راهنمای سفر نوروزی به استان خراسان جنوبی (قسمت دوم)

دربخش اول راهنمای سفر نوروزی به استان خراسان جنوبی جاذبه‌های تاریخی و مردمی این استان را به شما معرفی کردیم. حال در بخش دوم جاذبه‌های طبیعی و چگونگی سفر به این استان را برایتان شرح می‌دهیم.

منطقه شکارممنوع شاسکوه

منطقه شکار ممنوع شاسکوه اسفدن در سال ۱۳۸۰ با وسعت ۱۱۴،۶۵۰ هکتار از طرف محیط زیست قاین به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی و مورد حفاظت قرار گرفت. کوه‌ها و برآمدگی‌های عمده منطقه شاسکوه مربوط به دوران دوم و سوم زمین‌شناسی است که جنس کانی‌ها و سنگ‌های آن بیشتر از آهک، دولومیت، شیست رسوبی، فیلیت، کنگلومرا، ماسه سنگ، چرت، ژیپس، شیل، مرمریت و بعضا کانی‌های آذرین مثل گرانیت، کانی‌های دگرگون شده و گاها آزبست است.

منطقه شکارممنوع کمرسرخ

این منطقه كه در شمال سرایان و استان خراسان جنوبی قرار دارد،‌ از ارتفاعات مشرف به روستای نوده آغاز شده و به ارتفاعات مشرف به روستای دره‌باز شهرستان قائن ختم می‌شود و همجوار شهرستان گناباد است. این منطقه دارای طبیعت بسیار زیبا و حیات‌وحش متنوعی است و متاسفانه در سال‌های گذشته توسط شكارچیان متخلف صدمات زیادی به آن وارد شده است. منطقه کمر سرخ شهرستان سرایان واقع در استان خراسان جنوبی به استناد بند و ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از پانزدهم اسفندماه ۸۹ به مدت ۵ سال منطقه شکار ممنوع اعلام شد. رشته کوه قهستان در غرب و شاسکوه و آهنگران در شرق آن سر به آسمان سوده و بلندترین قله منطقه کمر‌سرخ با ۲،۸۴۲ متر است.

در این منطقه گیاهان دارویی گوناگون، جنگل‌های تنگ، پسته کوهی، بنه، قیچ و بادامشک دیده می‌شود. قریب به ۵۹ گونه پرنده ، ۲۵ نوع پستاندار و ۱۷ گونه از خزندگان و دوزیستان منحصر به فرد زندگی می‌کند. منطقه كمرسرخ به استناد بند و ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از تاریخ ۱۳۸۹/۱۲/۱۵ به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شكار ممنوع به تصویب سازمان حفاظت محیط زیست رسیده است. مساحت آن نیز ۱۱،۴۸۵ هكتار است.

منطقه شکارممنوع جیک و زیدر

منطقه جیک و زیدر به استناد بند و ماده ۶ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست از تاریخ ۱۳۹۰/۰۸/۱۵ و شماره روزنامه رسمی ۱۹۵۳۸ مورخ ۱۳۹۱/۰۱/۱۶ به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شکار ممنوع به تصویب سازمان حفاظت محیط زیست رسیده است. مساحت این منطقه ۴۲،۰۰۰ هکتار است.

با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه، پوشش گیاهی نیمه بیابانی و کوهپایه‌ای در منطقه دیده می شود. گیاهان این منطقه عبارتند از درمنه دشتی، درمنه کوهی، سبد، پیچک بیابانی ،گون، گز، بادامشک، بادام خاردار، بنه، مخلصه، بومادران، کاروانکش، کلاه میرحسن، کلاه میر حسن، هزار خار و... . درصد پوشش گیاهی به طور متوسط بین ۳۰ تا ۴۵ درصد تخمین زده می‌شود. همچنین گیاهان دارویی، طبی و معطر در منطقه به چشم می‌خورد.

