معرفی روستاها و قلعه های ایلام

khodaeem1

کاربر طلایی1

تاریخ عضویت : اسفند 1389

تعداد پست ها : 89277

محل سکونت : خراسان رضوی

استان ایلام با توجه به موقعیت جغرافیای‌اش دارای ابنیه‌ی تاریخی متعددی است. در همین راستا قلعه‌های زیادی از دوران‌های گوناگون تاریخی، مخصوصاً پیش از اسلام در آن می‌توان یافت که بازدید از آنها خالی از لطف نیست. همینطور طبیعت کوهستانی و زیبای آن روستاهای گوناگونی را در دل خود جای داده است که اسکان در آنها و گشت‌و‌گذار در طبیعت اطرافشان (و گاهی آثار تاریخی اطرافشان) می‌تواند بسیار فرح‌بخش باشد.

روستای حیدرآباد

روستای حیدرآباد از ۳۰ کیلومتری شهر ایلام شروع شده و تا ارتفاعات طولاب در نزدیکی روستا امتداد می‌‏یابد. آمیختگی جنگل و باغ‏‌های میوه، به خصوص درختان گردو، همراه با چشمه‏‌ها و رودهای خروشان، چشم‏ اندازی زیبا به این دره ییلاقی بخشیده است. این دره هم از نظر جذب گردشگر و هم از نظر تولید محصولات باغی، از جمله منابع درآمدزا و مهم استان و روستاییان به شمار می‏اید. بافت این روستا دارای نکات جالب توجهی است، زیرا این روستا کوچه بندی شده و هر کوچه یک اسم دارد و موزاییک شدن کوه‌ها و تمیزی روستا نشان دهنده‌ی این امر است که طرح هادی تا حدود زیادی در آن اجرا شده است. در این روستا ایستگاه مطبوعاتی، سطل زباله‌های مخصوص، سرویس بهداشتی، آب سرد کن و… وجود دارند و این روستا از جمله مناطقی در استان ایلام است که مردم در توسعه و اجرای طرح‌های مختلف آن مشارکت فعال دارند اما برای جذب گردشگر در روستا نیاز به کار بیشتری است. درختان زردآلود در این روستا بی‌شمار هستند و هر ساله در دهه سوم خرداد، جشن برداشت زردآلود در آنجا برگزار می‌شود. دراین جشن بهترین محصول و باغدار نمونه معرفی می‌شوند.

روستای پاقلا

یکی از روستاهای نیمه گرمسیری و بسیار زیبای استان ایلام روستای پاقلا است. پاقلا یعنی روستایی که در دامنه قلعه‌ای بزرگ قرار گرفته باشد. این روستا از توابع بخش چوار است، اما فاصله آن تا مرکز بخش بسیار زیاد است. پاقلا در محدوده‌ی گرمسیری بخش چوار قرار داشته و راه ارتباطی آن هم از طریق جاده ایلام-صالح آباد و مناطق مرزی میسر است. روستای پاقلعه از روستاهای قدیمی استان است که چندین قرن مردم آن در کپر زندگی کرده‌اند تا هنگام کوچ دغدغه‌ی کمتری داشته باشند. اما حدود یک قرن است اهالی آن به ساخت و سازهای مطمئن و زیبا مشغول هستند. در شمال روستا و بر فراز تپه‌ی باستانی، قلعه‌ای به یادگار مانده از دوران ساسانی وجود دارد که سازه‌های آن بر فراز پرتگاه‌های طبیعی بنا شده و برای تامین آب ساکنان در قدیم تونلی زیر زمینی ساخته‌اند که در اثر ریزش‌های متوالی مسدود شده است. مصالح قلعه عمدتاً سنگ و کچ نیم‌کوب است که با شرایط طبیعی منطقه سازگاری فراوانی دارد.

روستای کله جوب

کله جوب در کیلومتر۵ جاده ایوان غرب به اسلام‌آباد قرار دارد. کله جوب از شمال به کوه بانکول، از شرق به روستای نهر غلام ویس، از غرب به روستای ساتیان و از جنوب به روستای جوب گوهر وصل می‌شود. ‌این روستا بیش ۲۵۰ خانوار وجمعیتی بالغ بر دو هزار نفر دارد. هرچند به دلیل محل کار، بیشترمردم و جوانان روستا مجبور به ترک موقت روستا شده‌اند. شغل اصلی مردم روستای کله جوب دامداری است که از قدیم الایام به آنها به ارث رسیده است و امورات زندگی خود را با آن می‌چرخانند. شغل دیگر مردم این روستا کشاورزی است و به دلیل محدودیت آب، بیشتر کشت‌های این روستا دیمی است.

