خردنامه نظامی گنجوی

مغنی سماعی برانگیز گرم

سرودی برآور به آواز نرم

مگر گرمتر زین شود کار من

کسادی گریزد ز بازار من

دهل زن چو زد بر دهل داغ چرم

هوای شب سرد را کرد گرم

فروماند زاغ سیه ناامید

بگفتن در آمد خروس سپید

سکندر نشست از بر تخت روم

زبانی چو آتش دماغی چو موم

همهٔ فیلسوفان صده در صده

به پائینگه تخت او صف زده

به مقدار هر دانشی بیش و کم

همی رفتشان گفتگوئی بهم

یکی از طبیعی سخن ساز کرد

یکی از الهی گره باز کرد

یکی از ریاضی برافراخت یال

یکی هندسی برگشاد از خیال

یکی سکه بر نقد فرهنگ زد

یکی لاف ناموس و نیرنگ زد

تفاخر کنان هر یکی در فنی

به فرهنگ خود عالمی هر تنی

ارسطو به دلگرمی پشت شاه

برافزود بر هر یکی پایگاه

که اهل خرد را منم چاره ساز

ز علم دگر بخرادان بی نیاز

همان نقد حکمت به من شد روا

به حکمت منم بر همه پیشوا

فلان علم خوب از من آمد پدید

فلان کس فلان نکته از من شنید

دروغی نگویم در این داوری

به حجت زنم لاف نام آوری

ز بهر دل شاه و تمکین او

زبانها موافق به تحسین او

فلاطون برآشفت ازان انجمن

که استادی او داشت در جمله فن

چو هر دانشی کانک اندوختند

نخستین ورق زو درآموختند

برون رفت و روی از جهان در کشید

چو عنقا شد از بزم شه ناپدید

شب و روز از اندیشه چندان نخفت

کاغانی برون آورید از نهفت

به خم درشد از خلق پی کرد گم

نشان جست از آواز این هفت خم

کسی کو سماعی نه دلکش کند

صدای خم آواز او خوش کند

مگر کان غنا ساز آواز رود

در آن خم بدین عذر گفت آن سرود

چو صاحب رصد جای در خم گرفت

پی چرخ و دنبال انجم گرفت

بر آهنگ آن ناله کانجا شنید

نموداری آورد اینجا پدید

چو آن ناله را نسبت از رود یافت

در آن پرده گه رودگر رود بافت

کدوی تهی را به وقت سرود

به چرم اندرآورد و بربست رود

چو بر چرم آهو براندود مشک

نوائی‌تر انگیخت از رود خشک

پس آنگه بر آن رسم و هیئت که خواست

یکی هیکل از ارغنون کرد راست

در او نغمه و نالهای درست

به اوتار نسبت فرو بست چست

به زیر و بم ناله رود خیز

گهی نرم زد زخمه و گاه تیز

ز نرمی و تیزی ز بالا و زیر

نوا ساخت بر نالهٔ گاو و شیر

چنان نسبت نالش آمد به دست

که هر جا که زد هر دو را پای بست

همان نسبت آدمی تا دده

بر آن رودها شد یکایک زده

چنان کادمی زاد را زان نوا

به رقص و طرب چیره گشتی هوا

سباع و بهائم بر آن ساز جفت

یکی گشت بیدار و دیگر بخفت

چو بر نسبت ناله هر کسی

به دست آمدش راه دستان بسی

ز موسیقی آورد سازی برون

که آن را نشد کس جز او رهنمون

چنان ساخت هر نسبتی را خروش

که نالنده را دل درآرد به جوش

بجائی رساند آن نواگر نواخت

که دانا بدو عیب و علت شناخت

به قانون از آن ناله خرگهی

ز هر علتی یافت عقل آگهی

چو اوتار آن ارغنون شد تمام

شد آن عود پخته به از عود خام

برون شد به صحرا و بنواختش