جیگ و زیدر از تنوع زیستی مطلوبی برخودار است. گونه‌های جانوری متنوعی در منطقه زیست می‌کنند؛ زیرا ارتفاعات، ورزش باد و اشکال زمین شناختی بر میزان پراکنش و زیستگاه‌های گونه تاثیر گذاشته است. از جمله پستانداران می‌توان گرگ، شغال، روباه، روباه شنی، قوچ وحشی، خرگوش، خارپشت ایرانی، موش بزرگ، موش خانگی، خفاش بال سفید، کفتار و تشی را نام برد. از پرندگان می‌توان به پرندگان شکاری، عقاب طلایی، جغد کوچک، هوبره، گنجشک خانگی، سهره معمولی، دم جنبانک، باقرقره شکم سفید، یاکریم، کبوتر چاهی، قمری معمولی، شاه بوف، چکاوک کاکلی، چکاوک سردم سیاه، کبک، تیهو، کرکس، کوکر شکم سیاه، سارگپه پا بلند، قرقی، شاهین، زاغ بور، گنجشک خاکی و سبز قبا اشاره کرد. از گونه خزندگان نیز می‌توان از بزمچه بیابانی، انواع مارمولک (سوسمار دونده ایرانی، سوسمار دم دراز ایرانی)، انواع آگاما (آگامای سرزرد، آگامای صخره‌ای سیاه، آگامای دم تیغی ایرانی)، انواع مار (پلنگی، مار شتری، مار جعفری، تیرمار بیابانی، مار کبری، مار زنگی، قیطانی، مار دشتی، مار خالدار) نام برد.

کویر حلوان

این ریگزار از شمال به کویر مرکزی ایران و ارتفاعات پیر حاجات طبس، از جنوب به محور ارتباطی شهرستان خور به طبس، از شرق به کوه‌ها و ارتفاعات عاشقان و از غرب به دریاچه نمک خور و کویر مرکزی ایران محدود می‌شود.

حلوان نام روستایی در حاشیه شرقی این کویر است. روستای حلوان یکی از زیباترین مناطق گردشگری طبس است که از دیرباز از چند جنبه معروف بوده است (وجود نخلستان و تولید خرمای بسیار مرغوب از آن، به طوری که که واریته خرمای آن معروف است). در سال‌های اخیر علاوه بر نژاد محلی، از نوع خرمای مضافتی و دیگر نژادها هم در حلوان کشت شده است. با قدم زدن در کوچه‌های قدیمی بافت قدیمی بسیار بزرگ و زیبای حلوان، با آن که رو به تخریب است، می‌توان شکوه و عظمت معماری کویری را مشاهده کرد. قلعه حلوان که روستای قدیمی را بصورت کامل در خود جای داده، یکی از بزرگترین و باشکوه ترین قلاع کل منطقه طبس است. حلوان در ایام قدیم ۱۳ برج نگهبانی داشته است که هم‌اکنون ۵ برج آن سالم است. همچنین حلوان مسیر مهم کاروان گذری بوده است. کاروان‌ها در مسیر بین حلوان در شرق و عروسان و عباس آباد و خور در غرب کویر راه می‌پیموده‌اند.

پهنه این کویر پوشیده از ریگزار است و در نواحی شرقی و شمالی در حاشیه ریگزار، باتلاق‌های نمکی و رسی کویر مرکزی و دریاچه نمک خور قرار دارد. ریگزار گستره‌ای شمالی-جنوبی دارد و در مناطق جنوب شرقی با ارتفاعات عاشقان پیوند می‌خورد که این تلاقی کوه و ماسه، مناظر بسیار زیبایی را پدید آورده است. در محیط شرقی این مثلث ماسه‌ای، تپه‌ها بیشترین ارتفاع را دارد و ارتفاع آنها از کف دشت در حدود ۸۰ متر است که با حرکت به سمت غرب با کاهش ارتفاع همراه است. در جنوب شرقی محل تلاقی کوه و ریگ، دره‌ها و گذرگاه‌های زیبایی پدید آمده است که شاید در نوع خود در کشور کم‌نظیر باشد. همچنین بدلیل وجود معادن فراوان در این ارتفاعات جاده‌های خاکی مناسبی وجود دارد که دسترسی و بازدید از این منطقه را آسان کرده است.

کویر بشرویه

آب و هوای حاکم بر منطقه از نوع خشک و کویری است. حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت هوا در ایستگاه بشرویه ۴۹ و ۲۷ درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. روستاهای حاشیه شمالی بشرویه درجه حرارت بالایی دارند و روستاهای غربی و جنوب غربی که در ارتفاعات هستند، درجه حرارت ملایم‌تری دارند. ریگزار بشرویه در شرق شهرستان بشرویه در استان خراسان رضوی قرار دارد. این ریگزار از جنوب شرقی به شهرستان بشرویه، از شرق به کویر نمک بشرویه، از شمال به شهرستان کاشمر و از جنوب به رود کال شور محدود می‌شود. عرض ریگزار در وسیعترین قسمت در حدود ۳۰ کیلومتر و طول آن در حدود ۲۴ کیلومتر است. در مناطق شرقی ریگزار، فاصله بین تپه‌ها با نمکزارهای پراکنده‌ای پوشیده شده است. بلندترین ارتفاع تپه‌ها، در منطقه جنوبی و در حدود ۷۰ متر است.

