سن شش ماهگی مناسب ترین سن برای آغاز تغذیه تکمیلی است. چون در این سن، دستگاه گوارش شیرخوار به تدریج آمادگی لازم برای پذیرش غذاهای نیمه جامد را پیدا کرده است. از طرف دیگر کودک توانائی گردن گرفتن و نشستن را پیدا می کند و دندان هایش شروع به رویش می کنند که همه اینها شیرخوار را برای پذیرش غذای کمکی آماده می سازد.
شروع غذای کمکی
در صورتی که غذای کمکی زودتر از سن شش ماهگی آغاز شود، به علت عدم آمادگی دستگاه گوارش ممکن است کودک دچار اسهال شود و از طرفی به علت کم بودن گنجایش معده شیرخوار، غذای کمکی ممکن است جایگزین یک وعده شیر شده و شیرخوار تمایل کمتری نسبت به مکیدن پستان نشان دهد و در نتیجه شیر کمتری بخورد که در این صورت به علت کمبود انرژی دچار سوءتغذیه و رشد ناکافی خواهد شد. نکته مهم بروز آلرژی یا حساسیت غذائی است که با شروع زودهنگام تغذیه تکمیلی، احتمال آن افزایش می یابد.
دیر شروع کردن غذای کمکی هم مضرات دیگری دارد
از سن شش ماهگی به بعد شیر مادر تأمین کننده نیاز کودک نیست و اگر غذای کمکی شروع نشود، کودک دچار کندی یا توقف رشد خواهد شد. علاوه بر این، کودک عمل جویدن را یاد نگرفته و آشنا شدن او با مزه و قوام انواع غذاها به تأخیر می افتد. اکثر کودکانی که در پایان شش ماهگی با غذای کمکی آشنا نشده و تا مدت طولانی از شیر مادر استفاده کرده اند، تمایلی به استفاده از غذاهای جامد ندارند و همین مسئله ممکن است سبب بروز سوءتغذیه و افت رشد آنها شود.
بهترین ماده غذائی، برای شروع تغذیه تکمیلی، غلات (برنج) هستند چون هضم آنها آسان است. فرنی یکی از بهترین غذاهائی است که می توان از یک بار در روز به اندازه یک تا سه قاشق مرباخوری شروع کرد و به تدریج متناسب با اشتهای کودک بر مقدار آن افزود.
هفته دوم شروع غذای کمکی
می توان علاوه بر فرنی، شیربرنج و حریره بادام نیز به کودک داد. این غذاها هم باید از مقدار کم و یک بار در روز شروع شوند و به تدریج افزایش یابند. تغذیه با فرنی، شیربرنج و حریره بادام را بسته به علاقه کودک می توان حتی تا یک سالگی یا بیشتر، از آن به عنوان یک وعده غذائی کمکی ادامه داد.
هفته سوم شروع تغذیه کمکی
مصرف انواع سبزیجات مثل سیب زمینی، هویج، جعفری، گشنیز، کدو سبز، لوبیا سبز و... برای تغذیه کودک شروع می شود. در این هفته علاوه بر فرنی، می توان با مخلوط سبزیجات و برنج سوپ تهیه کرد و آن را به خوبی پخت و نرم کرد. بهتر است سبزیجات نامبرده شده را تک تک و به مرور به سوپ اضافه کرد.
مثلاً هر سه روز یک بار نوعی از سبزی را به سوپ اضافه کرد. علاوه بر این، به سوپ کودک نباید نمک، شکر یا چاشنی اضافه کرد. بهتر است کدو، کرفس و لوبیا سبز، ابتدا پخته شده و بعد به سوپ کودک اضافه شوند. سبزی ها باید در آخرین لحظه های پخت سوپ اضافه شوند و در ظرف هم بسته شود تا ویتامین های آنها از بین نرود.
بین تمام سبزی ها، فقط اسفناج است که مصرف آن تا یک سالگی مجاز نبوده و نباید به سوپ شیرخوار اضافه شود. از هفته چهارم می توان مقدار کمی گوشت قرمز با گوشت مرغ به سوپ کودک اضافه کرد. گوشت را باید به قطعات بسیار کوچک تقسیم کرد و یا از چرخ کرده آن استفاده کرد که کاملاً پخته باشد. غذاها در شروع باید نسبتاً رقیق باشند و غلظت آنها کمی بیشتر از شیر باشد و بعد به تدریج به غلظت آنها افزوده شود.
سفت کردن تدریجی غذاها به یادگرفتن عمل جویدن کمک می کند. اگر در شروع تغذیه تکمیلی، کودک به یک غذا بی میلی نشان داد، نباید پافشاری کرد و باید آن غذا را برای یک تا دو هفته حذف کرد و سپس دوباره به او داد وقتی غذای جدیدی شروع می شود، غذای قبلی هم ادامه پیدا می کند مگر این که کودک آن را نخورد یا به آن عدم تحمل نشان دهد.
قطره آهن
آهن، یکی از اجزاء تشکیل دهنده هموگلوبین است. هموگلوبین هم یکی از ترکیبات مهم و اصلی خون می باشد. اگر چه مقداری ذخیره آهن در بدن هر فرد وجود دارد، ولی باید هر روز از طریق غذا، آهن به بدن برسد. چون اگر، آهن به مقدار کافی دریافت نشود، کم خونی رخ می دهد. نوزاد هنگام تولد، با ذخایر کافی آهن متولد می شود و آهن شیر مادر هم به خوبی جذب می شود.
اما بعد از شش ماهگی، ذخیره آهن بدن تمام می شود و غذای کمکی و شیر مادر نیاز شیرخوار به آهن را تأمین نمی کند. پس باید این نیاز با دادن قطره آهن تأمین شود. با شروع غذای کمک باید حدود ۱۵ قطره آهن یا ۱/۵ سی سی شربت آهن به کودک داد تا نیاز او برآورده شود. باید قطره یا شربت آهن در حلق کودک ریخته شود و بعد از دادن قطره هم کمی آب به کودک داد و دندان های او را با دستمال تمیز پاک کرد تا رنگ دندان ها تیره نشود.
آهن از ضروریات مهم در تغذیه تکمیلی است
هرگز نباید به خاطر تیره شدن رنگ دندان ها، دادن قطره را قطع کرد. ممکن است قطره آهن باعث سیاه شدن رنگ مدفوع کودک شود که مسئله مهمی نبوده و طبیعی است. بهتر است قطره آهن بین دو وعده شیردهی به کودک داده شود تا کلسیم شیر، مانع جذب آهن نشود.
منبع: ماهنامه کودک