بهر نسبت اندازه‌ای ساختش

خطی چارسو گرد خود درکشید

نشست اندران خط نوا برکشید

دد و دام را از بیابان و کوه

دوانید بر خود گروها گروه

دویدند هر یک به آواز او

نهادند سر بر خط ساز او

همه یک یک از هوش رفتند پاک

فتادند چون مرده بر روی خاک

نه گرگ جوان کرد بر میش زور

نه شیر ژیان داشت پروای گور

دگر نسبتی را که دانست باز

درآورد نغمه به آن جفت ساز

چنان کان ددان در خروش آمدند

از آن بی‌هوشی باز هوش آمدند

پراکنده گشتند بر روی دشت

که دارد به باد این چنین سرگذشت

بگرد جهان این خبر گشت فاش

که شد کان یاقوت یاقوت باش

فلاطون چنین پرده بر ساختست

که جز وی کس آن پرده نشناختست

برانگیخت آوازی از خشک رود

که از تری آرد فلک را فرود

چو بر نسبتی راند انگشت خود

بخسبد برآواز او دام و دد

چو بر نسبتی دیگر آرد شتاب

به هوش آرد آن خفتگان را ز خواب

شد آوازه بر درگه شاه نیز

که هاروت با زهره شد همستیز

ارسطو چو بشنید کان هوشمند

برانگیخت زینگونه کاری بلند

فروماند ازان زیرکی تنگدل

چو خصمی که گردد ز خصمی خجل

به اندیشه بنشست بر کنج کاخ

دل تنگ را داد میدان فراخ

به تعلیق آن درس پنهان نویس

که نقشی عجب بود و نقدی نفیس

در آن کارعلوی بسی رنج برد

بسی روز و شب را به فکرت سپرد

هم آخر پس از رنجهای دراز

سررشتهٔ راز را یافت باز

برون آورید از نظرهای تیز

که چون باشد آن نالهٔ رود خیز

چگونه رساند نوا سوی گوش

برد هوش و آرد دیگر ره به هوش

همان نسبت آورد رایش به دست

که دانای پیشینه بر پرده بست

به صحرا شد و پرده را ساز کرد

طلسمات بیهوشی آغاز کرد

چو از هوشمندان ستد هوش را

دیگر گونه زد رود خاموش را

در آن نسبتش بخت یاری نداد

که بیهوش را آرد از هوش باد

بکوشید تا در خروش آورد

نوائی که در خفته هوش آورد

ندانست چندانکه نسبت گرفت

در آن کار سرگشته ماند ای شگفت

چو عاجز شد از راه نایافتن

ز رهبر نشایست سر تافتن

شد از راه رغبت به تعلیم او

عنان داد یک ره به تسلیم او

بپرسید کان نسبت دلپسند

که هش رفتگان را کند هوشمند

ندانم که در پردهٔ آواز او

چگونست و چون پرورم ساز او

فلاطون چو دانست کان سرفراز

به تعلیم او گشت صاحب نیار

برون شد خطی گرد خود در کشید

نوا ساخت تا نسبت آمد پدید

همه روی صحرا ز گور و پلنگ

بر آن خط کشیدند پرگار تنگ

به بیهوشی از نسبت اولش

نهادند سر بر خط مندلش

نوائی دگر باره برزد چو نوش

که ارسطوی دانا تهی شد ز هوش

چو بیهوش بود او به یک راه نغز

دد و دام را کرد بیدار مغز

دگر باره زد نسبت هوش بخش

که ارسطو ز جاجست همچون درخش

فروماند سرگشته بر جای خود

که چون بی‌خبر بود از آن دام ودد

از آن بی‌هوشی چون به هوش آمدند؟

چه بود آنک ازو در خروش آمدند؟

شد آگه که دانای دستان نواز

به دستان بر او داشت پوشیده راز

ثنا گفت و چندان ازو عذر خواست

که آن پردهٔ کژ بدو گشت راست