در قسمت جنوبی و مرکزی، تپه‌های ماسه‌ای عمدتا جهتی شرقی-غربی دارند و در قسمت شمالی از ارتفاع تپه‌ها کاسته شده و جهت مشخصی ندارند. پوشش گیاهی ریگزار در قسمت شمالی انبوه‌تر و در قسمت جنوبی تنک‌تر است. این پوشش عمدتا شامل گیاهان ماسه پسند همچون تاغ و اسکمبیل است که جوامع بوته‌ای همچون نسی و … نیز در آن دیده می‌شود. پوشش جانوری منطقه عبارت است از سارگپه بیابانی، شاهین، پا مسواکی، شغال، گرگ، روباه شنی، گربه شنی، انواع آگاما و جکو، افعی شاخدار، تیر مار، مار جعفری، مار شتری و … .

دشت اسفدن

دشت اسفدن از بهم پیوستن مخروط افکنه‌های متوالی ایجاد شده و ارتفاعات منطقه آن را محاصره کرده است. در این دشت چاه‌های کشاورزی متعددی وجود دارد. این دشت بسیار زیبا علاوه بر اینکه سالیانه تعداد بسیارزیادی گردشگر را به سمت خود جذب می‌کند، یکی از مهم‌ترین مناطق برای حفظ گونه‌های جانوری در استان است. منطقه دشت اسفدن به وسعت ۴۱،۲۴۲ هکتار، به عنوان منطقه شکار ممنوع این استان به ثبت رسیده است.

جنگل سنو

این جنگل در ۲۴ کیلومتری شهرستان طبس واقع شده است. بیشتر اراضی این منطقه کوهستانی است و ارتفاعات صعب‌العبوری دارد. در شهریور ماه ۱۳۷۵، هنگام بازدید مرحوم دکتر جوانشیر (از گیاه‌شناسان بزرگ ایران) از رستنی‌های اطراف دامنه کوه شتری در شرق طبس، چوبدستی یکی از روستاییان که آن را با نام محلی سنو می‌خواندند، توجه ایشان را جلب می‌کند. آثار جوانه‌های روی چوبدستی نشان‌دهنده آن بود که چوبش زبان گنجشک است. این گونه جنگلی به صورت انحصاری در شرق کشور و فقط در این منطقه وجود دارد.

استفاده بی‌رویه از پوشش گیاهی عامل اصلی تخریب جنگل‌های طبیعی استان است که سبب شده در سطح این استان اثری از جنگل‌های انبوه دیده نشده و از وسعت جنگل‌های نیمه انبوه نیز به مقدار زیادی کاسته شود. جنگل‌های دست‌کاشت دارای پوشش درختچه‌ای و درختی از جمله گز، اسفناج وحشی (آتریپلکس) و تاغ است که برای کاهش توفان‌های کویری و تثبیت شن‌های روان کاشته شده است. این گیاهان از پایدارترین گونه‌های کویری هستند که می‌توانند در برابر کم‌آبی و توفان‌های شدید و وزش شن‌های روان پایداری کند. این جنگل‌ها در شهرستان‌های ابرکوه، صدوق، خاتم، طبس و میبد دیده می‌شود.

کال جنی

کال اصطلاحی است که به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب‌ها و جریان آب اطلاق می‌شود. کال جنی یا دره جن‌ها، دره‌ای است که در شمال طبس و در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد، واقع شده است و ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد؛ دره‌ای زیبا و حیرت انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن‌ها نامیده‌اند و آن را خوف‌انگیز و محل زندگی ارواح و جن‌ها می‌دانستند. برای دستیابی به کف دره باید با منطقه آشنا بود. این دره دارای دیواره‌های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. وجود تونل‌ها و خانه‌هایی به نام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنای زرتشتیان زمان خود ساخته شده است، از دیگر جذابیت‌های این دره است. ساخت این تونل‌ها و حفره‌ها احتمالا به زمان ساسانیان باز می‌گردد. این حفره‌ها و تونل‌ها در دامنه جداره‌های این دره قرار گرفته است. مسیر دسترسی به این حفره‌ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره‌ها تونل‌هایی دیده می‌شود که احتمالا راه‌های ارتباطی آنها با هم بوده است.

دق پترگان

دق پترگان با ۵،۲۱۲ کیلومتر مربع وسعت، در شرق زیرکوه و در منطقه‌ی مرزی واقع شده و از قاین ۱۳۵ کیلومتر فاصله دارد. ارتفاع این دق ۶۱۰ متر از سطح آب‌های آزاد است.

