دنیای کودکان همیشه سرشار از لطافت و حس‌های خوب است؛ حس‌های خوبی که از معصومیت آن‌ها سرچشمه می‌گیرد.
بعضی از کتاب‌های کودکان هم با موضوع بازی و یادآوری بازی‌های قدیمی و آموزش بازی‌های جدید به بچه‌ها هستند. یکی از این کتاب‌ها «دس‌دسی باباش میاد» است. این کتاب که ثمینه باغچه‌بان آن را نوشته و نشر نظر منتشر کرده است، مجموعه بازی‌های خردسالان را دربرمی‌گیرد؛ بازی‌هایی که بخشی از فرهنگ ماست و سینه به سینه از نسل‌های قبل به نسل‌های جدید منتقل شده است.
دنیای کودکان همیشه سرشار از لطافت و حس‌های خوب است؛ حس‌های خوبی که از معصومیت آن‌ها سرچشمه می‌گیرد و دنیای بزرگ‌ترها را هم رنگی‌رنگی می‌کند، اما بزرگ‌ترها هم نقش بزرگی در ساختن دنیای زیباتر، رنگی‌تر و بهتر برای بچه‌ها دارند. بعضی از این بزرگ‌ترها برای بچه‌ها کتاب می‌نویسند تا هم بچه‌ها را سرگرم کنند و لحظات خوشی برای آن‌ها ایجاد کنند و هم در خلال این سرگرمی آموزش‌های اخلاقی، تربیتی و کاربردی به آن‌ها بدهند. در این گزارش به بهانه روز جهانی کتاب کودک، تنها تعداد محدودی از کتاب‌هایی که برای کودکان منتشر شده است را معرفی می‌کنیم.
آدم کوچک و خواب‌های بزرگ
یکی از کتاب‌های داستان کودکان «آدم کوچک و خواب‌های بزرگ» است که محمد هادی محمدی آن را نوشته و مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان نیز منتشر کرده است. این کتاب داستان بهمن کوچولو است در آرزوی زود بزرگ‌شدن است. برای زود بزرگ‌شدن هیچ گشاینده‌ای وجود ندارد جز این‌که رفتار بزرگ‌ترها را تقلید کند. او برای رسیدن به هدفش، هربار بخشی از پوشاک بزرگ‌ترها را به تن می‌کند یا چهره خود را مانند آن‌ها درمی‌آورد، اما این کارها او را از نگاه دکان‌دار و نانوا و... کوچک‌تر می‌کند. بهمن این موضوع را می‌فهمد و هنگامی که در جای خود و در پوشاک خود قرار می‌گیرد، به آرامش می‌رسد.
داستانک‌های نخودی
محمدهادی محمدی کتاب داستان دیگری هم برای کودکان نوشته و نام آن را «داستانک‌های نخودی» گذاشته است. مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان نیز نشر این کتاب را برعهده گرفته است. نخودی در گردونکی زندگی می‌کرد که خوردن یک‌بار آش و بزرگ‌شدن شکم کسی مانند او، همه قانون‌های این گردونک را به هم می‌ریخت؛ زیرا جا برای خوابیدن کم می‌آمد. شاه گردونک هندوانه برای این سرکشی، دستور داد نخودی را به ناکجا‌آباد بفرستند که از شانس خوش نخودی، این ناکجا‌آباد زمین شد. نخودی سازوکارهای زندگی در زمین را نمی‌داند و بیست و یک داستانک بعدی، همه برآیندی از کوشش‌های او برای هم‌زیستی با زمینیان است.
من و خواهرم کلارا
کتاب چهار جلدی «من و خواهرم کلارا» را نیز دیمی‌تر این کیو نوشته و الهام خادم‌صبا آن را ترجمه کرده است. در کتاب من و خواهرم کلارا که توسط نشر ثالث منتشر شده است، ماجراهای خنده‌داری از زندگی روزمره و روابط یک خواهر و برادر، از زبان برادر روایت می‌شود. او شیطنت‌های خود و کلک‌های خواهر بزرگترش را با زبانی طنز بیان می‌کند. بیشتر ماجراهای این کتاب برای خواننده آشنا است؛ زیرا این ماجراها در زندگی هر کودکی در این سن رخ می‌دهد. خواننده با خواندن داستان‌ها هم می‌خندد و هم با شخصیت‌ها هم‌ذات‌پنداری می‌کند و مسایل زیادی یاد می‌گیرد.