چو شد حرف آن نسبت او راه درست

نبشت آن او آن خود را بشست

به اقرار او مغز را تازه کرد

مدارای او بیش از اندازه کرد

سکندر چو دانست کز هر علوم

فلاطون شد استاد دانش به روم

بر افزود پایش در آن سروری

به نزد خودش داد بالاتری

مغنی بیا چنگ را ساز کن

به گفتن گلو را خوش آواز کن

مرا از نوازیدن چنگ خویش

نوازشگری کن به آهنگ خویش

چو روز دگر صبح گیتی فروز

به پیروزی آورد شب را به روز

برآمد گل از چشمهٔ آفتاب

فرو برد مه سرچو ماهی درآب

بر اورنگ زر شد شه تاجور

زده بر میان گوهر آگین کمر

نشسته همه زیرکان زیر تخت

فلاطون به بالا برافکنده رخت

شه از نسبتی کو در آن پرده ساخت

عجب ماند کان پرده را چون شناخت

بپرسید از او کای جهان دیده پیر

برآورده مکنون غیب از ضمیر

شمائید بر قفل دانش کلید

ز رای شما دانش آمد پدید

ز دانندگان خوانده‌ای هیچکس؟

که بودش فزون از شما دسترس

خیالی برانگیخت زین کارگاه

که رای شما را بدان نیست راه

فلاطون پس از آفرین تمام

چنین گفت کاین چرخ فیروزه فام

از آن بیشتر ساخت افسونگری

که یابد دل ما بدان رهبری

گر آن‌ها که پیشینگان ساختند

به نیرنگ و افسون برافراختند

یکی گویم از صد دراین روزگار

نداند کسی راز آموزگار

اگر شاه فرمایدم اندکی

بگویم نه از ده که از صد یکی

اجازت رسید از سر داستان

که دانا فرو گوید آن داستان

جهاندیدهٔ دانای روشن ضمیر

چنین گفت کای شاه دانش پذیر

شنیدم بخاری به گرمی شتافت

به خسف شکوفه زمین را شکافت

برانداخت هامون کلوخ از مغاک

طلسمی پدید آمد از زیر خاک

ز روی و ز مس قالبی ریخته

وزآن صورت اسبی انگیخته

گشاده ز پهلوی اسب بلند

یکی رخنه چون رخنه آبکند

چو خورشید از آن رخنه درتافتی

نظر نقش پوشیده دریافتی

شبانی بر آن ژرف وادی گذشت

مغاکی تهی دید بر ساده دشت

طلسمی درفشنده دروی پدید

شبانه در آن ژرف وادی رسید

ستوری مسین دید در پیکرش

یکی رخنه با کالبد در خورش

در آن رخنه از نور تابنده هور

نگه کرد سر تا سرین ستور

بر او خفته‌ای دید دیرینه سال

نگشته یکی موی مویش ز حال

بدستش در از رنگ انگشتری

نگینی فروزنده چون مشتری

بر او دست خود را سبک تاز کرد

وز انگشتش انگشتری باز کرد

چو انگشتری دید در مشت خویش

نهادش بزودی در انگشت خویش

دگر نقد شاهانه آنجا نیافت

ستودان رها کرد و بیرون شتافت

گله پیش در کرد و می‌رفت شاد

شکیبنده می‌بود تا بامداد

چو از رایت شیر پیکر سپهر

برآورد منجوق تابنده مهر

شبان رفت نزدیک صاحب گله

گله کرد بر کوه و صحرا یله

بدان تانگین را نهد پیش او

بداند بهای کم و بیش او

چو صاحب گله دید کامد شبان

گشاد از سر چرب گوئی زبان

بپرسید از او حال میش و بره

نیشنده دادش جوابی سره

شبانه به هنگام گفت و شنید

زمان تا زمان گشت ازو ناپدید

دگرره پدیدار گشت از نهفت

گله صاحبش برزد آواز و گفت

