عمليات نصر 4 :
مرحله اول عملیات نصر 4 در تاریخ 31/3/66 در ساعت 2 بامداد با رمز مبارك " یا امام جعفرصادق (ع) " و با اهداف آزادسازی شهر ماووت عراق و ارتفاعات منطقه آغاز شد .
پس از عملیات كربلای 10 ، شهر ماووت عراق در تیررس رزمندگان اسلام قرارگرفت و در عملیات نصر 4 آزادسازی آن طرح‌ریزی شد .
رزمندگان اسلام ، پس از شناسایی منطقه توسط نیروهای اطلاعات عملیات ، مجهز به سلاح سبك و نیمه‌سنگین ، حركت خود را از خطوط عملیات كربلای 10 و محورهای اطراف آن به سمت هدف آغاز كردند و پس از راهپیمایی طولانی و با حفظ اصل غافلگیری ، به محورهای عملیاتی شهر ماووت نزدیك شدند .
لشكر قدس گیلان مانند دیگر لشكرها مأموریت یافت كه خطوط دشمن را درهم شكند . این لشكر با نیروهای مجرب خود به عمق خاك عراق و سمت شهر ماووت نفوذ كرد و پس از پشت‌سر گذاشتن موانع ، در شرایط سرد و یخبندان منطقه ، به خطوط تماس دشمن نزدیك شد . یورش بی‌امان به مواضع دشمن آغاز و با شلیك گلوله منور از دو سمت ، منطقه مثل روز روشن شد . دشمن زخم خورده با شلیك انواع گلوله سعی كرد كه مانع نفوذ رزمندگان به خطوط پدافندی آنها شود ، ولی برتری آتش قوای اسلام مانع تحركات دشمن شد .
لشكرهای دیگر نیز پس از نفوذ به عمق 25 كیلومتری خاك عراق ، هجوم خود را از محورهای مختلف به نیروهای عراق آغاز كردند و پس از نبردی سنگین موفق شدند ارتفاع ژاژیله ، اسپیدر دره و كلیه راههای مواصلاتی منتهی به شهر ماووت را به كنترل خود درآورده و مسدود كنند .
در این عملیات ، تیپ 443 از لشكر 27 عراق هدف سنگین‌ترین حمله قرار گرفت و به همراه بیش از نیمی از امكانات تیپ 603 پیاده منهدم شد . رزمندگان برای تصرف شهر ماووت ، جنگ را شدت بخشیدند . یگان تخریب نیز همراه و همگام با رزمندگان برای خنثی ساختن میادین مین به پیش تاخت . قوای اسلام با توجه به كوهستانی بودن منطقه و با به كارگیری تاكتیكهای ویژه جنگ كوهستانی و هماهنگی عالی همه موانع را از سر راه برداشتند كه در این میان 27 دستگاه تانك و نفربر عراق منهدم و 5 دستگاه نیز به غنیمت گرفته‌شد .
آتشبار ارتش اسلام كه تا قبل از شروع عملیات خاموش بود ، با آغاز درگیری ، مواضع دشمن را به شدت زیر آتش گرفت و خسارت سنگینی به آنها وارد كرد ، به طوری كه منطقه مملو از اجساد بعثیها و لاشه‌های سوخته و نیم‌سوخته ادوات زرهی آنها شد . فرماندهان ارتش عراق برای جلوگیری از پیشروی رزمندگان اسلام و همچنین تقویت روحیه نیروهای خود ، نیروهای هوایی را وارد معركه كردند .
آتشبار ضدهوایی ایران به مقابله با جنگنده‌های دشمن پرداخت و یك فروند از آنها را مورد هدف قرار داد و ساقط كرد . رزمندگان با تثبیت مواضع متصرقه خود و به غنیمت گرفتن مهمات دشمن ، مقدمات آزادی شهر ماووت را فراهم كردند و این شهر در یك قدمی آزادی قرار گرفت . یگان مهندسی _ رزمی با تمام امكانات تلاش كرد تا جاده‌هایی را برای عبور خودروها به منظور تداركات رزمندگان هموار كند .