لباس همیشگی من
«لباس همیشگی من» را هم هریت زیفرت نوشته، مریم رزاقی ترجمه و نشر زعفران منتشر کرده است. کتاب «لباس همیشگی من» داستان دختربچه‌ای را روایت می‌کند که مادربزرگش لباسی برایش می‌دوزد و با بزرگ‌ترشدن دخترک، مادربزرگ با کمی تغییر دوباره آن را مناسب پوشیدن می‌کند. دست آخر هم لباس را... صرفه‌جویی، استفاده بهینه و بازمصرف پوشاک و حفاظت از محیط‌زیست، از مفاهیم اصلی این کتاب هستند و مخاطب در خلال داستان، اصطلاحات مربوط به دوزندگی و ابزار دوخت‌ودوز را هم فرامی‌گیرد. این کتاب برای آموزش مهارت‌های عملی، به کودکان کاربرد دارد.
داستان‌های موموشی
«داستان‌های موموشی» را کلر ژوبرت؛ نویسنده و تصویرگر مسلمان فرانسوی و ساکن ایران نوشته و نشر دانش‌نگار منتشر کرده است. داستان‌های موموشی شامل پنج داستان به نام‌های «لانه موموشی»، «کم‌کم‌کم»، «خروپف»، «آش قاتی‌پاتی» و «قصه موموشی» است و قصه موش کوچولویی به نام موموشی را روایت می‌کند. موموشی با مامان و بابا موشی زندگی می‌کند، او هر بار در لابه‌لای ماجرایی که برایش پیش می‌آید، تجربه‌ای جدید به‌دست می‌آورد. او تمثیلی از یک کودک است؛ گاه فکر می‌کند بزرگ شده و می‌تواند مستقل باشد، ولی هنوز به مادرش نیاز دارد، یا زمانی که دلش می‌خواهد خیلی زود بزرگ شود و تجربه‌های جدیدی را کسب کند، ولی ننه‌موشی او را به صبر دعوت می‌کند.
دعای موش کوچولو
«دعای موش کوچولو» کتاب دیگری از کلر ژوبرت است که توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده است. در خلاصه کتاب آمده است: «موش كوچولوی خال‌خالی، هیچ‌كس را در این دنیا نداشت و خیلی تنها بود. او گاهی با خود می‌گفت كه ای كاش مادربزرگی داشت كه برایش قصه می‌گفت، به حرف‌هایش گوش می‌داد و كیك پنیر برایش درست می‌كرد. در نهایت موش كوچولو به آرزویش رسید و سه موش با او همراه شدند».
خرگوش دهمی
«خرگوش دهمی» نوشته زهره پریرخ است. این کتاب قالبی فانتزی- تخیلی دارد و از سوی انتشارات امیرکبیر به چاپ رسیده است. شخصیت اصلی خرگوش دهمی «ترمه» نام دارد که خوابش نمی‌برد. مادر به ترمه پیشنهاد می‌دهد که خرگوش‌ها را بشمرد، وقتی ترمه شروع به شمردن خرگوش‌ها می‌کند، با رسیدن به خرگوش دهم، ماجراهای شگفت‌انگیزی برایش رخ می‌دهد. خرگوش دهمی برای ترمه تبدیل به یک دوست خیالی می‌شود که هرگاه می‌خواهد او را با صدای بلند صدا می‌زند و خرگوش با شنیدن صدای او ظاهر می‌شود.
تو لک‌لکی یا دارکوب؟!