روستای سرابکلان و سیمره

این روستای کوهستانی به دلیل برخورداری از چشم‌اندازهای جذاب و متنوع طبیعی مانند جنگل، رودخانه و کوهستان‌های سرسبز پوشیده از گیاهان دارویی، شرایط مناسبی برای بازدید گردشگران دارد. رودخانه سراب‌کلان و جنگل‌های بلوط از جمله جاذبه‌های گردشگری این روستا به شمار می‌آیند و رودخانه سراب‌کلان که از کوه‌های اطراف سرچشمه می‌گیرد، در فصول بهار و تابستان چشم‌انداز کم‌نظیری دارد. جنگل‌های سرسبز و انبوه بلوط پیرامون روستا از جاذبه‌های طبیعی این روستا هستند. در طولاب میشخاص نیز به دلیل گستردگی پوشش گیاهی، باغ و جنگل در هم آمیخته و مناظر منحصر به فردی پدید آورده‌اند. روستای سرابکلان با برخورداری از جاذبه‌های طبیعی، گردشگری و جذب گردشگران بسیار در طول سال، به ‌ویژه فصول بهار و تابستان، فرصتی برای توسعه گردشگری و طبیعت‌گردی منطقه است.

روستای کلم

ایلام-روستای کلم از مکان‌های زیبای گردشگری در استان ایلام، مخصوصاً در فصل تابستان به شمار می رود. روستای کلم از توابع شهرستان بدره در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهر بدره و ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام قرار گرفته است.

این روستا که در میان کوه‌ها و ارتفاعات کبیرکوه در یک دره سرسبز واقع شده، اقلیمی معتدل و کوهستانی دارد و آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد است. وجود باغات، گونه‌های مختلف گیاهی و رودخانه پرآبی که از دامنه کبیرکوه سرچشمه می‌گیرد، این منطقه را به یکی از زیباترین مناطق استان مبدل ساخته است. زمان سفر به این روستا تمامی فصول سال و به ویژه فصل تابستان است و عمده مراجعین آن از اهالی شهرهای استان هستند.

روستای کلم قدمت طولانی سکونت انسانی دارد. بررسی آثار باقی‌مانده از جمله قلعه و آتشکده، احتمال قدمت و سابقه تاریخی روستا را به دوران مادها افزایش داده است. بقعه جابربن‌انصاری و بنای سید‌تاج‌الدین نیز در نزدیکی روستا واقع شده‌اند. مردم روستای کلم به زبان کردی سخن می‌گویند.

در نزدیکی چشمه زلال کلم که از شمال کبیرکوه سرچشمه می‌گیرد، چندین مرکز پرورش ماهی احداث شده است. در اطراف این چشمه، باغات انبوه و گسترده‌ای وجود دارد که مناظر بسیار چشم‌نواز و زیبایی ایجاد کرده‌اند. در این روستا علاوه بر مناظر زیبای طبیعی آثار تاریخی نیز وجود دارد. رودخانه پرآب و خروشان کلم که از ارتفاعات شمالی کبیرکوه سرچشمه می‌گیرد، پس از مشروب کردن باغات و اراضی پایین دست، به رودخانه سیمره می‌‏پیوندد. در حاشیه جنوبی رودخانه کلم و در نزدیکی روستا، تپه نسبتاً بلندی وجود دارد که بالای آن آثاری از قلعه‌ی قدیمی مربوط به دوره ساسانی به جا مانده است. مصالح به کار رفته در ساختمان این قلعه از سنگ و گچ است و در نزدیکی تپه، بنای آتشکده‌ای مربوط به همان دوران وجود دارد.

