متفرقات شاه نعمت‌الله ولی

ظاهر و باطن ار کنی طاهر

پاک باشی به باطن و ظاهر

قرة العین همدم ما شو

سعی کن همچو جد و آبا شو

این دوئی خیال را بگذار

ای یگانه بیا و یکتا شو

صورت و معنی همه دریاب

می و جامند همچو آب و حباب

در همه آینه یکی بنگر

آن یکی نیز بی شکی بنگر

متخلق به خلق او می باش

گنج اخلاق بر همه می باش

گر تو فانی شوی بقا یابی

خود ازین بیخودی خدا یابی

دُرد دردش بنوش و درمان جو

جان به جانان سپار و جانان جو

در همه شی جمال اسما بین

با همه اسم یک مسما بین

گر خیالش به خواب می بینی

تو به خوابی حجاب می بینی

ماه دیدی در آفتاب نگر

آفتابی به ماهتاب نگر

گفته ام من تو را خلیل الله

خوش خلیلی اگر شوی آگاه

گر ز باطل تمام وارستی

حق شناسی به حق چو پیوستی

جبر تند و قدر بود ویران

مرکب خود میانشان می ران

تو ز هستی و نیستی بگذر

شاید این جا نایستی بگذر

در ولایت ولی کامل جو

عمر داری ز عمر حاصل جو

جام گیتی نما به دست آور

دامن اولیا بدست آور

گر ز اسرار حق شدی آگاه

خوش بگو لا اله الا الله

تابع دین جد خود می باش

هر چه بینی به این و آن می باش

هر که حق را به عین او بیند

بد نبیند همه نکو بیند

چون هویت یکیست اسما را

به هویت یکی بود اسما

دو نظر عالمیست چون سایه

سایه بنگر به نور همسایه

صفت و ذات و اسم را میدان

سه یکی و یکی به سه میدان

یک وجود است اگر خبر داری

عین او بین اگر نظر داری

در ظهور است مظهر و مظهر

نیک دریاب باطن و ظاهر

نور و او را به نور او بنگر

در همه آینه نکو بنگر

ابدا علم از خدا می جو

چون بیابی به طالبان می گو

سخن عارفان خوشی می خوان

معنیش همچو عارفان می دان

یک حقیقت به اسم بسیار است

یک هویت هزار آثار است

کثرت و وحدت این چنین گفتم

دُر توحید را نکو سفتم

شیخ ما کامل و مکمل بود

قطب وقت و امام کامل بود

گاه ارشاد چون سخن گفتی

در توحید را نکو سُفتی

یافعی بود نام عبدالله

رهرو رهروان آن درگاه

صالح بربری روحانی

شیخ شیخ من است تا دانی

پیر او هم کمال کوفی بود

کز کمالش بسی کمال فزود

باز باشد ابوالفتوح سعید

که سعید است آن سعید شهید

از ابی مدین او عنایت یافت

به کمال از ولی ولایت یافت

مغربی بود مشرقی به صفا

آفتاب تمام و مه سیما

شیخ ابی مدین است شیخ سعید

که نظیرش نبود در توحید

دیگر آن عارف و دود بود

کنیت او را ابوسعود بود

بود در اندلس ورا مسکن

بس کرم کرده روح او با من

پیر او بود هم ابوبرکات

به کمال و جمال و ذات و صفات

باز ابوالفضل بود بغدادی

افضل فاضلان به استادی

شیخ او احمد غزالی بود

مظهر کامل جلالی بود

خرقه اش پاره بود ابوبکرست

زان که نساج او ابی بکر است

پیر نساج شیخ ابوالقاسم

مرشد عصر و ذاکر دایم

باز شیخ بزرگ ابوعثمان

که نظیرش نبود در عرفان

مظهر لطف حضرت واهب

بندگی ابوعلی کاتب

شیخ او شیخ کاملش خوانند

بوعلی رودباریش دانند

شیخ او هم جنید بغدادی

