استفاده از اينترنت
استفاده از اينترنت ممکن است منجر به مشکلاتي شود؛ مشکلاتي چون استفادة بيش از اندازه، دستيابي به اطلاعات نامناسب براي نوجوانان و يا دادن اطلاعات خصوصي که مي تواند براي خود نوجوان و يا خانواده اش مشکل آفرين باشد؛ ارتباطات نامناسب با افرادي از فرهنگ هاي ديگر يا افرادي که مشکلات عاطفي دارند و يا افراد مسن تر که معمولاً در اينترنت رايج است.
دومين گروه مشکلات اساساً از عدم نظارت والدين ناشي مي شود. اينترنت داراي اطلاعاتي است که براي دانش آموزان مي تواند بسيار مفيد باشد؛ اما همين رسانه اطلاعاتي را نيز در اختيار نوجوانان قرار مي دهد که ممکن است برايشان مضر باشد. نوجوانان روش هاي خشونت آميزي را از اينترنت ياد مي گيرند و يا ممکن است به تصاوير نامناسبي دست پيدا کنند.
در اينترنت واقعيت و دروغ هر دو وجود دارد. گاهي نوجوانان اطلاعات نادرستي به دست مي آورند و آنها را در تکاليف مدرسه خود استفاده مي کنند و يا در اختيار دوستانشان قرار مي دهند.
از طريق اين رسانه مي توان خريد و فروش کرد، گاهي نوجوانان از کارت اعتباري والدينشان براي اين کار استفاده مي کنند و يا از اين طريق شرط بندي مي کنند، همچنين ممکن است نوجوانان با اطلاعات شخصي خودشان يا والدينشان (از قبيل نشاني، شماره تلفن و شمارة کارت اعتباري) کارهاي قانوني يا غيرقانوني انجام دهند که موجب مشکلاتي خواهد شد.
مشکل اصلي اينترنت تنها مسائل اخلاقي يا خشونت نيست، بلکه نوجوانان از اين طريق با افراد مختلفي آشنا مي شوند که اگر نظارتي بر اين کار وجود نداشته باشد ممکن است طعمة اين افراد شوند.
گاهي نوجوانان با افرادي از طريق اينترنت آشنا شده اند که 10 يا 15 سال مسن تر از خودشان بوده اند و با آنها در ارتباط قرار گرفته اند. در مواردي نيز نوجوانان با افرادي آشنا مي شوند و يا به اطلاعاتي دست مي يابند که با ارزش ها، گرايش ها و معيارهاي برخي خانواده ها مغايرند.
راه حل
راه حل اين مشکل تنها نظارت صحيح والدين است. برخي از نوجوانان نيازمند نظارت بيشتر و دقيق تري نسبت به ديگران هستند؛ مثلاً ممکن است به دخترتان بگوييد: «دير به خانه نيا!» و او زمان مناسبي به خانه برگردد. شما همان جمله را به پسرتان مي گوييد و او بعد از چند روز به خانه باز مي گردد و مدعي است که دير برنگشته است.
اگر به فرزند مسئوليت پذير خود بگوييد: «وقتي من در خانه نيستم رايانه را روشن نکن.» او به حرف شما گوش مي کند؛ اما فرزند ديگرتان به محض آنکه خانه را ترک مي کنيد رايانه را روشن مي کند. بعضي افراد معتقدند که بعضي از بچه ها قابل اعتماد و مسئوليت پذيرند و برخي اين طور نيستند. به راحتي مي توانيد بر کارهاي فرزندان مسئوليت پذير خود نظارت کنيد. آنها به حرف شما گوش مي کنند؛ با شما همکاري مي کنند و از حرفتان پيروي مي کنند. نوجوانان لجوج يا سرسخت، متقلب و يا بي مسئوليت را مشکل تر مي توان زير نظر داشت. بيشتر بحث هاي زير دربارة افراد دستة دوم است.
نظارت برفرد بي مسئوليت
معمولاً نظارت بر کارهاي فرد بي مسئوليت مشکل است. چنين نوجواني در جنبه هاي مختلف زندگي از قبيل تمام کردن تکاليف و تميز کردن اتاق خود احساس مسئوليت نمي کند. والدين هم اگر از چنين فردي بخواهند که صحبت تلفني اش را در يک زمان خاص تمام کند؛ کارهاي روزمره اش را انجام دهد و يا به موقع به خانه بيايد، توجهي به حرف ايشان نمي کند. در چنين مواردي والدين ابتدا بايد تا حد ممکن او را در زمينه هاي ديگر مسئوليت پذير بار بياورند و سپس در زمينة رايانه و اينترنت او را به يک فرد قابل اعتماد تبديل کنند.
توصيه هاي ديگر
1ـ رايانه را در قسمتي ازخانه قرار دهيد که معمولاً بزرگ ترها در آن قسمت حضور دارند و يا قسمتي که رفت و آمد زيادي در آن وجود دارد. بدين ترتيب بهتر مي توانيد بر ارتباط بچه ها با اينترنت نظارت کنيد. اجازه ندهيد از رايانه در يک اتاق خصوصي استفاد شود.