قلعه‌ پوراشرف (دژ شیخ مکان)

قلعه‌ پوراشرف در ۶ کیلومتری ضلع جنوب شرقی شهرستان دره‌شهر در روستای شیخ مکان قرار گرفته است. قلعه دارای سه طبقه به همراه زیرزمین و برج دیده‌بانی است. در راس و وسط ضلع غربی، یعنی در محل واقع شدن برج‌های دیده‌بانی، به فواصل یکسان از برج، محل‌هایی به‌ صورت تیرکش وجود دارد که نشانه‌ی استفاده نظامی از قلعه هستند.

مطابق سنگ‌نوشته‌ی نصب شده بر دیوار ورودی قلعه، این قلعه در سال ۱۳۳۵ هجری قمری در این منطقه از دره‌شهر ساخته شده است. نمای بیرون قلعه با ملاتی از گچ و خاک، اندودکاری و نمای داخلی اتاق‌ها با استفاده از گچ سفیدکاری شده است.

قلعه سه‌کسان

در جنوب غربی دره شهر و روی ارتفاعات صخره ای حد فاصل ارتفاعات کبیرکوه و دشت دره‌شهر، در بالاترین منطقه، قلعه‌ای بزرگ بنا شده است که به نام سه‌کسان یا سه‌کسون خوانده می‌شود. این قلعه یکی از بزرگترین و گسترده‌ترین قلعه‌های دوره ساسانی-اسلامی در منطقه بوده که دسترسی به آن بسیار مشکل است. مصالح ساخت آن قلوه سنگ و گچ هستند. دیوارهابرای غیر قابل دسترس بودن روی صخره‌ها ساخته شده‌اند. این قلعه دارای آب‌انباری کنده‌کاری شده در صخره‌ها بوده است.

قلعه هزارانی

از آثار تاریخی ایلام می‌توان از قلعه هزارانی نام برد. در امتداد جاده آبدانان-مورموری، در ابتدای روستای هزارانی در بخش شمالی جاده بقایای قلعه‌ای روی یک تپه‌ی طبیعی دیده می‌شود. ارتفاع این تپه حدود ۱۰ متر است که آثار به جای مانده معماری آن به صورت یک قلعه بوده که با مصالح سنگ و گچ ساخته شده است. پلان بنا به شکل دالان‌های مستطیلی شکل و طویلی است که متاسفانه کاملاً تخریب شده و به صورت مدفون و نیمه مدفون مشاهده می‌شوند. این قلعه مربوط به دوران ساسانی است.

قلعه سام

قلعه سام یکی از آثار تاریخی ایران و ایلام است. محوطه باستانی قلعه سام در شهرستان شیروان چرداول، در نزدیکی روستا‌ی چم بور از توابع بخش هلیلان واقع شده است. این مجموعه از سه بخش مرتبط به هم و در عین حال با فاصله و مستقل شکل گرفته است. این مجموعه از نظر تاریخی در دوره‌ای از تاریخ که احتمالاً حد فاصل اواخر دوره پارت‌ها و اوایل دوره ساسانی است، ایجاد شده است. معماری این قلعه جنبه نظامی و دفاعی داشت؛ زیرا قلعه در صعب‌العبور‌ترین بلندی‌های کوه بنا شده است و چون طرح و نقشه‌ای از پیش نداشته، طراح یا معمار برج‌ها، اتاق‌ها و ورودی‌ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره‌ها احداث کرده است. به طور کلی معماری قلعه به سبک معماری دوره ساسانیان ساخته شده است. مصالح ساختمانی مورد استفاده در آن عبارتند از: سنگ، گچ، ساروج، ملات، گچ و در بعضی جاها گل.

