ر
«ضلالت»، یعنی گمراهی - «مبین» یعنی آشکار – و «بعید» یعنی دور.
گمراه شدن یک انسان [یا یک امت، یک جامعه، یک قوم یا یک امّت] را از زوایای متفاوتی می‌توان مورد مطالعه قرار داد و از "حیث"ها یا "جنبه"های گوناگونی توصیف و بیان نمود.
به عنوان مثال: اگر ببینید شخصی کار خطایی می‌کند، می‌گویید: «معلوم (آشکار) است که این کار خطاست». اما اگر ببیند که به قصد رسیدن به هدف معینی، راه خطایی را رفته است، می‌گویید: «از هدف دور شده است».
در قرآن کریم، گمراهی بشر، از زوایای گوناگونی مورد نظر قرار گرفته و از حیث‌ها و جنبه‌های متفاوتی توصیف شده است.
به عنوان مثال: اگر کسی با دست خودش مجسمه‌ای بسازد و آن را معبود خویش بخواند، گفته می‌شود که این یک گمراهی آشکار « ضَلَالٍ مُّبِينٍ » است؛ چون معلوم است که این مجسمه (بت)، معبود نمی‌باشد. اما اگر کسی به تناسب "هدف غایی و حقیقی" که معاد می‌باشد، مسیر را کلاً خطا رفته باشد، گفته می‌شود: دور شد « ضَلاَلٍ بَعِيدٍ »، مانند دو آیه ذیل:
گمراهی مبین (آشکار):
« هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ » (لقمان، 11)
ترجمه: اين خلق خداست [اينك] به من نشان دهيد كسانى كه غير از اويند چه آفريدهاند [هيچ] بلكه ستمگران در گمراهى آشكارند.
توضیح: می‌فرماید به هر چه که نگاه کنید، مخلوق خداست؛ حال شما دیگرانی را خالق می‌نامید، خب بگویید چه خلق کرده‌اند؟ پس بسیار "آشکار" است که خلقی نکرده‌اند و هر کس چنین ادعایی داشته باشد، ظلم آشکاری به خودش و دیگران کرده است.
گمراهی بعید (دور):
« الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الآخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا أُوْلَئِكَ فِي ضَلاَلٍ بَعِيدٍ » (ابراهیم علیه السلام، 3)
ترجمه: همانان كه زندگى دنيا را بر آخرت ترجيح مىدهند و مانع راه خدا مىشوند و آن را كج مىشمارند آنانند كه در گمراهى دور و درازى هستند.
توضیح: انسان همیشه در حرکت است. حرکت او نیز به سوی هدف است. هدف او نیز "محبوب" اوست، و محبوب حقیقی و غایی نیز خداوند سبحان می‌باشد. پس، کسی که محبت دنیا را در دل دارد، هدفش دنیاست و هر چه به سوی این هدف حرکت کند، از محبوب حقیقی، رشد، قرب او و فلاح دورتر می‌شود.