این دق جزو حوضه‌های داخلی نئوژن بوده و در محدوده آن سنگ‌های اولترا بازیک دیده می‌شود. دق پترگان زهکش شبکه‌های سطحی منطقه بوده و بخش عمده آن در خاک ایران است. پوشش گیاهی آن بصورت پراکنده از نوع تاغ و گز است که در اثر حرکت ماسه‌های بادی تپه‌های کوچکی در پای این بوته ازرها تشکیل شده است. به علت بالا بودن سطح ایستابی آب در این دق، تبخیر آن بسیار زیاد است و سطح وسیعی از نمکزار بر روی زمین دیده می‌شود. به دلیل بالا بودن سطح آب، چاه‌های دستی در عمق کم به آب می‌رسد و جهت دامداری مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما آب آنها شور و نامناسب است. در مواقع بارندگی سطح این دق از گل بسیار چسبناکی پوشیده می‌شود و تردد در آن عملا غیرممکن می‌شود. عرصه این کویر پوشیده از خاک‌های رسی سله بسته است. حوزه خیس تنها در قسمت جنوب غربی آن، در نزدیکی چشمه بید مشاهده می‌شود.

دق سرایان

دق رباط سرایان در جنوب غربی شهر سرایان در استان خراسان جنوبی قرار دارد، شکلی شبیه به بیضی دارد و طول آن در حدود ۴۰ کیلومتر و عرض آن در حدود ۲۰ کیلومتر است. عرصه این کویر شامل اراضی مسطح و پست، با کمی تقعر و شوری و قلیائیت خیلی زیاد است. مرکز آن فاقد پوشش گیاهی است و در اطراف آن گیاهان شورپسند با نیاز آبی بالاتر مشاهده می‌شود.

در حاشیه شرقی کویر تپه‌های ماسه‌ای و ریگزارها قرار گرفته است. در قسمت جنوبی کویر پلتفرم‌های نمکی و در مرکز آن پوشش استپی پهنه آن را فرا گرفته است. در حاشیه کویر پوشش جنگل‌های تنک تاق قابل مشاهده است. پوشش گیاهی شور پسند موجود در این نقاط شامل ۱۶ گونه با ۳ تیپ گیاهی است. مسیر دسترسی به این مکان، مسیر جاده آسفالته سرایان به روستای ثقاله است. ادامه‌ی خاکی این جاده به سمت جنوب از میان کویر عبور می‌کند.

دق گیو

دق گیو (به دق اکبرآباد هم شناخته می‌شود) در جنوب روستای گیو در استان خراسان جنوبی و در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرستان بیرجند قرار دارد. طول این دق ۲۵ کیلومتر و عرض آن در حدود ۶ کیلومتر است. در مرکز دق زمین‌های قلیایی مسطح با عمق زیاد و درصد شوری بالا قرار دارد که عملا از رشد هرگونه گیاهی جلوگیری می‌کند. در حاشیه دق زمین‌های کشاورزی روستاهای اطراف قرار گرفته است. برای دسترسی به دق باید به روستای گیو بروید. ادامه‌ی این روستا به سمت جنوب از داخل دق عبور می‌کند.

سفر به خراسان جنوبی

فاصله‌ی تهران تا مرکز این استان، بیرجند، ۱،۱۳۵ کیلومتر است. اما دسترسی به این استان برای هموطنانی که در شرق ایران زندگی می‌کنند، ساده‌تر است. تمامی هتل‌های موجود در بیرجند ۳ ستاره است. در زیر لیستی از این هتل‌ها، آدرس و قیمت‌های آنان را به شما ارائه می‌کنیم.

هتل جهانگردی

هتل ۳ ستاره جهانگردی بیرجند در ابتدای بلوار معلم، در خیابان ارتش واقع شده است. قیمت اتاق‌ها با توجه به تعداد تخت‌های موجود در آنان از ۱۶۵ تا ۲۴۴ هزار تومان متغیر است.

هتل کوهستان

مجموعه هتل بزرگ کوهستان بیرجند در منطقه توریستی بند امیر شاه با محیطی زیبا و دل انگیز و چشم اندازی کوهستانی در دل کویر میزبان شما است. قیمت اتاق‌ها با توجه به تعداد تخت‌های موجود در آنان از ۱۲۵ تا ۲۴۳ هزار تومان متغیر است.

هتل قائم

هتل قائم با زیر‌بنایی حدود ۱۱۰۰ متر، در چهار طبقه، در مركز شهر و در منطقه‌ی خوش آب و هوای بيرجند واقع شده است. قیمت اتاق‌ها با توجه به تعداد تخت‌های موجود در آن از ۵۸ تا ۱۵۵ هزار تومان متغیر است.