موقعیت جغرافیایی
این گور دخمهی تاریخی در ابتدای جاده انزل (روستایی به همین نام از توابع بخش مرکزی سرپل ذهاب) و در فاصلهی حدود ۱۰۰ متری از جادهی اصلی کرمانشاه به سرپل ذهاب قرار دارد.
تاریخچه گوردخمهها
گوردخمه با دخمه متفاوت است و نوعی معماری صخرهای است. دخمه مکانی بالای کوه است که جسد افراد را در آنجا قرار میدادند تا توسط پرندگان و حیوانات متلاشی شود، اما گور دخمه آرامگاهی بوده که به شکل اتاق برای دفن یک یا چند نفر در دل کوهها، تپهها یا صخرهها کنده میشد و فضای کافی برای نشستن، قرار دادن اشیا و برگزاری مراسم را داشته است. در مورد قدمت گوردخمهها نظریات متفاوتی وجود دارد. البته گاهی به اشتباه از گوردخمهها با عنوان استودان نام برده میشود که با گوردخمه متفاوت است. استودانها در ارتفاعات شهرها و یا مکانهای زیستی با پلان دایره و استوانهای شکل ساخته میشد و در واقع همان استخواندان است که زرتشتیان مردگان خودرا در آنجا قرار میدادند. با گذشت زمان و افزایش جمعیت درشهرها و روستاها، آنها نیز شیوه دفن مردگان را تغییر دادند و آنها را به گورستان منتقل کردند.
اهمیت این پژوهش در آن است که این نوع معماری زمینه ساز بنای گوردخمههای ماد و مقبرههای هخامنشی در دورههای بعدی شده است. ریشه و منشا این مقبرههای صخرهای به تمدن اورارتو، مستقر در اطراف دریاچه وان در ترکیه امروزی، باز میگردد. انسان در دوران کهن با کندن صخرههای طبیعی در دامنه کوهها و ایجاد حفره، از یک فضای کوچک به تدریج به فضای بزرگی میرسید و از آن به عنوان خانه یا آرامگاه استفاده میکرد. این مبارزه انسان با صخرههای سنگی را معماری صخرهای یا دخمهای مینامند. معماری صخرهای از مصالح آزاد و معمولی ساختمان بهوجود نمیآید، بلکه از صخره طبیعی ایجاد میشود.
گور دخمههای ایران را میتوان به سه دورهی مختلف نسبت داد؛ دوران مادها، هخامنشیان و پس از هخامنشیان. طبق تحقیقات، به جز یک گوردخمه صخرهای در تپه حسنلو، هیچ گوردخمهای مربوط به قبل از دورهی مادها در ایران یافت نشده است، اما در کشور ترکیه گوردخمههای زیادی مربوط به دوران پیش از مادها در اطراف دریاچهی وان (مناطق تحت نفوذ اورارتو) کشف شده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که گوردخمه بیش از آنکه ریشهی ماد و آشوری داشته باشد، به معماری اورتورها مربوط میشود.
گوردخمههای هخامنشی برخلاف مادها، شکلی یکسان و طرحی از صلیب دارد و از ۲ تا ۹ قبر متفاوت بوده است. ورودی گوردخمه در محل تلاقی دو خط صلیب بوده و روی خط افقی آن ستونهایی کنده شده است. قسمت بالایی عموما دارای نقش برجسته و بخش پایین فاقد هرگونه تزیین است. نخستین گوردخمه مربوط به داریوش بزرگ و آخرین گوردخمه هخامنشی هم به داریوش سوم تعلق دارد که حجاری آن ناتمام مانده است.
گور دخمهها از لحاظ نمای ورودی نیز به سه دسته تقسیم میشوند؛ گوردخمههایی که در نمای ورودی دارای ستون آزاد است، مانند گور دخمه داوود، گوردخمههایی که در دوطرف نمای ورودی آنها دو نیم ستون تزئینی در دل کوه کنده شده است، مانند گوردخمه دودختر یا دادور و گوردخمههای ساده که فاقد ستون یا نیم ستون است مانند گور دخمه سکاوند.
هنوز در برخی از مناطق غربی کشور مردم مردگان خود را در گوردخمههای خانوادگی دفن میکنند که به آن لحک میگویند.
تاریخچه گوردخمه دکان داوود
نظریههای گوناگونی در مورد قدمت این گوردخمه که در میان اهالی آن منطقه به نام کل داوود (کل داوو) و دکان داوود شهرت دارد، مطرح شده است. عدهای بر این باورند که این گور مربوط به دوران مادها است و دکان داوود هم مقبرهی آخرین پادشاه مادها یعنی ایشتوویگو است که توسط کوروش بزرگ از سلطنت خلع شد، اما در تحقیقات جدید به این نتیجه رسیدهاند که این گوردخمه متعلق به دوران هخامنشیان است و به احتمال قوی نقش برجستهی آن هم به دورهی سلوکیان بازمیگردد. با توجه به اینکه مقبرهی تمامی پادشاهان هخامنشی در پاسارگاد و تخت جمشید است، این گور دخمه باید متعلق به پادشاه خونخوار هخامنشی، ضحاک ( پدربزرگ مادری کوروش)، باشد. گفته میشود در زیر این گوردخمه نقش نوهی ضحاک وجود دارد که برای آمرزیده شدن پدربزرگش در حال دعا است. این گور دخمه در میان اهل حق یا یارسان که آیئنی با مراسم خاص است، متبرک بوده است؛ زیرا آن را متعلق به یکی از هفت شخصیت مذهبی اهل حق میدانند و در برخی از ایام سال برای برگزاری مراسم به آنجا میروند.
مشخصات گوردخمه دکان داوود
گوردخمه دکان داوود در جلو دارای ایوانی است (مشابه گور دخمهی بزرگ دربند صحنه) که طولش در قسمت جلوی آن ۶.۹ متر و در قسمت پشت ۳۲.۷ متر است و ارتفاع ۶.۲ متر و پهنای ۹۵.۱ متر دارد. دو طرف ورودی مقبره هم ستونهایی دیده میشود که از آنها تنها سرستون و پایهاش باقی مانده است. در دیوار عقبی ایوان، ورودی با ابعاد ۱ در ۱.۵ متر دیده میشود که به اتاقی ۲.۸۳ در ۲.۳۱ در ۲.۸۱ متری میرسد. در دیوارهای این اتاق هم ۵ طاقچه تعبیه شده که برای قرار دادن نذورات است. سقف این اتاق برعکس سقف ایوان جلو که مسطح ساخته شده است، شکلی هلالی دارد، بعلاوه در گوشهای از آن یک قبر بیضی شکل با عمق ۷۰ سانتیمتر کنده شده است.
قاب مستطیل شکلی روی یک قاب قدیمیتر در ۸ متر پایینتر از گوردخمه تراشیده شده است که در آن شخصی تمام قد با حالت نیمرخ درحالی که لباس بلندی برتن دارد و گوش و پشت گردن آن پوشانده شده است، دیده میشود. همچنین در یک دست او برسمی دیده میشود و دست دیگر را به حالت نیایش به طرف بالا نگه داشته است.
این گوردخمه که در سال ۱۳۱۰ با شمارهی ۱۵۲ به ثبت آثار ملی رسیده است، در ارتفاع ۱۲ متری از سطح زمین قرار دارد که دسترسی به آن را کمی دشوار میکند.