عزل مسئولان و فرمانداران بی صلاحیت و غیر متعهد، از اولین اقدامات امیرالمومنین(ع) بعد از رسیدن به خلافت بود. به همین جهت، ایشان فورا نسبت به عزل معاویه از فرمانداری شام اقدام نمود. در آن زمان، معاویه یکی از سیاستمدارترین و قدرتمندترین مسئولان سرزمین اسلام به شمار می رفت و این اقدام حضرت علی(ع) در ظاهر مغایر با چارچوبهای رایج سیاسی محسوب می شد.
مغیرة بن شعبه، که یکی از سیاستمداران چهارگانه عرب بود، وقتی از تصمیم علی - علیه السلام آگاه شد به خانه امام(ع) رفت وبا ایشان محرمانه به مذاکره پرداخت وگفت: مصلحت این است که فرمانداران عثمان را یک سال در مقام خود ابقاء کنی وهنگامی که از مردم برای تو بیعت گرفتند وفرمانروایی تو بر قلمرو امپراتوری اسلامی، از خاور تا باختر، مسلم گردید وکاملا بر اوضاع مملکت مسلط شدی، آن گاه هرکس را خواستی عزل کن وهرکس را خواستی بر مقام خود باقی بگذار. امام - علیه السلام در پاسخ او گفت: «و الله لا اداهن فی دینی و لا اعطی الدنی فی امری ». یعنی: به خدا سوگند من در دینم مداهنه نمی کنم وامور مملکت را به دست افراد پست نمی سپارم.
مغیره گفت: اکنون که سخن مرا در باره تمام فرمانداران عثمان نمی پذیری، لااقل با معاویه مدارا کن تا وی از مردم شام برای تو بیعت بگیرد وسپس، با فراغ بال واطمینان خاطر، معاویه را از مقامش عزل کن. امام - علیه السلام فرمود: به خدا سوگند دو روز هم اجازه نمی دهم که معاویه بر جان ومال مردم مسلط باشد. مغیره از تاثیر پذیری علی - علیه السلام مایوس گردید وخانه آن حضرت راترک گفت.
با این وجود،گرچه امیرالمومنین(ع) بر عزل عناصر فاقد تعهد و فاسد پافشاری فرمود و آن را به قیمت تحمیل شدن سه جنگ بزرگ و تحمل مصائب فراوان عملی ساخت، اما چون در نظام اداری بازمانده از خلیفه پیشین افراد صالح وجود نداشت، ایشان در برخی موارد از عناصری همانند (زیاد ابن ابیه) که - در عین مخدوش بودن اصل و نسب- فاقد سابقه فساد و خیانت به اسلام بودند و با ایشان نیز بیعت نموده بودند، استفاده فرمود.
و لذا زیاد بن ابیه به پیشنهاد ابن‌عباس، از جانب امام(ع) برای سرکوب یک شورش به فارس اعزام شد تا اوضاع و احوال آنجا را آرام کند. زیاد هم عملکردی مناسب از خودش بروز داد و در تمام دوران فرمانداری خود، خیانتی نسبت به حضرت علی(ع) را مرتکب نشده و به صورت قابل قبولی با مردم رفتار نمود.
البته قطعاً اگر امیرالمؤمنین(ع) فردی را به توانمندی و وفاداری زیاد ابن ابیه در اختیار داشت که از نظر اصل و نسب ناپاک نباشد، در آن شرایط از آن فرد استفاده می فرمود، ولی با توجه به کمی انسان‌های لایق و توانمند که به حاکمیت حق هم وفادار باشند، به ناچار امیرالمؤمنین(ع) از او استفاده نمودند.
در این میان، گرچه زیاد بن ابیه، سالها بعد از مسیر خود منحرف شده و به عنصر فاسد و بدنامی تبدیل گردید، اما در مدت کوتاهی که بخاطر قحط الرجال، بعنوان کارگزار حکومت علوی مشغول بود، نقطه ی سیاهی از وی مشاهده نگردید و همواره با مراقبت و تذکر امام علی(ع)، وظایف خود را به خوبی انجام می داد.
طی روزهای اخیر، رئیس جمهور با استفاده ی نابجا از مثال تاریخی(زیادبن ابیه) سعی کرد تا سپردن امور مسلمین به افراد فاقد تعهد و بی صلاحیت را توجیه کرده و به امیرالمومنین(ع) نیز نسبت دهد. متاسفانه این استفاده ی نابجا از نام مبارک پیشوای عدالت و تقوی، علاوه بر ظلم به ساحت مقدس آن بزرگوار، بار دیگر موجب تردید در دانش علمی آقای روحانی نزد کارشناسان دینی گردید.