2ـ اگر فرزندتان احتياج به اطلاعات اينترنت براي تکاليف مدرسه اش دارد، مي تواند منتظر بماند تا شما همراه او باشيد و او را در اين زمينه کمک کنيد و وقتي وارد سايت هاي مورد نياز خود مي شود در کنار او باشيد.
در اين باره نرم افزارهاي فيلتر[1] مفيد است. اين نرم افزارها بدون مشکل نيست؛ اما به اين وسيلة شخصي نمي تواند وارد بعضي از سايت هاي نامناسب شود. بعضي از مؤسسات خدمات اينترنت نرم افزارهاي فيلتر خاص خود را ارائه مي کنند.
اين نرم افزارها اطلاعات و سايت هاي نامناسب را حذف مي کنند. افرادي که با رايانه آشنايي کافي دارند، مي توانند اطلاعات يا برنامه هايي در اختيار شما بگذارند که دستيابي به سايت هاي خاصي را محدود مي کند و يا مي توانيد بفهميد در طول روز چه کارهايي با رايانه انجام گرفته است.
3ـ بايد دستور العمل هايي براي نوجوانان تعيين کنيد؛ مثلاً: با غريبه ها صحبت نکن؛ اطلاعات شخصي به کسي نده؛ از اسم واقعي ات استفاده نکن؛ بدون اجازه چيزي سفارش نده و عکس هايت را براي کسي نفرست.
بايد نتايج و پيامدهاي خاصي براي گوش کردن به حرف هايتان يا بي توجهي به آنها تعيين کنيد و در کنار آن قوانين و محدوديت هايي را وضع کنيد.
4ـ نوجوانان در خارج از خانه نيز دسترسي به اينترنت دارند. در مدارس و کتابخانه ها نيز مي توان از روش هايي براي جلوگيري از دستيابي دانش آموزان به اطلاعات نامناسب استفاده کرد. اجازه ندهيد فرزندتان شب در خانة دوستش بماند يا تعطيلات آخر هفته را با خانوادة ديگري بگذراند؛ مگر اينکه والدين آن خانوداه را بشناسيد.
اگر فرزندتان با دوستي در ارتباط است که وي دسترسي به اينترنت دارد، باز هم همين نکته ها را رعايت کنيد.
5ـ اينترنت خطرات زيادي در بر دارد؛ اما دور نگه داشتن نوجوانان و جوانان از آن کار مشکلي است. شما بايد با فرزندتان ارتباط برقرار کنيد و وارد زندگي او شويد تا با علايق، گرايش ها و دوستان او آشنا شويد.
6ـ دربارة استفاده يا سوء استفاده از اينترنت بايد قوانين و نتايج کاملاً مشخصي وضع کنيد: بايد سعي کنيد حس مسئوليت پذيري و اعتماد را در تمام جنبه هاي زندگي نوجوانتان بالا ببريد.
7ـ نظارت بر کارهاي نوجوانان کاملاً ضروري است؛ اما ميزان اين نظارت بستگي به شخصيت نوجوان دارد. براي برخي از آنان تنها کافي است توضيح دهيم چه کاري را انجام دهند و چه کاري را انجام ندهند؛ اما در بعضي موارد ديگر شايد لازم باشد صفحه کليد رايانه را با خودتان به محل کارتان ببريد تا نظارت کافي داشته باشيد.
8ـ با يک نظارت صحيح مي توانيد از اينترنت به عنوان پاداش و يا مشوّقي براي انجام کاري استفاده کنيد؛ یا اينکه فرزندتان را ترغيب يا کمک کنيد رفتارش را متعادل کند.[1]
نرم افزار فيلترينگ خانوادگي
اين نرم افزارها در صورت نصب بر روي رايانه، اين امکان را به شما مي دهد که مطالب يا تصاوير نامناسب، هوشمندانه (از پيش تعريف شده) و يا به انتخاب شما بر روي صفحة مانيتور به نمايش در نيايند. اين برنامه نسبت به متن و تصوير حساس است.
صفحه اي که کلمه اي در آن وجود داشته باشد که در ليست سياه برنامه نيز هست، مانيتور آن را نشان نمي دهد و پيام خطر داده مي شود اين برنامه ها فهرستي سياه دارد که از پيش تعريف شده است و مي توان به آن افزود. نحوة برخورد با وضعيت خطر را هم مي توان از پيش معين کرد.
مثلاً دفعة اول پيام خطر بدهد و سه ثانيه صبر کند. اگر صفحه را در اين بين کاربر نبست، تصوير آن را بگيرد و ذخيره کند و سه ثانية ديگر هم صبر کند. سپس در صورت بسته نشدن صفحه، آن را خود برنامه مي بندد. اين برنامه قدرت کنترل ميزان زمان دسترسي به اينترنت را نيز دارد؛ يعني مي توان معين کرد که چه ساعت هايي رايانه مجاز است به اينترنت متصل شود و همچنين سيستم درکل روز جمعاً چه ميزان مي تواند به اينترنت متصل باشد.
نسخة فارسي اين نرم افزارها در ايران وجود دارد که از آن جمله مي توان به نرم افزار «پاک» محصول شرکت ابن سينا اشاره کرد.
پی نوشت :
1. فونتنل، دن، کليدهاي رفتار با نوجوانان، ترجمه مسعود حاجي زاده ـ اکرم قيطاس، تهران: کتابهاي دانه، 1381، صص 182-176.
