جام نیوز/ «الم»؛ اولین آیه از سوره بقره حروف مقطعه است. یکی از نام‌های این حروفی که در آغاز چند سوره است، حروف مقطعه است. حروف مقطعه یعنی حروف جدا از هم. (الف، لام، میم) که در قرائت جدا و گسسته خوانده می‌شود اما در نوشتن سر هم نوشته می‌شود.
تعداد سوره‌هایی که با حروف مقطعه آغاز شده، 29 سوره است. برخی از این سوره‌ها با یک حرف آغاز شده است مثل سوره «ق»، 2 حرف مثل «طه»، 3 حرف مثل سوره‌های «سعرا و قصص»، برخی از سوره‌ها با 4 حرف مثل «رعد» و برخی با 5 حرف مثل سوره «مریم».
مجموع حروف مقطعه در قرآن 78 حرف است که اگر مکررات حذف شود 14 حرف می‌شود.
(الف، لام، میم) آغاز سوره‌های بقره، آل‌عمران، عنکبوت، روم، لقمان و سجده است. (الف، لام، را) در آغاز سوره‌های یونس، هود، یوسف، ابراهیم و حجر، (الف، لام، میم، صاد) در آغاز سوره اعراف و (الف، لام، میم، را) در آغاز سوره رعد، (کاف، ها، عین، صاد) در آغاز سوره مریم، (طا، ها) در سوره طه، (طا، سین، میم) در آغاز سوره‌های شعرا و قصص، (طا، سین) در آغاز سوره نمل، (یا، سین) در آغاز سوره یس، (صاد) در اغاز سوره ص، (حا، میم) در آغاز سوره غافر، فصلت، جاسیه، زخرف، دخان، (حا، میم، عین، سین، قاف) آغاز سوره شورا، (قاف) اغاز سوره ق و (نون) آغاز سوره قلم.
معنای حروف مقطعه از نظر قرآن‌شناسان غربی
نام‌های دیگری هم حروف مقطعه دارند؛ مثل حروف‌المقاطع یا فواتح‌الصور اما قرآن‌شناسان غربی این حروف را حروف رازآمیز می‌نامند. مطابق قرآن‌های کنونی حروف مقطعه در برخی سوره‌ها آیات مستقل و برخی دیگر آیه اول محسوب شده است. حروف مقطعه از ابتکارات قرآن کریم است. ما هیچ کتابی نداریم که این‌چنین با حروف گسسته از هم باشد.
مسأله مهم این است که حروف مقطعه یعنی چه؟ در گذشته از عصر نزول قرآن تاکنون درباره معنای این حروف مقطعه بحث شده است اما نکته اصلی اینجاست که گزارش معتبر و اطمینان‌بخشی در دست نیست که اصحاب پیامبر(ص) درباره معنای این حروف از ایشان سوالی پرسیده باشند و پیامبر جواب داده باشند البته یک روایت از انس بن مالک نقل شده است که یک عرب بادیه‌نشین از پیامبر معنای (حا، میم) را پرسید و گفت: ما در زبان عرب نمی‌توانیم چنین چیزی را بفهمیم چون این سابقه‌ای ندارد. حضرت پیامبر(ص) در پاسخ فرمود: این آغاز نام‌ها و ابتدای سوره‌ها است. البته سند این روایت نه معتبر است و نه معنای قابل توجهی هم از آن به دست نمی‌آید.
ابن حجر می‌گوید احتمالا یاران پیامبر(ص) مقصود آن حروف را می‌دانستند چرا که سؤالی نپرسیدند و نقلی درباه آن وجود ندارد. در این باره کتاب‌هایی تألیف شده است اما نکته اساسی این است چون روایات معتبری نداریم که مقصود از حروف مقطعه را تبیین کرده باشد، همه تلاش‌هایی که از عصر پیامبر(ص) تا حالا برای فهم دقیق و قطعی معنای این حروف مقطعه انجام شده، ناکام مانده است. یعنی هیچ‌کس تا حالا نتوانسته است بگوید معنای حروف مقطعه چیست؟