پشت‌قلعه آبدانان

دژ پشت قلا (کردی) یا به فارسی پشت قلعه در فاصله پنج کیلومتری در ناحیه جنوبی شهرستان آبدانان در شمال غربی روستای پشت قلا، روی تپه‌ای بلند واقع شده است و رودخانه دویرج نیز از پای آن می‌گذرد. مصالحی که در ساخت این بنا به کار رفته عبارتند از سنگ و گچ. دور تپه را برج و باروی آن محصور کرده است. آثار به جا مانده نشان‌دهنده وجود برج‌های نگهبانی، بارو، شاه‌نشین و اتاق‌های مسکونی، پلکان و غیره هستند. باروی بیضوی شکلی که ارتفاع آن به سه متر می‌رسد، محوطه قلعه را محصور کرده است. دیوارهای بیرونی و اصلی قلعه تقریباً سالم مانده‌اند. این دیوارها قلعه را به سه قسمت مجزا تقسیم می‌کنند. در قسمت غربی قلعه، آثار برج دیده می‌شود و سوراخی روی برج قسمت جنوبی قلعه است که برای دیده‌بانی به کار می‌رفته است. بر باروها و دیوارهای آن، برج‌هایی با فواصل تقریباً مساوی در اطراف دژ به صورت کنگره‌دار ساخته شده که دارای اتاق‌های کوچک دیده‌بانی و طاق‌های قوسی شکل اند. در منتهاالیه قسمت جنوبی و جنوب شرقی، دژ شاه‌نشین قلعه و اتاق‌های مسکونی قرار دارند که یک قسمت، حدود ۴/۱ دژ را تشکیل می‌دهند و مابقی، محوطه قلعه است. این قسمت دارای اتاق‌هایی با طاق‌های نیم‌دایره و طاقچه‌ها و طاقنماهایی است که گاه قطر دیوارشان به یک متر می‌رسد. قلوه سنگ‌ها بصورت رگ چین روی هم چیده شده و با ملات گچ طوری در هم آمیخته‌اند که در طول سالیان دراز، مقاوم و پابر‌جا ایستاده‌اند.

این دژ بیشتر جنبه نظامی داشته و دور تپه‌ها کانالی طبیعی قرار دارد که مانند خندقی از دژ محافظت می‌کند و در یک قسمت از این خندق طبیعی رودخانه دویرج می‌گذرد. تپه‌ای که قلعه روی آن قرار گرفته، مشرف بر روستای پاقلعه است و زمین همواری که کل مساحت قلعه را تشکیل می‌دهد در حدود ۴ متر و تمام ساخت و ساز آن در قسمت جلو یا جنوبی آن است. در قسمت‌های شمال و شرق قلعه به دلیل وجود یک پرتگاه غیر قابل نفوذ، هیچ ساخت و سازی صورت نگرفته است. در قسمت غربی قلعه دیواری بلند به ارتفاع ۲ متر و عرض ۱/۵ متر ساخته شده است. این قلعه در زمان ساسانیان ساخته شده است و رابط بین قلعه‌های نظامی هزاردر و قلعه هزارانی بوده است. به گفته شاهدان محلی یک تونل ارتباطی مخفی برای مواقع محاصره بین این قلعه و قلعه‌های هزاردر و هزارانی وجود داشته است تا در صورت نیاز بتوان از آن استفاده نمود. گفته می‌شود که این تونل در زمان گذشته بر اثر خاکبرداری پیدا شده اما به واسطه ترس ساکنان محلی از خطرهای احتمالی، تونل دوباره پوشیده شده است.

قلعه قیران

قلعه قیران یکی از قلعه‌های تاریخی در کشور ایران است که در شهر ایلام بالای کوه قیران که مشرف به ناحیه جنگلی بسیار زیبایی که به ششدار یا ششدان معروف است، بنا نهاده شده است. ساختمان قلعه و کوه آن، منظره زیبایی را برای شهر ایلام ایجاد کرده‌اند. قلعه قیران به عنوان نمادی برای شهر ایلام به کار می رود. این قلعه مربوط به دوره اشکانیان تا دوران‌‌های تاریخی پس از اسلام است.

دسترسی به این قلعه به دلیل این که بالای کوه قرار دارد، آسان نیست ولی از این قلعه منظره زیبایی از شهر ایلام و جنگل‌های اطراف را خواهید دید. قلعه قیران در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۴۳۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قلعه كنجانچم

قلعه کنجانچم در ۱۵ کیلومتری شمال شهر مهران و در جاده ایلام-مهران، در مسیر راه کربلا قرار دارد. این قلعه در سال ۱۳۲۶ هجری قمری بنا به دستور غلامرضاخان ابوقداره؛ آخرین والی ایلام و به عنوان قلعه زمستانی والی ساخته شده و دارای اتاق‌های مرتبط به هم، حمام، برج نگهبانی و قسمت مسکونی و دیوانخانه است.