که هردم چرا گردی از من نهان

دیگر باره پیدا شوی ناگهان

نگر تا چه افسون درآموختی

که بر خود چنین برقعی دوختی

شبانه عجب ماند از آن داوری

در آن کار جست از خرد یاوری

چنان بود کان مرد خاتم پرست

به خانم همی کرد بازی بدست

نگین دان او را چه زود و چه دیر

گه کرد بالا گهی کرد زیر

نگین تا به بالا گرفتی قرار

شبان پیش بیننده بود آشکار

چو سوی کف دست گردان شدی

شبانه زبیننده پنهان شدی

نهاد نگین را چنان بد حساب

که دارنده را داشتی در حجاب

شبان چون از این بازی آگاه گشت

شد این آزمون کرد بر کوه و دشت

درآمد به بازیگری ساختن

چو گردون به انگشتری باختن

کجا رأی پنهان شدن داشتی

نگین را ز کف دور نگذاشتی

چو کردی به پیدا شدن رای خویش

نگین را زدی نقش بر جای خویش

به پیدا و پنهان شدن گرد شهر

ز هرچ آرزو داشت برداشت بهر

یکی روز برخاست پنهان به راز

نگین را به کف درکشید از فراز

برهنه یکی تیغ هندی به دست

سوی پادشه رفت و پنهان نشست

چو خالی شد از خاصگان انجمن

برو گرد پیدا تن خویشتن

دل پادشا را به خود بیم کرد

بدو پادشاه شغل تسلیم کرد

به زنهار گفتش که کام تو چیست

فرستندهٔ تو بدین جای کیست

شبان گفت پیغمبرم زود باش

به من بگرو از بخت خوشنود باش

چو خواهم نبیند مرا هیچکس

بدین دعوتم معجزآنست و بس

بدو پادشا بگروید از هراس

همان مردم شهر بیش از قیاس

شبان آنچنان گردن افراز گشت

که آن پادشاهی بدو بازگشت

نگین بین که از مهر انگشتری

چگونه رساند به پیغمبری

حکیمان نگر کان نگین ساختند

به حکمت چگونه برانداختند

چنان باید انگیخت نیرنگ و ساز

که ما درنیابیم ازان پرده راز

بسی کردم اندیشه را رهنمون

نیاوردم این بستگی را برون

ثنا گفت بروی چو شاه این شنید

بر آن نیز کان نقشی ازو شد پدید

همه پاسداران آن آستان

گرفتند عبرت بدین داستان

مغنی بدان ساز تیمار سوز

نشاط مرا یک زمان بر فروز

مگر زان نوای بریشم نواز

بریشم کشم روم را در طراز

چنین گوید آن کاردان فیلسوف

که بر کار آفاق بودش وقوف

که یونان نشینان آن روزگار

سوی زهد بودند آموزگار

ز دنیا نجستندی آسایشی

نیرزیدشان شهوت آلایشی

نکردندی الا ریاضتگری

به بسیار دانی و اندک خوری

کسی که به خود بر توان داشتی

ز طبع آرزوها نهان داشتی

نکردی تمتع نخوردی نبید

کزین هر دو گردد خرد ناپدید

ز گرد آمدن سر درآید به گرد

چو سر بایدت گرد آفت مگرد

بدانجا رسیدند از آن رسم و رای

که برخاست بنیادشان زین سرای

ز خشگی به دریا کشیدند بار

ز پیوند گشتند پرهیزگار

زنان را ز مردان بپرداختند

جداگانه شان کشتیی ساختند

به مردانگی خون خود ریختند

بمردند و با زن نیامیختند

به گیتی چنین بود بنیادشان

که تخمه به گیتی برافتادشان

یکی روز فرخنده از صبحگاه

ز فرزانگان بزمی آراست شاه

چنان داد فرمان به سالاربار

که با من ندارد کس امروز کار

فرستید و خوانید سقراط را