«تو لک‌لکی یا دارکوب» اثر علی خدایی یک کتاب داستان تاشو است. این کتاب از مجموعه داستان‌های حیوانات برای گروه سنی الف (پیش از دبستان) بوده و از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده و نویسنده آن با استفاده از شیوه‌ای جالب، صفحه‌ها را به صورت تاشو طراحی و تصویرگری کرده است. خواننده تو لک‌لکی یا دارکوب، با بازکردن یک صفحه کتاب، تصویر حیوانی را می‌بیند و در صورت بازشدن هر یک از تاهای صفحه، تصویری از یک حیوان دیگر نمایان می‌شود.
در میان کتاب‌های کودکان، کتاب‌های شعر و ترانه هم جایگاه ویژه‌ای دارد و بسیاری از کودکان به امید شنیدن ریتم‌های شاد و سرزنده است که سراغ این کتاب‌ها می‌روند. شاعران برجسته و زیادی هم در کشور وجود دارند که برای بچه‌ها شعر می‌گویند و کتاب شعر منتشر می‌کنند.
لالایی‌های شبانه
کتاب «لالایی‌های شبانه (دخترانه)» یکی از کتاب‌های شعر کودکان است که بنفشه رسولیان‌بروجنی آن را سروده و نشر هشت بهشت منتشر کرده است. این کتاب، دومین جلد از مجموعه لالایی‌هاست که در آن چهارده لالایی با موضوع مادر برای گروه سنی الف گردآورده است.
گل‌های شادی
ترانه‌های کتاب «گل‌های شادی» را ایرج گلی و شهین نیک‌ذات سروده‌اند و مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان آن را منتشر کرده است. گل‌های شادی شامل ۳۱۰ ترانه کودکانه ایران است که ترانه‌های کودکان از دهه ۱۳۳۰ تا پایان دهه ۱۳۵۰ را دربرمی‌گیرد.
چاقاله بادوم تنبل رفته کلاس اول
یکی دیگر از کتاب‌های شعر کودکان، کتاب «چاقاله بادوم تنبل رفته کلاس اول» است که از مجموعه شعرهای شیرین است. شعرهای این مجموعه سروده ناصر کشاورز است. در هر یك از كتاب‌های «چاقاله»، ۱۰ شعر كودكانه وجود دارد كه شخصیت اصلی همه آن‌ها دخترك تپل و بانمكی به نام «چاقاله بادوم» است. موضوع اغلب این شعرها نیز پرخوری چاقاله بادوم است. «چاقاله بادوم و كیك قایقی»، «بستنی‌ها»، «درخت آب‌نبات»، «چاقاله شده رفوزه»، «كیف چاقاله بادوم» و «چاقاله بادوم هفت سالشه» عنوان بعضی از این شعرهای شاد و آهنگین است. این کتاب را انتشارات قدیانی منتشر کرده است.
می می نی
مجموعه کتاب‌های «می می نی» هم قصه‌های منظومی از بچه میمونی شیرین و بازیگوش هستند که ناصر کشاورز این قصه‌ها را سروده و نشر افق منتشر کرده است. این مجموعه، اشعاری روان و آهنگین دارد و در هر کتاب مشکلی رفتاری از می می نی سر می‌زند یا حادثه‌ای برای او به وجود می‌آید که در نهایت او را آب‌دیده‌تر می‌کند.
کتاب‌های خاطره‌انگیز منوچهر احترامی
مرحوم منوچهر احترامی هم کتاب‌های شعر متعددی برای بچه‌ها سروده است که از اوایل دهه ۶۰ تاکنون این کتاب‌ها همیشه پرطرفدار بوده‌اند و کودکان ۳۰ سال اخیر با آن‌ها خاطره دارند.
مجموعه کتاب‌های حسنی از منوچهر احترامی ۲۱ جلد است. «حسني نگو يه دسته گل» درباره تميزي و حمام‌كردن و معرفي حيوانات است؛ «حسني ما يه بره داشت» درباره آموزش اين مطلب است كه از پشم بره مي‌شود لباس درست كرد؛ «حسني و گرگ ناقلا» در معرفی گرگ و آموزش این مطلب است که گرگ بره‌ها را می‌خورد؛ «حسنی باباش يه باغ داره» هم به معرفي كلاغ، قورباغه، مرغابي، پاپره، جوجه، زنبور، طوطي، لك‌لك و غاز می‌پردازد.