مرور كوتاهي بر عمليات:
در ادامه عمليات کربلاي 10 ، عمليات نصر 4 با طراحي و فرماندهي سپاه پاسداران ، در چند محور،درمنطقه شمالي استان سليمانيه و با هدف پيش روي به سوي شرق سليمانيه و تصرف شهر ماووت در تاريخ 31 خرداد 66 با رمزمبارک «يا امام جعفر صادق (ع)» در ساعت 2 بامداد ، از قرارگاه نجف آغاز شد . ماموريت اصلي در اين عمليات تصرف و تامين شهرک ماووت بود ، که به عهده لشکر قدس گيلان گذاشته شده بود . براي اين مهم ابتدا مي بايست ارتفاع ژاژيله تصرف و تامين، و سپس تک براي تصرف و تامين شهرک ماووت ادامه مي يافت .لذا قرار شد تدابير مربوط به امور رزم و عمليات لشکر قد س توسط سردار شهيد حسين املاکي صورت گيرد.در اين عمليات لشکر 14 امام حسين(ع) در جناح راست و لشکر 25 کربلا در جناج چپ لشکر قدس گيلان ماموريت داشته اند
.نيروهاي اطلاعات لشکر قدس که باهمت سردار حسين املاکي به کادر مجربي تبديل شده بودند، توانستند به عمق مواضع دشمن نفوذ ، و راههاي مناسبي را براي عبور گردانهاي پياده کشف نمايند . در اين عمليات لشکر قدس با 2 تيپ ، به استعداد 5 گردان پياده، موفق شد طي 2 مرحله ماموريت خود را صد در صد با موفقيت به انجام رساند . سرعت عمل رزمندگان لشکر قدس به حدي بوده که معاون تيپ مستقر در ژاژيله عراق به اسارت نيروهاي اسلام درآمد . در اين عمليات رزمندگان اسلام در 2 شبانه روز موفق شدند به اکثر اهداف مورد نظر دست يابند . نيروهاي دشمن نيز متقابلاً در روزهاي بعد چندين باراقدام به پاتک کردند که همه اين اقدامات به شکست انجاميد . در جبهه خودي نيز با اعزام يگان هاي تازه نفس به منطقه چند عمليات به منظور دفع نواقص محورهاي شاخ قشان و تپه دو قلو انجام شد. اين عمليات پس از 15 روز پايان يافت که نتايج آن : آزاد سازي شهر ماووت و ارتفاعات ژاژيله ، شاخ قشان ، يال غربي ، گولان ، تپه دوقلو (بالو کاوه) ، دشت بالوسه ونيز ترميم برخي از خطوط پدافندي عمليات کربلاي 10 بود. در اين عمليات تعداد 557 نفر از نيروهاي دشمن به اسارت رزمندگان اسلام در آمدند و بيش از 6000 نفرازنيروهاي دشمن کشته و زخمي شدند.در اين عمليات فرمانده تيپ 2 قدس گيلان سردار شهيد مهدي خوش سيرت به شهادت رسيد.
نتايج عمليات :
مناطق آزاد شده
شهر ماووت ارتفاعات ژاژيله وشاخ قشن ارتفاعات 1492،1403،1439،1520 ، 1530،1540( مساحت مناطق آزاد شده 50 کيلومتر مربع)تجهيزات منهدم شده دشمن دهها قبضه انواع آتشبارتعداد زيادي خودروي نظامي دهها دستگاه تانک ونفر بر تعداد زيادي مهمات وسلاح سبک و سنگين يگانهاي منهدم شده دشمنتيپهاي 66، 68 و 65 نيروي متخصّص تيپ 99 مکانيزه تيپهاي 3 ، 5 ، 7 از گارد رياست جمهوري.تعداد کشته وزخمي بيش از 5500 نفر تعداد اسراء 560 نفرغنايم چندين دستگاه تانک ونفر بر دهها قبضه سلاح سبک وسنگين با مهمات .
- تصرف حدود 70 كيلومتر مربع از خاك عراق شامل:
شهر ماووت، 17 روستا، سه پاسگاه، پادگان ماووت و نيز ارتفاع 1494 قشن، يال گلان، ژاژيله كوچك و بزرگ، يال بالوكاوه، تپه دوقلو، تپه 1595 از يال ميراوه و ارتفاع بالوسه.