نگهبان ترکیب و اخلاط را

فرستاده سقراط را بازجست

ز شه یاد کردش که جویای توست

زمانی به درگاه خسرو خرام

برآرای جامه برافروز جام

فریب ورا پیر دانا نخورد

فریبندگی را اجابت نکرد

بدو گفت رو به اسکندر بگوی

که هرچ اندرین ره نیابی مجوی

من آنجائیم وین سخن روشنست

گر اینجا خیالیست آن بی‌منست

مرا گر بدست آرد ایزد پرست

هم از درگه ایزد آیم بدست

جوابی که آن کان فرهنگ سفت

فرستاده شد با فرستنده گفت

شهنشاه را گشت روشن چو روز

که سقراط شمعی است خلوت فروز

نیابد به دیدار آن شمع راه

جز آن کس که شب خیز باشد چو ماه

سکندر که دارندهٔ تاج بود

به دانش همه ساله محتاج بود

زمانی نبودی که فرزانه‌ای

ز گوهر ندادی بدو دانه‌ای

ز هر دانشی کان ز دانندگان

رساندندی او را رسانندگان

سخنهای سقراط بیدار هوش

پسند آمدی مر زبان را به گوش

بران شد دل دانش اندیش او

که آرند سقراط را پیش او

نمودند کان پیر خلوت پناه

بر آمد شد خلق بربست راه

سر از شغل دنیا چنان تافتست

که در گور گوئی دری یافتست

ز خویشان و یاران جدائی گرفت

به کنجی خراب آشنایی گرفت

جهان گر چه کارش به جان آورد

نه ممکن که سر در جهان آورد

ز خون خوردن جانور خو برید

پلاسی بپوشید و دیبا درید

کفی پست از آنجا که غایت بود

شبان روزی او را کفایت بود

جز ایزد پرستیدنش کار نیست

به نزدیک او خلق را بار نیست

نظامی صفت با خرد خو گرفت

نظامی مگر کاین صفت زو گرفت

به شرحی که دادند از آن دین پناه

گراینده‌تر شد بدو مهر شاه

چنین آمداست آدمی را نهاد

که آرد فرامش کنان را به یاد

کسی کو ز مردم گریزنده‌تر

بدو میل مردم ستیزنده‌تر

چو سقراط مهر خود از خلق شست

همه خلق سقراط را بازجست

بسی خواند شاهش بر خویشتن

نشد شاه انجم بر آن انجمن

چو زاندازه شد خواهش شهریار

دل کاردان در نیامد به کار

ز ناز هنرمند ترکانه‌وش

رمنده نشد دولت نازکش

شه از جمله استواران خویش

یکی محرم خاص را خواند پیش

فرستاد نزدیک دانا فراز

بسی قصه‌ها گفت با او به راز

که نزدیک خود خواندمت بارها

نهان داشتم با تو گفتارها

اجابت نکردی چه بود از قیاس

نوازنده را ناشدن حق شناس

چرائی ز درگاه ما گوشه گیر

بیا یا بگو حجتی دلپذیر

به معذوری خویش حجت نمای

وگر نیست حجت به حاجت به پای

فرستادهٔ پی مبارک ز راه

به سقراط شد داد پیغام شاه

جهان دیدهٔ دانای حاضر جواب

چنین داد پاسخ برای صواب

که گر شه مرا خواند نزدیک خود

خرد چیزها داند از نیک و بد

نماید که رفتن بدو رای نیست

که مهر تو را در دلش جای نیست

چو درنا شدن هست چندین دلیل

به بازی نشد پیش کس جبرئیل

مرا رغبت آنگه پدید آمدی

که پیغام شه با کلید آمدی

چو در نافهٔ مشک آشنائی دهد

بر او بوی خوش بر گوائی دهد

دلی را که بر دوستی رهبر است

برون از زبان حجتی دیگر است

درونی که مهر آشکارا کند

مدارا فزون از مدارا کند

