سلامت وبهداشت در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد وهمین اهمیت مسئولیت متخصصان زنان وتغذیه را دوچندان می کند . دکتر ملیحه میر شه پناه جراح ومتخصص زنان در توصیف بهداشت باروری به زندگی سلام می گوید :بهداشت باروری عبارت است از سلامت فرد به‌طور جامع از زمان لقاح تا انتهای دوران پیری که هم‌اکنون به‌صورت یک حق اجتماعی و در زمره حقوق بشر است و طبیعتاً ازآن جاکه زنان دوران بارداری و شیردهی و نگهداری فرزند را بر عهده‌دارند و همچنین زودتر بالغ شده و زودتر یائسه می‌شوند (سن منوپوز زنان حدود ده سال زودتر از آندروپوز مردان است.) لذا نسبت به مردان آسیب‌پذیرتر بوده و باید از توجه و مراقبت بیشتری برخوردار شوند . یکی از حساس‌ترین مراحل بهداشت مربوط به دوران بارداری است که هم مادر و هم جنین هر دو از آن متأثر می‌شوند . وزن گیری مناسب مادر و جنین در دوران بارداری از شاخص‌های مهم سلامت مادر و کودک است.
قطعا در دوران بارداری رژیم خاص غذایی توصیه نمی‌شود و بسته به تمایل مادر و میزان تهوع و استفراغ وی سعی می‌شود از هر 4 گروه مواد غذایی (قند - پروتئین- چربی- مواد معدنی و ویتامین‌ها) در برنامه غذایی مادر گنجانده شود. اگرچه بیشتر مادران نسبت به بعضی مواد غذایی گرایش خاص و از بعضی دیگر بدشان می‌آید ولی می‌توان با صبوری مواد غذایی را به روش‌های مختلف تهیه کرد تا مادر بتواند تحمل کند به عنوان مثال گوشت را می‌توان به شکل‌های مختلف (سرخ‌کرده- آب پز- چرخ‌کرده- کبابی- شیشلیکی و ......) تهیه کرد. از عوامل خطر در بارداری وزن زیاد مادر در هنگام شروع بارداری شاخص توده بدنی (BMI= 40 یا بیشتر) ویاوزن کمتر از Kg45 است.
در همین راستا باید به افزایش 300 کیلوکالری در روز یا 15 درصد افزایش انرژی در دوران بارداری نسبت به قبل توجه شود و منابع تأمین کالری باید متنوع و متعادل باشد یعنی انرژی باید 5درصد از مواد قندی، 15درصد از مواد پروتئینی و 30درصد از چربی تأمین شود.
میزان مصرفی مواد به‌طور متوسط در دوران بارداری:
A= گروه لبنیات (240 سی سی شیر یا معادل آن ماست یا 50 گرم پنیر یا 240سی سی دوغ غلیظ) روزانه
B= گروه پروتئین‌های حیوانی (گوشت و تخم‌مرغ) و جانشین آن (حبوبات و مغزهای دانه‌ها) روزانه 200-300 گرم گوشت یا 2 عدد تخم‌مرغ یا نصف لیوان حبوبات یا یک چهارم لیوان از انواع مغز دانه‌ها
C= گروه نان و غلات (روزانه 180- 330 گرم)
D= گروه سبزی و میوه‌ها (روزانه 3-2 عدد متوسط به همراه 5/2- 5/1 لیوان سبزی خردشده)
ازآن جاکه آنمی (کم‌خونی) شایع‌ترین مشکل تغذیه‌ای زنان باردار است و عمده‌ترین دلیل آن کمبود آهن و فولیکول اسید است لذا این مواد باید به‌صورت مکمل توسط زنان باردار مصرف شوند.
دکتر میر شه پناه می گوید :میزان افزایش وزن مطلوب در دوران بارداری براساس شاخص توده بدن BMI محاسبه می‌شود .
در زیر افزایش وزن مناسب توضیح داده می‌شود.
BMI کمتر از 8/19 (لاغر)
کل افزایش وزن دوران بارداری 18- 5/12 کیلوگرم
سه‌ماهه اول 3/2 کیلوگرم
سه‌ماهه دوم وسوم هر هفته 490 گرم
BMI 26- 8/19 کیلوگرم (متوسط)
کل افزایش وزن دوران بارداری 15-16 کیلوگرم
سه‌ماهه اول 6/1 کیلوگرم
سه‌ماهه دوم وسوم هر هفته 440 گرم
BMI 29- 26 کیلوگرم ( اضافه متوسط)
کل افزایش وزن دوران بارداری 5/11 -7 کیلوگرم
سه‌ماهه اول 900 گرم
سه‌ماهه دوم و سوم هر هفته 300 گرم
BMI بیشتر از 29 کیلوگرم (چاق)
کل افزایش وزن دوران بارداری 7-6 کیلوگرم
سه‌ماهه اول 300 گرم
سه‌ماهه دوم و سوم هر هفته 200 گرم
وزن گیری جنین
وزن‌گیری و نمو جنین درزمینه یک تغذیه کامل و صحیح به‌طور طبیعی به شرح زیر است.
زمان بارداری طول جنین وزن جنین (گرم)
هفته 4 بارداری 5-4 میلیمتر -
هفته 6 بارداری 24-22 میلیمتر -
هفته 10 بارداری 4 سانتیمتر -
هفته 12 بارداری 7-6 سانتیمتر
هفته 16 بارداری 12 سانتیمتر 110 گرم
هفته 20 بارداری 20 سانتیمتر کمی بیشتر از 300 گرم
هفته 24 بارداری 22 سانتیمتر 630 گرم
هفته 28 بارداری 25 سانتیمتر 1100 گرم
هفته 32 بارداری 28 سانتیمتر 1800 گرم
هفته 36 بارداری 32 سانتیمتر 2500 گرم
هفته 40 بارداری 36 سانتیمتر 3400 گرم
لازم به ذکر است قد جنین از فرق سر تا نشیمن اندازه گیری شده است. همچنین باید خاطر نشان کرد در جدول اندازه یک جنین به طور متوسط است و اظهارنظر در مورد عقب افتادگی رشد قدی و وزنی توسط متخصص زنان و زایمان باید انجام شود و داشتن اطلاعات یاد شده نباید مبنایی برای مداخله بیمار در روند درمان باشد.