- به اسارت درآمدن 557 نفر و كشته شدن بيش از 6000 نفر از نيروهاي دشمن.
- انهدام يگانهاي دشمن به قرار ذيل:
تيپ 443 پياده 100%
گردان 3 تيپ 2 كماندويي سپاه ششم 50%
تيپ 603 پياده 45%
تيپ 94 پياده 30%
تيپ 65 نيروي مخصوص 60%
تيپ 66 نيروي مخصوص 40%
تيپ 68 نيروي مخصوص 50%
تيپ 3 نيروي مخصوص گارد جمهوري 40%
تيپ 16 نيروي مخصوص گارد جمهوري 40%
تيپ 99 مكانيزه 60%
گردان تانك احفا’ الكرار 80%
گردانهاي 79 و 22 توپخانه 30%
تصرف شهر ماووت عراق
در طرح جديد فرماندهان قواي ايراني، برخي ارتفاعات از جمله «ژاژيله»، «اسپيدار»، «گلان» و چند ارتفاع مهم ديگر در منطقه عمومي «ماووت» آزاد شد، اما توقف عمليات و تلاش‌هاي دشمن به منظور باز پس گيري مناطق فتح شده ديگر، باعث گرديد تا عمليات «نصر۴» براي تكميل پيروزي‌هاي عمليات كربلاي ۱۰ طراحي گردد. اين اميد وجود داشت كه موفقيت حاصله از اين عمليات مقدمات تصرف ارتفاع بلند «گرده‌رش» واقع در غرب رودخانه «چولان» را فراهم سازد تا بعد از آن، ايران بتواند به فتح شهر ماووت بينديشد.
شهر ماووت به لحاظ موقعيت و قدمت از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. انجام عمليات كربلاي ۱۰ و درك دشمن از اهميت اين منطقه و شهر ماووت و افزايش حضور دشمن در ارتفاعات مشرف بر آن، اين شهر را براي ايران به يك شهر نظامي تبديل كرده بود. حركت رزمندگان اسلام از تاريخ ۳۰ خرداد ماه ۱۳۶۶ به سمت هدفهاي تعيين شده كه يال غربي گلان بزرگ و ارتفاع ژاژيله و چند ارتفاع ديگر شامل آن بود، آغاز شد. روز ۳۱ خرداد ماه۱۳۶۶ گردان‌ها به طور هماهنگ «عمليات نصر۴» را با رمز «يا امام جعفر صادق(ع)»شروع كردند.
وسعت منطقه عملياتي به ۵۰ كيلومتر مربع مي‌رسيد. در اين هجوم شهر ماووت و چند ارتفاع مهم به دست رزمندگان اسلام افتاد. اين عمليات دو هفته ادامه يافت و طي آن دهها قبضه انواع آتشبار، تعداد زيادي خودروي نظامي، دهها دستگاه تانك و نفربر و مقدار زيادي مهمات و سلاح سبك و نيمه سنگين دشمن منهدم و ۷ تيپ عراق در نبرد با نيروهاي ايران آسيب ديد. تعداد كشته و زخمي‌ها و اسراي دشمن به ۶۰۶۰ تن رسيد. همچنين در اين عمليات چندين دستگاه تانك و نفربر و چندين قبضه انواع سلاح سبك و سنگين همراه مهمات به دست رزمندگان اسلام افتاد و تمامي اهداف مورد نظر تأمين شد.
اهداف عمليات
تصرف شهرك ماووت، استقرار روي ارتفاع ژاژيله، ايجاد زمينه تصرف ارتفاع گرده‌رش و نيز به اسارت درآوردن تعداد زيادي از نيروهاي دشمن.
موقعيت منطقه
شهرك ماووت در ميان ارتفاعات بلند با يال‌هاي به هم پيوسته، صخره‌اي و صعب العبور واقع شده است كه تصرف آن با دشواري بسيار همراه است. ارتفاعات اين منطقه از شمال به مرز سردشت و رودخانه زاب و از جنوب به شهرك ماووت و جاده آسفالته منتهي مي‌شود. تسلط و اشراف ارتفاعات بر قسمت‌هايي از منطقه ماووت و پادگان و مواضع توپخانه در اين منطقه، بر اهميت و ارزش نظامي اين ارتفاعات مي‌افزايد.
