علاوه بر اعیاد ولادت امامان شیعه در این ماه مبارک، سفارش روایات اسلامی به دعا و مناجات و ارتباط با معبود عالم هستی و نوید بخشش و خلاصی از آتش جهنم نیز از جمله شاخص های این ماه ارزشمند به شمار می آید، خداوند متعال در این ماه شریف به صورت خاص و ویژه از بندگان خود پذیرایی می نماید.
در بین ماه های سال، شعبان از رنگ و بوی دیگری بر خوردار است. یکی از زیباترین جلوه های این ماه، مزین بودن به نام و میلاد چند امام و معصوم است. ماهی که ابتدای آن تولد دو خورشید تابناک ولایت و امامت و نیمه آن میلاد آخرین منجی جهان بشریت است. امام همامی که با خود نوید جهانی پر از صلح و آسایش را به همراه دارد.
سفره و ضیافتی که خداوند متعال در این ایام می گستراند، مهمانانی ویژه و خاص دارد، مهمان هایی که خواهان نورانی شدن، بخشش و عفو الهی هستند. مهمان های ویژه ای که ارتباطی خاص با معبود خویش دارند.
نیمه شعبان فرصتی برای آشتی و ارتباط با خدا
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: در شب نیمه شعبان تمامی گناهان زائران قبر امام حسین (علیه السلام) بخشیده می شود و کمترین زیارت امام حسین (علیه السلام) در شب نیمه شعبان آن است که بر روی بلندی رفته به سمت چپ و راست نگاه کنی سپس روی به آسمان بلند کنی و متوجه قبر امام حسین (علیه السلام) گرددی و با انگشت به آن جهت اشاره کرده بگوئی: «السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ، السَّلَامُ عَلَیْكَ یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ
بنابر آنچه در روایات اسلامی وارد شده است، شب نیمه شعبان یکی از ایامی است که، باری تعالی به طور خاص و ویژه از بندگان خود پذیرایی می نماید. سفره ی کرم و بخشش الهی در این شب رنگ و بوی دیگری دارد. انسان های زیرک و هوشیار این موقعیت ارزشمند را ارج می نهند و با مناجات، دعا، استغفار، احیا و شب زنده داری، رحمت و مغفرت الهی را به سوی جود جلب می نمایند.
از جمله مهمترین اعمال این شب ارزشمند، احیا و شب زنده داری و مناجات و ارتباط با خداست؛ چرا که بر اساس آنچه در کتب روایی نقل شده، یکی از شب هایی که همپای شب قدر می باشد همین شب است، از اینرو اولیای الهی با قدر دانستن آن بیشترین سهم و بهره را از آن نصیب خود می نمایند.
در منابع روایی از ابن عباس نقل شده است: در حالى كه اصحاب رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) نزد آن حضرت (صلّى اللَّه علیه و آله) درباره فضیلت شعبان سخن مى گفتند، آن حضرت (صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) فرمودند: ماه شریفى است و آن ماه من است. حمل كنندگان عرش آن را بزرگ داشته و قدر آن را مى شناسند. و آن ماهى است كه ارزاق مومنین براى رمضان در آن زیاد مى شود و بهشتها آراسته مى گردند و فقط به این جهت شعبان نامیده شد كه ارزاق مومنین در آن زیاد مى شود و آن ماه عمل است كه در آن حسنه هفتاد بار دو چندان گردیده، بدیها ریخته شده، گناهان آمرزیده شده و حسنه قبول مى شود؛ خداى بزرگ به بندگان خود مباهات مى نماید، از عرش خود به روزه داران و عبادت كنندگان نگریسته و بخاطر ایشان به حمل كنندگان عرش خود مباهات مى نماید. [1]
در اهمیت عبادت و شب زنده داری در این شب روایات ارزنده ای درمتون روایی نقل شده است، چنانچه از رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْعِیدِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ؛ [2] هر كه شب نیمه شعبان را با احیا زنده نگاه دارد، روزى كه دل ها مى میرند، دل او نمی میرد». همچنین با رجوع به سیره عبادی امام علی (علیه السلام) اهتمام و توجه خاص این امام همام به احیای نیمه شعبان را می توان دید، از علی ابن موسی الرضا (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «علی (علیه السلام) همواره سه شب را نمی خوابید: شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان و شب عید فطر و شب نیمه شعبان و در این شب روزیها تقسیم و اجلها معلوم می گردد و مانند آن در سال نیست» [3]
نیمه شعبان فرصتی برای نجات از آتش جهنم و بخشش گناهان کبیره
امام رضا (علیه السّلام) نیمه شعبان را فرصت خوبی برای نجات از آتش جهنم معرفی فرموده است: « سَأَلْتُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع عَنْ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ قَالَ هِیَ لَیْلَةٌ یُعْتِقُ اللَّهُ فِیهَا الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْكِبَار؛[6] ابن فضال می گوید: از امام رضا علیه السلام در مورد شب نیمه شعبان سوال کردم حضرت فرمودند: این شبی است که خداوند گناهان بزرگ را می بخشد و افراد را از آتش جهنم نجات می دهد».
