خدا و بلوغ عقلی انسان قبل و زمان حضرت آدم

خدا و بلوغ عقلی انسان قبل و زمان حضرت آدم

در دورانهای قبل از آدم ، بشر عمدتا در مسیر یافتن وسایل و راه هایی برای رفاه و آسایش بیشتر بوده ( شاید همان انسان ماهر )   و از زمانی که پیچیدگی هایی جدید ، از جنس آرامش روحی و معنوی ، شکل و هویت زندگیش را تغییر داد ، به دنیای خرد پای گذاشته   ( شاید همان انسان خردورز ) ، در پاسخ به نیازهای روحانی و لوازم آرامش خود ، به هر چیزی روی آورده و از آنجا که نمی توانسته جهان هستی را یکپارچه در مدار از خالق ( خدا ) به سوی خالق ( خدا ) تصور کند و بشناسد ، مشرکانه ، به هر چیز برتری چنگ زده و تبعا راهی به آرامش نبرده است .

و دلیل بر این مدعا که بشر ، قبل از آدم وجود داشته و خود نیز بر نیازهای روحانی خود واقف بوده است :

1. خداوند ، بدلیل حکیم بودن ، در یک ظرف خالی و بر بشری که نه فهمی از خدا دارد و نه درکی از غیر خدا ، پیام " لا اله الا الله " را نمی فرستد ، پس باید غیر خدایانی بوده باشند که پرستیده می شدند و خدا امر به نگاه توحیدی به جهان هستی و هدفدار بودن آن کرده است .
2. ملائکه بدون سابقه قبلی از وجود بشری که غرق در ناهنجاری های اجتماعی است ، نمی توانسته اند سخن از او به میان آورده باشند :

آنجا که به خداوند می فرمایند :

" و اذ قال ربک للملائکة اني جاعل في الارض خليفة قالوا ا تجعل فيها من يفسد فيها و يسفک الدما "  ¹

1. اذعان خداوند به دورانی که بر انسان گذشته ولی چیز قابل ذکری از نظر معرفتی و معنوی در تاریخ آن وجود ندارد ،

آنجا که می فرمایند :

" هل أتي علي الانسان حين من الدهر لم يکن شيئا مذکورا " ²

1. وقتی خداوند آدم را فرمان به هبوط در زمین می دهد و قول هدایت او را می دهد ، نشان از شناخته بودن زمین توسط آدم دارد و ترسی که از شرایط اجتماعی آتی که بوجود می آید و او به زمینه های بروز آنها آشناست .

قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِيعًا فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ ³

1. پیشنهاد اولیه خدا به آدم که می توانی در شرایط فعلی ( بهشت آدم ) ولی تضمین همه گونه آسایش مادی بمانی . و این یعنی قول تغییر شرایط زمینی مادی موجود به احسن .

" و‌قلنا يا آدم اسكن أنت و‌ زوجك الجنّه فکلا من حيث شئتما " ^{- 4}

و در آن جا قول تنعم جاودانه و برخورداري از عيش مدام ، كه لازمه يك زندگي افقي با رشد و توسعه قلمرو دنياگونه است را داد .

آنجا که حضرتش می فرماید :

" ان لک الا تجوع فيها و لا تعرى. و انک لا تظمؤا فيها و لا تضحى " ^{- 5}

" در بهشتي كه الان هستي ، نه گرسنه مي شوي ، نه برهنه مي ماني ، نه تشنه مي گردي و نه آفتاب زده مي شوي . "

و نيز امام علي (ع) مي فرمايند :

"  ثم اسکن سبحانه آدم دارا ارغد فيها عيشه ، و آمن فيها محلته . " ^- 6

" آنگاه خداوند سبحان آدم را در بهشت جاى داد ، سرايى که زندگى در آن خوش و آرام بود و جايگاهى همه ايمنى . "

و يا امام صادق مي فرمايند :