ارتفاعات اين منطقه شامل گامو، هزاركانيان، بالوكاوه، قشن، گلان، ژاژيله و بالوسه در شرق رودخانه چولان و ارتفاعات گرده‌رش، ويولان، قشن، دولبشك، الاغلو و گوجار در غرب آن مي‌باشد. جاده‌هاي موجود در منطقه، راههاي وصولي به ماووت را براي ايران از سمت سردشت و بانه و براي دشمن از چوارتا و سليمانيه تسهيل مي‌كند.
استعداد دشمن
پس از عمليات كربلا10 و حضور مستمر يگانهاي خودي در منطقه، دشمن به ايجاد موانع و خط دفاعي بادرت ورزيد. با نزديك شدن زمان عمليات نصر4 و افزايش تحرك يگانهاي خودي، كه در پي كسب آمادگي بودند، دشمن با آگاهي از وقوع احتمالي عمليات در محور ماووت اقدامات تدافعي خود را افزايش داد.
مسئوليت منطقه عملياتي به عهده لشكر 39 از سپاه يكم عراق بود. علاوه بر اين يگان، يگانهاي ديگري نيز به هنگام عمليات در منطقه حضور يافتند كه مجموع آنها به تفكيك به قرار ذيل مي‌باشد:
- لشكر 39 پياده، شامل: تيپهاي 39 و 603 پياده، 4 دفاع الوطني، 99 مكانيزه، 65 و 66 نيروي مخصوص، يك گردان كماندويي و يك گردان مكانيزه مستقل.
- لشكر 34 پياده، شامل: تيپهاي 94، 91، 77 و 504 پياده و گردان 4 از تيپ 1 كماندويي سپاه يكم
- يگانهاي تقويت، شامل: تيپ 439 پياده، تيپهاي 3 و 16 نيروي مخصوص از گارد جمهوري، يك گردان از تيپ 103 پياده، سه گردان كماندو (از سه لشكر 27، 28 و 34)
- توپخانه، شامل: گردانهاي 670، 677، 196، 79 و 32
سازمان رزم خودي
گردانهاي عمل كننده:
گردان کميل
گردان ميثم
گردان حمزه
گردان امام حسين (ع)
گردان ادوات
گردان توپخانه
گردان ابوالفضل (ع)
گردان پدافند
گردان زرهي
قرارگاه نجف اشرف(4)
لشكر (-) 14 امام حسين(ع) با دو گردان
لشكر (-) 25 كربلا با 4 گردان
لشكر (-) 105 قدس با 3 گردان
لشكر (-) 57 حضرت ابوالفضل(ع) با 3 گردان
لشكر (-) 41 ثارالله با 4 گردان
لشكر (-) 33 المهدي با 5 گردان
لشكر (-) 155 ويژه شهدا
لشكر (-) 32 انصارالحسين(ع) با 2 گردان
تيپ مستقل 11 اميرالمومنين(ع) با 2 گردان
تيپ مستقل 35 امام حسن(ع)
تيپ مستقل 59 مسلم ابن عقيل
تيپ مستقل 38 زرهي ذوالفقار
در مجموع، سازمان رزم تعيين شده براي اين عمليات به استعداد 29 گردان بود.(5)
توپخانه خودي نيز متشكل بود از:
گردان 20 فجر
گردان 21 قدر
گردان (-) 22 ساجدين
گردان (-) 23 نصر
گردان (-) 24 فتح
چهار آتشبار از لشكر 14
دو آتشبار از لشكر 155
يك آتشبار از لشكر 5
يك آتشبار از لشكر 41
يك آتشبار از لشكر 32
دو آتشبار از تيپ 59
طرح عمليات
از آنجايي كه تصرف شهر ماووت بدون دستيابي به ارتفاعات مشرف بر آن امكان‌پذير نبود، عمليات مورد نظر در چهار محور يال غربي ارتفاع گلان (بزرگ) و ارتفاع ژاژيله، ادامه يال ارتفاع قشن تا انتهاي قلل1، 2 و 3 و شهر ماووت، يال ميرآوه و يال بالوكاوه (ارتفاعات دوقلو) و از بالوسه تا يال غربي قشن طراحي گرديد.