کسانی که نزدیک شه محرمند

به بزم اندرون شاه را همدمند

سوی من نبینند بر آب و سنگ

ستور مرا پای ازینجاست لنگ

چنان می‌نماید که در بزمگاه

به نیکی مرا یاد ناورد شاه

که آن رازداران که خدمتگرند

به دل دوستی سوی من ننگرند

دل شاه را مرد مردم شناس

هم از مردم شاه گیرد قیاس

اگر خاصگان را زبان هست نرم

به امید شه دل توان کرد گرم

وگر نرم ناید ز گوینده گفت

درشتی بود شاه را در نهفت

غنا ساز گنبد چو باشد درست

صدای خوش آرد به اوتار سست

ز گنبد چو یک رکن گردد خراب

خوش آواز را ناخوش آید جواب

هر آن نیک و بد کاید از در برون

به دارای درگه بود رهنمون

تو خوانی مرا پرده داران راز

به سرهنگی از پرده دارند باز

نگر تا به طوفان ز دریای آب

در این کشمکش چون نمایم شتاب

مثال آنچنان شد که دریای ژرف

نماید که درهاست ما را شگرف

نهنگان دریا گشایند چنگ

که جوید گهر در دهان نهنگ؟

چگونه شوم بردری نور باش

که باشد بر او این همه دور باش

بر شاه اگر صورتم بد کنند

خلاقت نه بر من که بر خود کنند

ز خلق جهان بنده‌ای را چه باک

که بندد کمر پیش یزدان پاک

در این بندگی خواجه تاشم تو را

گر آیم به تو بنده باشم تو را

ببین ای سکندر به تقویم راست

که این نکته را ارتفاع از کجاست

فرستادهٔ شهریار از برش

بر شاه شد خواند درس از برش

طبق پوش برداشت از خون در

ز در دامن شاه را کرد پر

شه از گوهر افشان آن کان گنج

ز گوهر برآمودن آمد به رنج

پسند آمدش کان سخنهای چست

به دعوی گه حجت آمد درست

چو دانست کوهست خلوت گرای

پیاده به خلوتگهش کرد رای

شد آن گنج را دید در گوشه‌ای

ز بی توشه‌ای ساخته توشه‌ای

ز شغل جهان گشت مشغول خواب

برآسوده از تابش آفتاب

تماشای او در دلش کار کرد

به پایش بجنباند و بیدار کرد

بدو گفت برخیز و با من بساز

که تا از جهانت کنم بی نیاز

بخندید دانا کزین داوری

به ار جز منی را به دست آوری

کسی کو نهد دل به مشتی گیا

نگردد بگرد تو چون آسیا

چو قرص جوین هست جان پرورم

غم گردهٔ گندمین چون خورم

بر آن راهرو نیم جوبار نیست

که او را یکی جو در انبار نیست

مرا کایم از کاهبرگی ستوه

چه باید گرانبار گشتن چو کوه

دگر باره شه گفت کز مال و جاه

تمنا چه داری تو ای نیکخواه

جوابش چنین داد دانای دور

که با چون منی بر مینبار جور

من از تو به همت توانگرترم

که تو بیش خواری من اندک خورم

تو با اینکه داری جهانی چنین

نه‌ای سیر دل هم ز خوانی چنین

مرا این یکی ژندهٔ سالخورد

گرانستی ارنیستی گرم و سرد

تو با این گرانی که دربار توست

طلبکاری من کجا کار توست

دگر باره پرسید از او شهریار

که تو کیستی من کیم در شمار

چنین داد پاسخ سخنگوی پیر

که فرمان دهم من تو فرمان‌پذیر

برآشفت شه زان حدیث درست

نهانی سخن را درون بازجست

خردمند پاسخ چنین داد باز

که بر شه گشایم در بسته باز

مرا بنده‌ای هست نامش هوا

