واقعه دردناکی در اواخر عمر استاد کامل یوسف البهتیمی اتفاق افتاد که وی را در سال ۱۹۶۷ به شهر بندری پرت‌سعید مصر دعوت می‌کنند تا در مراسم ترحیمی تلاوت کند.
در ادامه آشنایی با قاریان مطرح جهان اسلام، بخش دیگری از واکاوی تلاوت استاد کامل یوسف البهتیمی را با سیدامین میرزایی، قاری قرآن خواهیم داشت. میرزایی در رابطه با زندگی استاد کامل یوسف البهتیمی بیان کرد: کامل یوسف، یکی از قاریان خوب مصری است که صدا و تلاوتش تداعی‌کننده طنین صدای تلاوت قاریان قدیمی مصر است. کامل یوسف البهتیمی در سال ۱۹۲۲ در منطقه بهتیم از استان قلیوبیه مصر به دنیا آمد.
وی با اشاره به اینکه چون پدر استاد خود جزء قاریان بود و وی را از همان کورکی به مکتب‌خانه فرستاد، زمینه پیشرفت قرآنی برای کامل یوسف از همان ابتدای کودکی فراهم بود، اظهار کرد: وی پس از اینکه توانست در ۱۰ سالگی قرآن را حفظ کند، هر روز قبل از نماز عصر برای تلاوت قرآن به مسجد محل سکونت خود می‌رفت در حالی که کسی از او نخواسته بود. اما با اعتماد به نفسی که داشت برای تلاوت به آنجا می‌رفت و از مؤذن آنجا می‌خواست که موقع اذان نیز اذان بگوید که البته چون مؤذن مسجد وی را دارای صلاحیت برای این کار نمی‌دانست، با این کار مخالفت می‌کرد.
این قاری قرآن کریم ادامه داد: بنابراین کامل یوسف در این مسجد ابتدا تنها به تلاوت قرآن اکتفا می‌کرد تا اینکه مردم جذب وی شدند و در این زمینه به شهرت فراوانی در بین مردم محل سکونت خود رسید و بعد از مدتی اجازه گفتن اذان و تلاوت قرآن را به‌صورت رسمی در مسجد محل سکونت خویش یافت.
وی تصریح کرد: آوازه وی در روستاهای اطراف پیچید و مردم ایشان را برای تلاوت در مراسم‌ها دعوت می‌کردند و پس از مدتی نیز به عنوان قاری سوره مبارکه کهف در مسجد روستا برگزیده شد که تا حدود اوایل دهه ۱۹۵۰ در این مسجد به فعالیت پرداخت و به شهرت وی افزوده شد.
میرزایی بیان کرد: در اوایل سال ۱۹۵۲ شیخ محمد الصیفی که رئیس نقیب‌القراء مصر بود مطلع شد که قاری خوش‌صدایی در منطقه بهتیم هست به همین خاطر به آنجا سفر کرد و تلاوت وی را شنید و با توجه به اینکه جذابیت زیادی در ایشان دیده بود، وی را به قاهره دعوت کرد و در منزل خود مهمان کرد.
کامل یوسف به برای یادگیری علوم قرآنی به مکتب نرفت
وی افزود: یک نکته جالب در استاد کامل یوسف وجود دارد و این است که وی به هیچ عنوان برای یادگیری علوم قرآنی مانند تجوید و ... به مکتبی نرفت و صرفاً کار تلاوت خود را از تلاوت قاریان مشهور دیگر یاد گرفت. البته یکی از نویسندگان در کتاب خود آورده که کامل یوسف برای مدتی کوتاه به الازهر رفت، اما به علت اینکه در کلاس حضور پیدا نمی‌کرد، مسئولان الازهر نیز عذر او را خواستند و وی موفق به ادامه تحصیل در آنجا نشد که اگر این قضیه صحت هم داشته باشد، نشانه این است که کامل یوسف فقط از راه شنیداری و استماع تلاوت قاریان بزرگ راه خود را طی کرده است.
این قاری قرآن تصریح کرد: استاد کامل یوسف در این دوره در جلسات تلاوت استاد محمد رفعت و محمد سلامه شرکت می‌کرد و تأثیرات زیادی از این دو قاری بزرگ گرفت به صورت یکه جلوه‌های بارزی از این دو قاری به‌ویژه محمد رفعت در تلاوت وی مشاهده می‌شد و این ویژگی یعنی التزام به تلاوت با تأثیر از این قاری بزرگ را تا آخر عمر خود حفظ کرد.
میرزایی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه استاد کامل یوسف علاقه وافری نیز به استاد مصطفی اسماعیل داشت، ادامه داد: استاد کامل یوسف خیلی به شنیدن تلاوت مصطفی اسماعیل علاقه داشت و با استماع این قاریان بزرگ بود که سبک تلاوت خویش را برپایه مبانی تجربی فنون تلاوت پایه‌ریزی کرد.