در طراحي عمليات، از تجربه عملاتي كربلا 10 همچون پرهيز از حمله از روبروي ارتفاع، حركت نيروها از شيارها و حمله از جناحين بهره گرفته شد. همچنين، موضوع نگهداري تپه دوقلو (بالوكاوه) پس از تصرف آن، چگونگي عمليات روي ارتفاع ژاژيله و نحوه تثبيت خط دفاعي در مقابل شهر ماووت از جمله مباحث مهم در طراحي عمليات بود. در مورد خط دفاعي مقابل شهر مقرر شد كه در مرحله اول احداث خاكريز از حاشيه غربي يال قشن به جنوبي‌ترين سمت يال ارتفاع ژاژيله؛ و در مرحله دوم احداث خاكريز از يال غربي ارتفاع قشن به سمت دشت بالوسه انجام شود.
شرح عمليات
حركت نيروها از غروب روز سه‌شنبه 30/3/1366 به سمت اهداف تعيين شده آغاز گرديد. سرانجام، از ساعت 1:10 بامداد 31/3/1366 بعضي از يگان‌ها با دشمن درگير شدند. اين در حاليست كه تعدادي از يگان‌ها هنوز به خط دشمن نرسيده بودند و فرماندهي عمليات در اين خصوص تاكيد مي‌كرد.
در ساعت 2 بامداد فرمان آغاز عمليات با رمز مبارك يا امام جعفر صادق(ع) صادر شد. در محور 1، رزمندگان خودي سريعاً قلل 1 و 2 قشن را تصرف كرده و براي تكميل ماموريت خودي به سوي يال اين ارتفاع حركت كردند. در محور 2، نيروها روي يال غربي ارتفاع ژاژيله و يال غربي ارتفاع قشن وارد عمل شدند و تا ساعت 02:45 موفق شدند ضمن شكستن خط دشمن، روي ارتفاع گلان مستقر شدند. در پي آن پايگاه‌هاي دشمن در جنوب ارتفاع ژاژيله به تصرف درآمد. در محور 3، ابتدا آتش سنگيني روي مواضع دشمن اجرا شد و سپس نيروها با هجوم به دشمن ضمن عقب راندن او، قله 1596 بالوكاوه را تصرف كردند. در سمت ديگر اين محور، ضمن پيشروي روي يال برده هوش، پته دوقلوي بالوكاوه به تصرف درآمد.
در مجموع، تا روشن شدن آسمان اگرچه بخش اعظم اهداف مورد نظر تامين گرديده بود، ليكن دشمن با حضور در غرب شهر ماووت، ضمن جلوگيري از الحاق نيروهاي محور 1 و 2 از سقوط شهر نيز ممانعت مي‌كرد.
در شب دوم، در يك درگيري نزديك و تن به تن، يال قشن به طور كامل تصرف شد. در دشت بالوسه نيز نيروها بدون درگيري تا يك كيلومتر جلوتر از شهر پيشروي كردند. از اين پس، تمام تلاش فرماندهي عمليات روي احداث خاكريز در جلوي شهر و تثبيت مواضع به دست آمده متمركز شد.
در روزهاي بعد، دشمن به منظور عقب راندن طرف مقابل، چندين بار پاتك كرد، ليكن تمامي آنها با شكست مواجه شد. متقابلاً، قواي خودي نيز به منظور رفع نقائص مورهاي قشن و تپه دوقلو چندين بار وارد عمل شدند و نهايتاً پس از 15 روز عمليات با تصرف شهر ماووت و ارتفاعات منطقه پايان يافت.
خلاصه گزارش عملیات :
نام عمليات: نصر۴
زمان اجرا: 31/3/1366
مدت اجرا: ۱۴ روز
تلفات دشمن: ۶۰۶۰ (كشته، زخمي و اسير)
رمز عمليات: يا امام جعفر صادق (ع)
مكان اجرا: منطقه عمومي ماووت عراق - محور شمالي جنگ
ارگان‌هاي عمل‌كننده: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي
اهداف‌عمليات: تصرف شهرنظامي ماووت عراق وتكميل‌اهداف عمليات‌كربلاي ۱۰
نقشه عملیات
