتها به دنبال گوسفندان خود ، برای بقا ، با طبيعت خشن در ستيز و نبردند . انسانهای کوچ نشينی که پس از سپری شدن قرنها تبديل به مردمانی خود کفا با فرهنگی اصيل و غنی شده اند و تا به امروز نيز توانسته اند با وجود همه مشکلات و کاستيها و بی توجهی ها ، همچون کوه استوار مانده و خود را حفظ نمايند اما اين سوال پيش می آيد که آيا عشاير منطقه باز هم می توانند به زندگی چوپانی و بدوی خود خود آن هم در عصری که جهان با سرعتی فوق العاده به پيش می رود و به تکامل علوم می انجامد ادامه دهند روشن است که دوام زندگی کوچ نشينان در دشت مغان و سبلان صرف علاقه به کوچ نشينی نيست بلکه آنان نگران آينده مبهم خود پس از اسکان هستند ، چه بسا فرزندان اين نسل نيز رغبت چندانی برای ادامه زندگی کوچ نشينی و عشايری از خود نشان نمی دهند ، پس برای ميل به اهداف و مقصود بايد آنان را دريافت. صنايع دستي و ماشيني صنايع شهرستان پارس آباد را تشكيل مي دهند. عشاير و روستائيان منطقه مغان در استان اردبيل ورني هاي نفيسي، گليم، جاجيم و فرش هايي توليد مي كنند كه نقش و نگارهاي زيباي روي بدنه آن ها بيش تر از طبيعت منطقه و شيوه زندگي عشيره اي آن ها الهام گرفته است. شهرستان پارس آباد مغان داراي سوابق تاريخي كهن است از آثار باستاني آن مي توان به چند تا ازآن (آثار تاريخي و طبيعي) فقط به ذكر آنها بسنده مي كنم، گورستان بران عليا، تپه گوزللي، قربان تپه سي، تپه غيبعلي (اسلام آباد قديم)، آق توره در روستاي تازه كند جديد، قاراتوره در روستاي تكله و پل خداآفرين و جاذبه طبيعي جنگل كنار رود ارس (روستا پيرايواتلو، دوست كندي) و جنگل گوشلو و جنگل كنار چهل پله شهرك و مراتع جلگه مغان و آلاچيق عشاير و صنايع دستي عشاير و روستاهاي نام برد.