کتاب شعر «دويدم و دويدم» منوچهر احترامی نیز به معرفي شغل‌هايي مثل چوپاني، نانوايي، زرگري و خياطي می‌پردازد. «فيل اومد آب بخوره» هم مراقبت از دندان، معرفي دندانپزشك و مسواك‌زدن را به بچه‌ها آموزش می‌دهد. موضوع «خروس نگو يه ساعت» هم سحرخيزي، سر وقت بيدارشدن و باز هم معرفي حيوانات است. «دزده و مرغ فلفلي» یکی دیگر از کتاب‌های شعر مشهور منوچهر احترامی است که به معرفي شهرهاي ايران و سوغات هر یک از این شهرها می‌پردازد.
در کتاب «عروسي خاله‌سوسكه و آقاموشه» احترامی، بچه‌ها با انواع پارچه و پوشاك و بعضي اصطلاحات قديمي آشنا می‌شوند. «خرس و كوزه عسل» هم به نحوه تهیه عسل و کار زنبورها می‌پردازد. «موش دم‌بريده» هم در معرفي جولا يا همان ريسنده نخ، پينه‌دوز يا همان كفاش، علاف و ميراب است. موضوع کتاب «۱۰ تا جوجه رفتن تو كوچه» یاددادن شمردن از ۱ تا ۱۰ به کودکان است. «سليمان بابا سليمان» هم ضرورت نظم و ترتيب را به بچه‌ها یادآوری می‌کند. کتاب‌های «علیمردان‌خان پسر بی‌ادب و بی‌هنر» و «گنجشکک اشی‌مشی» هم در مورد شعر و ادبیات کهن هستند.
هم روزنامه هم کلوچه
شعرهای کتاب «هم روزنامه هم کلوچه» را مریم هاشم‌ور سروده است. این کتاب دربرگیرنده ۱۵ شعر ساده و کودکانه مانند چاله‌های آب، لنگه کفش نی‌نی، برف و بچه سوسک، کوکوی بابا، سه تا لیوان سه تا بشقاب، خروس خاله خانم، باد تند، ترانه ابرها و مادر است. انتشارات امیرکبیر، کتاب «هم روزنامه هم کلوچه» را در قالب ۲۸ صفحه مصور رنگی منتشر کرده است.
دس‌دسی باباش میاد
بعضی از کتاب‌های کودکان هم با موضوع بازی و یادآوری بازی‌های قدیمی و آموزش بازی‌های جدید به بچه‌ها هستند. یکی از این کتاب‌ها «دس‌دسی باباش میاد» است. این کتاب که ثمینه باغچه‌بان آن را نوشته و نشر نظر منتشر کرده است، مجموعه بازی‌های خردسالان را دربرمی‌گیرد؛ بازی‌هایی که بخشی از فرهنگ ماست و سینه به سینه از نسل‌های قبل به نسل‌های جدید منتقل شده است.
بازی با انگشت‌ها
یکی دیگر از کتاب‌های بازی که به معرفی بازی‌های ایرانی به بچه‌ها می‌پردازد، کتاب «بازی با انگشت‌ها» اثر مصطفی رحماندوست است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را منتشر کرده است. بازی با انگشت ها کتابی است با ۱۶ شعر و ۱۶ قصه از پنج انگشت دست، برگرفته از بازی ایرانی و کهن لی‌لی لی‌لی حوضک. این کتاب تلفیقی از شعر، بازی، قصه و نمایش است که هر کدام ابزار مناسبی برای آموزش به کودکان هستند. انگشت‌ها در هر قصه از این کتاب، وارد ماجرای تازه‌ای شده و به بازیگرانی جدید، جان‌دار و زنده تبدیل می‌شوند. راهنمای اجرای هر بازی در هر صفحه با حروف کوچک‌تر آورده شده و هر قطعه شعر همراه با روش قصه‌گویی، چگونگی انجام آن بازی را در اختیار مادر، پدر، آموزگار یا مربی کودک قرار می‌دهد.