قلعه هزار درب

قلعه هزار درب (یا هزار در) در شرق شهرستان دره‌شهر قرار دارد و قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد. نمای اصلی این اثر، طاق‌های هلالی شکل هستند و با توجه به ساختار معماری آن، احتمالاً قلعه یا پادگان نظامی بوده است. در این قلعه راهروهایی طولانی در چهار جهت قرار گرفته‌اند که به وسیله درگاه‌هایی به اتاق‌های داخلی مرتبط می‌شوند. نور و تهویه‌ی این قلعه از طریق دریچه‌هایی به قطر یک متر در سقف، دالان و اتاق‌ها تأمین می‌شود.

کاخ فلاحتی

کاخ فلاحتی مربوط به دوره قاجار است و در ایلام، خیابان آیت الله عبدالرحمن حیدری ایلامی واقع شده است. این کاخ بنا به دستور والی غلامرضا خان در سال ۱۳۲۶ ه . ق احداث گردیده است. سابقاً فضایی كه كاخ در آن قرار گرفته کاملا باز بوده و باغ‌های میوه اطراف آن زیبایی خاص به آن بخشیده بودند. اما اکنون با توسعه شهری فضای باز آن تبدیل به ساختمان و خیابان شده و کاخ فلاحتی نمای سابق خود را از دست داده است. این کاخ چون در محوطه سازمان جهاد کشاورزی استان قرار گرفته، به کاخ کشاورزی هم مشهور است. کاخ مذکور در زمینی به مساحت ۸۱۰ متر مربع با زیر بنای حدود ۳۳۷ متر مربع احداث شده است و نقشه درونی کاخ به صورت دو اتاق تودرتو در اطراف و یك هال بزرگ در وسط است و جلوی هال یك ایوان قرار گرفته که در اتاق‌ها و هال به آن باز می‌شوند. دو طرف اتاق‌ها به صورت چندضلعی منظم بیرون آمده و بین آنها دو تراس قرار دارد و در هر دو طرف پنجره ای به ابعاد ۱ در ۲ متر تعبیه شده كه با طاقی نیم دایره‌ای و گچ‌بری‌های زیبایی با نقوش انسانی و گل‌ و‌ گیاه مزین شده است. سقف تراس به دو ستون تکیه زده که سرستونهای آنها به شیوه کوفی ساخته شده‌اند. ولی داخل اتاق‌ها بسیار ساده و بدون تزیین است. سقف کاخ به صورت طاق ضربی با تیرهای چوبی و ملات اندود شده و از سطحی شیب دار با ورق گالوانیزه پوشانده شده است . در ساخت این بنا از مصالحی نظیر آجرهای مربع شکل، سنگهای تراشیده شده، چوب، گچ و ورق گالوانیزه برای پشت بام استفاده شده و کف کاخ نیز با آجر فرش گردیده است. این کاخ دارای پنج اتاق و یك ایوان به شكل مستطیل است. کف پیاده رو و صحن آن‌چنان كه بعضاً مشخص شده آجر فرش بوده و به علت استفاده بی رویه و خرابی سطح آن بعدأ با موزاییك بازسازی شده است.

قلعه والی

قلعه والی یكی از بنا‌های فرهنگی-تاریخی عظیمی است كه در ضلع شمالی خیابان پاسداران قرار دارد. این بنای تاریخی یادگاری از ادوله و زمان‌های پیشین و در نوع خود بی‌نظیر است. قلعه والی در سال ۱۳۲۶ قمری به دستور غلام‌رضا‌خان والی فیلی در محله‌ای بنام حسین‌آباد فیلی كه به ده بالا مشهور بوده، احداث گردید. غلامرضاخان والی این محل و بنا را برای اسكان خود در فصل تابستان انتخاب كرده و آن را روی تپه‌ای نه چندان بلند احداث كرد و با توجه به آن، ارتفاع فعلی كف حیاط از اطراف آن محدوده ۳/۵ تا ۴ متر است.

در مورد تاریخچه قلعه والی چنانچه از سنگ نوشته‌ای كه در تخت‌خان (محله ای در ۱۵ كیلومتری شمال شرقی صالح آباد-ایلام) پیداست چنین آمده كه غلام رضاخان بعد از ذكر چندین سطر از كارهای انجام شده خود می نویسد: " امر به ساختن قلعه حسین آباد فیلی كه مشهور به ده بالا است، نمودم". این مجموعه به معماریت حاج درویش‌علی كرمانشاهی و حجاری رضاقلی در سال ۱۳۲۵ قمری به اتمام رسید.