کم نیستند افرادی که لهیب های سوزان جهنم را به بازی و سخره گرفته و آن را با غفلت خود به دست فراموشی سپرده اند. به راستی اگر انسان غافل و غرق شده در هیاهوی زندگی مادی، قدری در سختی عذاب های دردناک جهنم می اندیشید، برای نجات و خلاصی خود از این فرجام دردناک کاری می کرد.
خداوند متعال در توصیف آتش سوزان جهنم می فرماید: «قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كانُوا یَفْقَهُون؛[سوره توبه؛ آیه81] بگو: آتش دوزخ گرمتر و سخت تر است، اگر در مى یافتند». امام علی(علیه السلام) نیز جهنم را این چنین توصیف می نماید: «فَاحْذَروُا نارا قَعرها بَعید، و حَرَّها شَدید، و عَذابُها جَدید، دار لَیس فیها رَحْمة...؛[4] بترسید از آتشی كه گودی و گرمی آن بی اندازه، و عذاب و گرفتاری آن تازه است، سرایی است كه در آن رحمت و مهربانی نیست و درخواست پذیرفته نمی شود و غم و اندوه برطرف نمی گردد».
بنا به فرمایش امام متقیان علی (علیه السلام) انسان متقی در مسیر سیر و سلوک به سوی معبود می بایست همواره آتش جهنم را در کنار خود مشاهده نماید.[5] به همین جهت ایام خاصی همچون نیمه شعبان را غنیمت شمرده و برای نجات از آتش جهنم به آستان حضرت دوست دست به دعا استغفار بر می دارند؛ چرا که امام رضا (علیه السّلام) نیمه شعبان را فرصت خوبی برای نجات از آتش جهنم معرفی فرموده است: «سَأَلْتُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع عَنْ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ قَالَ هِیَ لَیْلَةٌ یُعْتِقُ اللَّهُ فِیهَا الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْكِبَار؛[6] ابن فضال می گوید: از امام رضا علیه السلام در مورد شب نیمه شعبان سوال کردم حضرت فرمودند: این شبی است که خداوند گناهان بزرگ را می بخشد و افراد را از آتش جهنم نجات می دهد».
همچنین در منابع روایی نقل شده است اگر كسی در این شب صد بار سبحان الله و صد بار الحمد لله و صد بار الله اكبر بگوید غَفَرَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ مَا سَلَفَ مِنْ مَعَاصِیهِ وَ قَضَى لَهُ حَوَائِجَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ؛ [7] خداوند تمامی گناهان گذشته او را می آمرزد و نیازهای دنیا و آخرت او را برآورده می سازد».
نیمه شعبان فرصتی برای بیعت با امام معصوم
از علی ابن موسی الرضا (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «علی (علیه السلام) همواره سه شب را نمی خوابید: شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان و شب عید فطر و شب نیمه شعبان و در این شب روزیها تقسیم و اجلها معلوم می گردد و مانند آن در سال نیست
زیبایی ها و فرصت های نیمه شعبان را نباید تنها در مناجات، توبه و استغفار و استغاثه به درگاه الهی دید؛ چرا که این ماه مزین به میلاد چند امام معصوم (علیهم السلام) است، در نیمه این ماه میلاد آخرین منجی و نجات دهنده ی بشریت از ظلم و بیداد و ستم دوران قرار دارد، چه خوب است که در این شب مبارک تجدید پیمانی با امام خود نموده و در مسیر دفاع و تبعیت از مقام ولایت مصمم تر شد و با ابراز ارادت و دوستی به آستان امامت، عزم خود را در تجدید پیمان و بیعت با ایشان جدی تر نمود.
در اهمیت زیارت قبر امام معصوم، حضرت ابا عبد الله حسین (علیه السلام) در نیمه شعبان امام صادق(علیه السلام) می فرماید: در شب نیمه شعبان تمامی گناهان زائران قبر امام حسین (علیه السلام) بخشیده می شود و کمترین زیارت امام حسین (علیه السلام) در شب نیمه شعبان آن است که بر روی بلندی رفته به سمت چپ و راست نگاه کنی سپس روی به آسمان بلند کنی و متوجه قبر امام حسین (علیه السلام) گردی و با انگشت به آن جهت اشاره کرده بگوئی: «السَّلَامُ عَلَیْكَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ، السَّلَامُ عَلَیْكَ یَابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ ».[8]
سخن پایانی:
با توجه به جایگاه و اهمیت نیمه شعبان و آثار و برکات فراوانی که برای این ماه در متون اسلامی نقل شده است انسان زیرک و هوشیار فرصت های موجود در این شب را به خوبی پاس می دارد.
پی نوشت ها:
[1]. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال(ترجمه بندرریگى): ص133.
[2]. وسائل الشیعة، ج 7، ص478، ح9903.
[3]. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج 2، ص853.
[4]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص384.
[5]. همان: ص304. «وَ إِذَا مَرُّوا بِآیَة فِیهَا تَخْوِیفٌ أَصْغَوْا إِلَیْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ، وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِیرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِیقَهَا فِی أُصُولِ آذَانِهِمْ، فَهُمْ حَانُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمْ».
[6]. عیون اخبار الرضا (علیه السلام): ج1 ص293 ح45.
[7]. الأمالی (للطوسی): ص 29.
[8]. زاد المعاد - مفتاح الجنان: ص53.