دل من بدان بنده فرمان روا

تو آنی که آن بنده را بنده‌ای

پرستار ما را پرستنده‌ای

شه از رای دانای باریک بین

ز خجلت سرافکنده شد برزمین

بدو گقت خود نور سیمای من

گواهست بر پاکی رای من

ز پاکان چو پاکی جدائی مکن

نمرده زمین آزمائی مکن

دگر ره جوابیش چون سیم داد

که سیماب در گوش نتوان نهاد

چو پاکی و پاکیزه رائی کنی؟

چرا دعوی چارپائی کنی

که هر چارپائی که آرد شتاب

به پای اندر آرد کسی را ز خواب

چو من خفته‌ای را تو بیدار مرد

نبایست از این گونه بیدار کرد

تو کز خواب ما را بر آشفته‌ای

کنی خفته بیدار و خود خفته‌ای

بدین خواب خرگوش و خوی پلنگ

ز شیران بیدار بردار چنگ

شکاری طلب کافتد از تیر تو

هژبری چو من نیست نخجیر تو

دل شه بدان داستانهای گرم

چو موم از پذیرندگی گشت نرم

به خواهش چنان خواست کان هوشمند

ز پندش دهد حلقهٔ گوش بند

شد آن تلخی از پیر پرهیزگار

به شیرین زبانی درآمد به کار

از آن پند گو سر بلندی دهد

بگفت آنچه او سودمندی دهد

که چون آهن دست پیرای تو

پذیرای صورت شد از رای تو

توانی که روشن کنی سینه را

در او آری آیین آیینه را

چو بردن توانی ز آهن تو زنگ

که تا جای گیرد در او نقش و رنگ

دل پاک را زنگ پرداز کن

بر او راز روحانیان باز کن

سیه کن روان بداندیش را

بشوی از سیاهی دل خویش را

زبانی است هر کو سیه دل بود

نه هر زنگیئی خواجه مقبل بود

به سودای رنگی مشو رهنمون

مفرح نگر کز لب آرد برون

سیاهی کنی سوخته شو چو بید

که دندان بدو کرد زنگی سپید

مگر کاینه زنگی از آهنست

که با آن سیاهی دلش روشنست

از آنجا خبر داد کار آزمای

که نوشاب را در سیاهیست جای

برون آی چون نقره ز آلودگی

ز نقره بیاموز پالودگی

دماغی کز آلودگی گشت پاک

بچربد بر این گنبد دودناک

نهانخانهٔ صبحگاهی شود

حرمگاه سر الهی شود

ز تو دور کردن ز روزن نقاب

به روزن درافتادن از آفتاب

چراغی به دریوزه بر کرده گیر

قفائی ز باد هوا خورده گیر

عماری کش نور خورشید باش

ز ترک عماری بر امید باش

تو در پاک میکن ز خاشاک و خار

طلبکار سلطان مشو زینهار

چو سلطان شود سوی نخجیرگاه

دری رفته بیند فروشسته راه

چو دانی که آمد به مهمان فرود

به ناخوانده مهمان بر از ما درود

گرآیی براین در دلیری مکن

تمنای بالا و زیری مکن

به جان شو پذیرندهٔ بزم خاص

که تن را ز دربان نبینی خلاص

به کفش گل آلوده بر تخت شاه

نشاید شدن کفش بفکن به راه

چو همکاسهٔ شاه خواهی نشست

به پیرای ناخن فروشوی دست

کرا زهره گر خود بود شرزه شیر

که بر تخت سلطان خرامد دلیر

که شیری که بر تخت او بخته شد

هم از هیبت تخت او تخته شد

کسی کو درآید به درگاه تو

خورد سیلی ار گم کند راه تو

ببین تا تو را سر به درگاه کیست

دل ترسناکت نظرگاه کیست

گر این درزنی کمترین بنده باش

گر این پای داری سرافکنده باش

وگر تو خود شاهی و شهریار