مصر معنی دمشق دلشادی

شیخ او خال او سرّی سقطی

محرم حال او سرّی سقطی

باز شیخ سری بود معروف

چو سری سرّ او به او مکشوف

او ز موسی و جود از احسان یافت

کفر بگذاشت نور ایمان یافت

یافت در خدمت امام مجال

بود بوّاب در گهش ده سال

شیخ معروف را نکو می دان

شرط داود طائیش می خوان

شیخ او هم حبیب محبوبست

عجمی طالب است و مطلوبست

پیر بصری ابوالحسن باشد

شیخ شیخان انجمن باشد

یافت از صحبت علی ولی

گشت منظور بندگی علی

خرقهٔ او هم از رسول خداست

این چنین خرقهٔ لطیف کراست

نعمت اللهم وز آل رسول

نسبتم با علی است زوج بتول

این چنین نسبت خوشی به تمام

خوش بود گر تو را بود اسلام

یک بوسه سلیمان به لب آصف زد

در وقت وفات

حورا به نظارهٔ نگارم صف زد

یعنی حسنات

چون بحر محیط بر کف ما کف زد

از عین صفات

رضوان به تعجب کف خود بر کف زد

زان آب حیات

این لشکر پادشاه عالم صف زد

بیرون جهات

آن خال سیه بدان رخان مطرف زد

از هیأت ذات

در حال شریف خیمهٔ اشرف زد

از بهر ثبات

ابدال ز بیم چنگ بر مصحف زد

یعنی به صفات

تا از سر زلف تو یکی تار برآمد

صد فتنه عیان شد

صد شور ز اسلام و ز کفار برآمد

غوغا به جهان شد

بر خاک زمین چون که یکی جرعه فشاندند

از بادهٔ بی چون

از خاک زمین آن بت عیار برآمد

سر خیل بتان شد

مسجود ملایک شد و لشکر‌کش ارواح

زان روح مقدس

شیطان ز حسد بر سر انکار برآمد

مردود زمان شد

تا از ید بیضا بنمودی سر انگشت

مه جامه بدرید

ترسا ز چلیپا و ز زُنار بر‌آمد

در دین امان شد

یک غمزه نمودی به خلیل از تو در افتاد

اندر دل آتش

گلزار بهشت از جگر نار برآمد

آتش چو جنان شد

تا مهر جمال رخ خوب تو تجلی

کرد از پس پرده

موسی ز پی دیدن دیدار بر‌‌آمد

بر طور روان شد

اسرار حقیقت نتوان گفت به اغیار

کو چون به جهان شد

کز سرّ سرا پردهٔ اسرار برآمد

دل برد و نهان شد

اجزای ذرایر نبود ذرهٔ خالی

از پرتو آن نور

هر ذره کز آن پرتو انوار برآمد

خورشید عیان شد

سید ز کف ساقی وحدت چو بنوشید

جامی ز محبت

سر مست می عشق به بازار برآمد

در عین عیان شد

آن کیست که سر مست به بازار بر آمد

آن جان جهان است

صد بار فرو رفت و دگر بار بر آمد

تا هست چنان است

خورشید در آئینهٔ مه کرد نگاهی

آن نور پدید است

در دور قمر آن مه انوار بر‌آمد

بنگر که عیان است

سردار شد و هم سر و دستار بینداخت

در پای حریفان

رندی که چو منصور بر این دار بر‌آمد

سردار جهان است

در کوی خرابات مغان خوش گذری کرد

آن شاهد سرمست

فریاد ز خمخانه و خمار بر‌آمد

کاین کوی مغان است

در آینه بنمود جمال و چه جمالی

دیدیم به دیده

از بتکده‌ای آن بت عیار بر‌آمد

جانم نگران است

عالم همه مستند ز یک خم شرابی

ما نیز چنانیم

اندک نشد آن باده و بسیار برآمد

ساقیش فلان است

این گفتهٔ مستانهٔ سید چو شنیدی

از ذوق بخوانش

نقدی است که از مخزن اسرار برآمد

آن گنج روان است