وی گفت: استاد کامل یوسف توانست با کمک شیخ محمد الصیفی در قاهره در جلسات مختلف به تلاوت بپردازد که از این طریق مردم قاهره با وی و تلاوتش آشنا شدند. همچنین، در این مدت استاد، گروه تواشیح نیز تشکیل داد و در جلسات و مناسبت‌های مختلف به خواندن قرآن و تواشیح می‌پرداخت.
میرزایی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه کامل یوسف پس از مدتی به یک استقلال شخصیت دست پیدا کرد و با شهرتی که در قاهره پیدا کرد، جلسات تلاوت را شخصاً و بدون همراهی محمد الصیفی اداره می‌کرد که البته این قضیه باعث خوشحالی محمد الصیفی نیز بود؛ چرا که می‌دید این قاری جوان به یک اعتماد به‌نفس خوبی در مسیر توسعه در راه تلاوت دست پبدا کرده است. پس از مدتی وی توانست منزلی در همان حوالی منزل شیخ محمد الصیفی تهیه و در آنجا سکونت کند. پس از مدتی نیز به‌عنوان قاری سوره مبارکه کهف در مسجد عمر مکرم در میدان التحریر قاهره انتخاب شد که تا زمان وفات خود در این مسجد به تلاوت قرآن پرداخت.
وجود اختلاف نظر در مورد ورود کامل یوسف به رادیو
این قاری قرآن در ادامه تصریح کرد: استاد کامل یوسف پس از مدتی به رادیو قرآن قاهره نیز راه پیدا کرد که البته در این زمینه اختلاف نظری در مورد تاریخ دقیق ورود وی به رادیو وجود دارد، مضاف بر اینکه در سال ۱۹۴۴ در رادیو فلسطین و رادیو شرق نزدیک، تلاوت داشت و تلاوتش از بعضی رادیوهای دیگر کشورهای عربی در همان ایام پخش می‌شد. همچنین، در جایی گفته شده که در سال ۱۹۳۸ یک استاد دانشگاه وی را به رادیو قاهره معرفی کرده و وی از همان تاریخ در رادیو پذیرفته شد. در جای دیگری نیز از ابوالعینین شعیشع، نقل است که وی از سال ۱۹۴۲ یا ۱۹۴۳ وارد رادیو شده و شخص دیگری نیز در کتاب اصوات من نور بیان کرده که وی در سال ۱۹۵۳ با همکاری شیخ محمد الصیفی وارد رادیو شده است.
وی بیان کرد: شیخ محمد الصیفی به وی پیشنهاد داد که خود را برای امتحان در هیئت مهارت‌سنجی رادیو آماده کند، اما وی با توجه به اینکه آموزش خاصی در زمینه علوم قرآنی ندیده بود، در این امر تردید کرد، اما محمد الصیفی به همراه یکی دیگر از قاریان مصری وی را متقاعد کردند که در این آزمون شرکت کند و ایشان نیز بالاخره با شرکت در امتحان با نمره خوبی انتخاب شد.
میرزایی تصریح کرد: استاد کامل یوسف، سفرهایی نیز به کشورهای خارجی داشت ازجمله سفر سال ۱۹۴۴ به فلسطین است که در آنجا در ماه رمضان به تلاوت پرداخته‌اند، همینطور در سال ۱۹۴۵ سفری به سودان داشت. همچنین در سال ۱۹۴۷ نیز صدای ایشان از رادیوهای لندن و سوریه و دهلی نو پخش شده است. وی جزء قاریانی است که با قدرت تمام بین تلاوت و انشاد دینی وحدت ایجاد کرد و همینطور که یک قاری قدرتمند بود، یک منشد بسیار قوی نیز بود.
وی گفت: البته برخی از صاحب‌نظران مانند محمد الهلباوی وی را جزء افرادی می‌دانند که بیشتر از انشاد دینی در تلاوت فعالیت داشته و بنابر این باید وی را قاری بدانیم که در حوزه انشاد دینی هم فعالیت کرده نه یک منشد دینی که در تلاوت فعالیتی داشته است. در هر صورت وی یک مجموعه بسیار ارزشمند از الحان بزرگان انشادی را از حفظ داشت و به صورت فردی و گروهی به انشاد دینی و تواشیح می‌پرداخت و در این زمینه کارهای بسیار خوبی از ایشان به جای مانده که برخی از آن‌ها مانند تواشیح به ذکر «محمد تحیی القلوب» بسیار زیبا و اثرگذار است. همچنین، تواشیح «یارب المصطفی» جزء بهترین کارهای وی در حوزه انشاد دینی است.