" جنه من جنات الدنيا تطلع عليه فيها الشمس و القمر ، و لو كانت من جنات الخلد ما خرج منها ابدا ." ^{- 7}

" بهشت آدم باغى از باغ هاى دنيا بود و همين ماه و خورشيد كه به ما مى تابد بر آن مى تابيد و اگر از باغ هاى آخرت بود هرگز از آن اخراج نمى شد . "

1. وقتی بت آدم ساخته می شود ، نشان از سابقه قبلی بشر در پناه بردن به آنهائیست که بزرگ می شمرده و پس از آنها به نمادهای آنان . ⁸

خداوند ، وقتی تشنگی بشر هم عصر آدم را برای یافتن حقیقت دید و حد فهم و درک او را لایق هدایت خود یافت ، آدم را از بین آنها انتخاب کرد ،

آنجا که می فرمایند :

" ان الله اصطفى ادم و نوحا و ال ابراهيم و ال عمران على العالمين " ^{- 9}

و ( محتوای دین که همان اصول فوق الذکر است را) تعلیم نمود ،

آنجا که می فرمایند :

" علم ادم الاسما کلها " ^{- 10}

و بعنواناولین انسان موحد ، برای تبیین هستی و جایگاه انسان در آن ، به میان آنها فرستاد.

آنجا که می فرماید :

" قلنا اهبطوا منها جميعا فاما ياتينکم مني هدى فمن تبع هداي فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون " ¹¹

سوال : آیه زیر چگونه توجیه می شود ؟

هُوَ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٍ ثُمَّ قَضَى أَجَلاً وَ أَجَلٌ مُّسمًّى عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ – ¹²

جواب :

• درآیه ، پس از بیان خلقت از خاک ، می گوید " سپس مدتی گذشت " ، و این خود دلیل فاصله زمانی بین خلقت از مرحله خاک تا مرحله انتخاب آدم و تعلیم او بعنوان اولین پیامبر می باشد . همانطور که در آیه زیر نیز ، این فاصله را با دوبار کلمه " ثم " که افاده دوره زمانی در کلام عرب دارد بیان می کند :

و لقد خلقناکم ثم صورناکم ثم قلنا للملائکة اسجدوا لادم فسجدوا الا ابليس لم يکن من الساجدين – ¹³

در حقيقت‏شما را خلق كرديم سپس به صورتگرى شما پرداختيم آنگاه به فرشتگان گفتيم براى آدم سجده كنيد پس [همه] سجده كردند جز ابليس كه از سجده‏كنندگان نبود .

• نگاه خداوند به جهان هستی و موجودات آن ، نگاه آیه ای و نشانه انگاریست ، نه نگاه ذره شناسی از نظر بیولوژی و فیزیک و نجوم و ... و بیان نظریه های علمی .و وقتی در یک بسته مفهومی و یا بیان یک موضوع مطرح می کند ، اراده یک پیام تربیتی و اخلاقی را می کند . ( حتی در بیان تاریخ و .. -  پس قرآن کتاب تاریخ و یا نجوم و یا زیست شناسی نیست بلکه کتاب تربیتی است .)

زیرنویسها :

1. سوره بقره ، آیه 30
2. سوره دهر ، آیه های 1 و 2  -  تفسیر مجمع البیان
3. سوره بقره آیه 38
4. اعراف – آیه 19
5. سوره طه – آیات 118 تا 119
6. نهج البلاغه – خطبه 1
7. علل‌ الشّرآئع‌ ج‌ ۲، باب‌ نوادر العِلَل‌ ، ص‌ ۶۰۰، عدد ۵۵ - مصنفات شيخ مفيد ، ج5 ، ص 79
8. کتاب اصنام ، هاشم بن محمد کلبی ص 18
9. سوره آل عمران ، آیه 33
10. سوره بقره – آیه 31
11. سوره بقره – آیه 38
12. سوره انعام 2
13. اعراف 11
14. سوره العمران آیه 164

محمد صالحی – 4/11/91  –  

http://mahsan.rasekhoonblog.com/