وی در ادامه با بیان اینکه شیخ کامل یوسف جزء قاریانی است که تلاوت‌های زیادی از خود به یادگار گذاشته که برخی مربوط به رادیوهای عربی خارجی و بسیاری نیز مربوط به تلاوت در رادیو قاهره هستند، اظهار کرد: جالب است بدانیم که وی گرچه موفق نشد یک دوره ترتیل از خود به جا گذارد اما کل قرآن کریم را به روش تحقیق در رادیو تلاوت کرد و از این لحاظ تلاوت‌های استودیویی زیادی دارد. همینطور تلاوت‌های مجلسی زیادی از وی باقی مانده که برخی در اختیار رادیو است و برخی نیز در آرشیو مجموعه‌داران خصوصی مانند محمود مصفی نگهداری می‌شود. وی حدود ۱۵ سال قاری مسجد عمر مکرم بود و تلاوت‌های مجلسی زیادی داشت همینطور در مجالس دیگر نیز به تلاوت پرداخته و در مجموع تلاوت‌های مجلسی بسیار قوی داشت از جمله سوره فصلت که در سال ۱۹۶۳ در مسجد امام حسین(ع) قاهره تلاوت شده است.
میرزایی بیان کرد: دیگر تلاوت‌های خوب استاد کامل یوسف، تلاوت سوره‌های قیامه و علق است که در سال ۱۹۶۰ در مسجد امام حسین(ع) در قاهره تلاوت شده همینطور تلاوت‌های مجلسی دیگر مانند تلاوت سوره‌های مبارکه اسراء، علق و مریم و کهف که جزء بهترین تلاوت‌های وی است.
وی با اشاره به اینکه ویژگی‌های منحصر به‌فردی در صدا و لحن وی است که در کمتر قاری دیده می‌شود، گفت: برای مثال صدای وی صدای زیبایی است که سوزوگداز ویژه‌ای در آن است و آنطور که برخی از موسیقیدان‌ها می‌گویند به حنین معروف است. حنین صدایی است که حزن را به تصویر می‌کشد و این ویژگی بارز صدای وی است همینطور گرفتگی خاصی در صدای وی وجود دارد که جذابیت ویژه‌ای به صدای وی داده و این صدا را به لحاظ طنین، صدایی ویژه و منحصر به‌فرد کرده است. ارتفاع صدای ایشان به راحتی تا دو اکتاو یا دیوان می‌رسد و البته بعد از حادثه‌ای که برای ایشان در بندر پرت‌سعید افتاد، قدرت صدایشان کاهش بسیار زیادی پیدا کرد و متأسفانه تلاوت زیبای ایشان نیز تا حد زیادی خدشه‌دار می‌شود.
ویژگی‌های لحنی بسیار خوبی در سبک استاد کامل یوسف وجود دارد
میرزایی در ادامه افزود: در سبک استاد کامل یوسف نیز ویژگی‌های لحنی بسیار خوبی وجود دارد ازجمله ردیف‌های زیبایی که استفاده کرده و آثاری که از ردیف‌های لحنی محمد سلامه و محمد رفعت گرفته که وی آن‌ها را با صدای خود در فضای جدید قرار داده و به شکل جدید از آن‌ها بهره برده است.
این قاری قرآن تصریح کرد: واقعه دردناکی در اواخر عمر ایشان اتفاق افتاد از این قرار که در سال ۱۹۶۷ وی را به شهر بندری پرت‌سعید دعوت می‌کنند که در یک مراسم ترحیم تلاوت کند. پسر استاد که در این سفر همراه ایشان بوده است، تعریف می‌کند که در اواسط تلاوت حالتی به ایشان دست داد که قادر به خواندن نبود و ظاهراً احساس می‌کرد که شی‌ای حلقشان را مسدود کرده است. پس از آن ایشان را به سرعت از مسجد خارج می‌کنند و اقدامات درمانی نیز انجام می‌دهند که حدود یک هفته بعد، نیمی از بدن وی فلج می‌شود.
وی افزود: در مورد علت واقعه برخی از افراد گفته‌اند که قبل از تلاوت در پرت‌سعید، یک فنجان قهوه به ایشان تعارف می‌کنند که سمی بوده و ایشان می‌خورند و این حادثه اتفاق می‌افتد. پس از آن واقعه با توجه به درمان فراوان، استاد کامل یوسف بهبودی نسبی پیدا کرد، اما صدای وی دچار ضعفی شد که طنین سابق را نداشت .چند ماه از این واقعه گذشت تا اینکه شبی استاد هنگامی که از یک جلسه به منزل برمی‌گشت، ناراحتی جسمی شدیدی بر ایشان ظاهر شد که در این هنگام پزشکی را بر بالین ایشان حاضر کردند و معلوم شد که دچار خونریزی مغزی شده‌اند که چند ساعت بیشتر نگذشت و این استاد برجسته دار فانی را وداع گفت.
منبع: ایکنا
