اهمیت درختکاری در اسلام

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم  در این باره می فرماید: «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه ای را به زیر کشت ببرد و انسان ها، حیوانات یا پرندگان از آن بخورند، این کار صدقه ای از طرف آن شخص شمرده می شود». نیز در روایتی معتبر از یکی معصومین (ع) منقول است که: “حتی اگر دیدید قیامت بر پا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، ازاین عمل نیک خود دست برندارید”. و این نشانگر تاکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است.

فواید درختان در زندگی انسانها

امروزه با صنعتي شدن جوامع بشري درختان نقش مهم تري در زندگي بشر ايفا مي كنند، از سويي مقدمات پيشرفت بيشتر صنعت و فناوري را موجب مي شوند و منابع تامين كننده محصولاتي نظير وسايل چوبي، مبلمان، لوازم التحرير (كاغذ، انواع مدادهاي مختلف) ‌الوار و هزاران محصول ديگر محسوب مي شوند و از سو ي ديگر به منزله ريه هاي يك شهر تلقي شده و نقش مهمي در تامين سلامت اعضاي جامعه را ايفامي كنند. اين مورد اخير از مورد قبل مهم تر مينمايد.

تاریخچه روز درختکاری
روز درختکاری  ابتدا در سال 1872 و در ایالت نبراسکای آمریکا و در تاریخ 10 آوریل (21 فروردین)، توسط فردی به نام J.Sterling Morton برگزار شد و گفته می شود که در آن روز بیش از 1 میلیون درخت کاشته شده است اما بعد از مدتی این تاریخ به آخرین جمعه ماه آوریل انتقال یافت.

امروزه بیشتر کشورهای دنیا روز درختکاری را محترم شمرده و در این روز به کاشتن درخت ها و نهال های متفاوت اقدام می کنند. البته تاریخ این روز با توجه به آب و هوای هر کشور متفاوت است و بیشتر سعی می کنند تا در موقعی از سال این کار را انجام دهند که درخت قابلیت رشد کردن را داشته باشد. برای مثال می توان به کشور هایی مانند آلمان، مصر، پاکستان، مکزیک اشاره کرد که روز درختکاری به ترتیب در روزهای 5 اردیبهشت، 26 بهمن، 27 مرداد و دومین پنجشنبه از ماه جولای است.

درختکاری در آیینه روایات

رسول اکرم صلی الله علیه و آله درباره ثواب درختکاری فرمودند: «هر که درختی را بکارد تا به ثمر برسد، خدا در عوض آن، درختی را در بهشت به او اختصاص می دهد». نیز از آن حضرت صلی الله علیه و آله است که: «هر مسلمانی که بذری بیفشاند یا نهالی بنشاند و از حاصل آن بذر و نهال، پرنده یا انسانی بخورد، برای او صدقه محسوب می شود».

امام صادق علیه السلام نیز در این باره فرمود: «ثواب شش چیز پس از مرگ مؤمن به وی می رسد: فرزندی که برای او آمرزش خواهی کند، قرآنی که از او بماند و قرائت شود، نهالی که بکارد، چاهی که حفر کند، صدقه جاریه و نیز سنت پسندیده ای که پس از وی بدان عمل شود».

با سلام.

انسانها نمي دانند كه يك درخت چقدر طول مي كشد تا رشد كند و به ثمر برسد و گرنه اينقدر راحت درختان رات براي كارهاي روزمره كمر شكن نمي كردند!

درختان مانند همه ی موجودات زنده برای رشد خود نیاز به غذا دارند.

درخت از کجا مواد غذایی را می گیرد؟

درخت آب و مواد معدنی را از خاک ، و گاز کربنیک را از هوا می گیرد.

سبزینه ی برگ درختان انرژی لازم را از نور خورشید گرفته ، با آن مواد قندی ، نشاسته ای و سلولز می سازد.

بنابراین ، درختان برای ادامه ی حیات و رشد به یک سلسله اعمال شیمیایی دست می زنند.

میان پوست درخت و چوب آن یک دسته سلول های ظریف و زنده فاصله قرار دارد که به نام کام بیوم یا « لایه ی زاینده » خوانده می شود. همینکه سلول های جدیدی در این ناحیه بوجود می آید، آنها که در طرف چوبی کام بیوم هستند، به چوب درخت تبدیل می شوند . اما سلول هایی که در طرف دیگر کام بیوم هستند، پس از رشد به پوست درخت تبدیل می شوند.

بدین طریق ، هر چه از عمر درخت بیشتر بگذرد بر قطر آن نیز افزوده می گردد.

قطر قسمت چوبی درخت دائماً رشد می کند. ولی رشد پوست آن هرگز دائمی نمی باشد. غالبا پوست خارجی درخت ترک برداشته می میرد و از بدنه ی درخت فرو می ریزد.

همانگونه که بر قطر درخت افزوده می شود ، قد آن نیز بلند تر می گردد.

در انتهای هر شاخه گروهی سلول زنده وجود دارد. در دوره ی رشد درخت ، این سلول ها پیوسته تقسیم شده سلول های بیشماری را به وجود می آورند. سلول های جدید نیز بزرگ می شوند و برگ ، ساقه و شاخه های تازه ای را در گیاه پدید می آورند . و بدینگونه است که بر طول شاخه ها افزوده می شود.

پس از مدتی ، سلول های انتهای شاخه فعالیت کمتری پیدا می کنند و رشد شاخه را به کندی می اندازند.

سپس سلول های جدید محکم شده ، تشکیل جوانه می دهند . این جوانه ها را می توان در زمستان به خوبی بر روی درختان مشاهده کرد.

در بهار، پوسته ی خارجی این جوانه ها فرو می ریزد و شاخه دو مرتبه شروع به رشد می کند.

بدینگونه است که لایه های کام بیوم و همچنین سلول های فعال در انتهای شاخه ها ، سال به سال درختان را بلندتر و قطورتر می نمایند.

در برش عرضی یک درخت ، نقاط تیره و روشنی درچوب دیده می شود که به طور یک در میان قرار گرفته اند . این اختلاف رنگ ، بستگی به اختلاف اندازه ی سلول های سازنده ، چوب دارد:

قسمت روشن تر دارای سلول های بزرگ تری هستند که البته آنها در بهار و یا اوایل تابستان بوجود آمده اند.

قسمت های باریک و تیره رنگ از سلول های کوچکی اند که فشرده بهم بوده و در آخر تابستان تولید شده اند.

خلاصه ، این نقاط تیره و روشن نشان دهنده ی مقدار رشد چوب در سال است. پس اگر این قسمت ها را بشماریم ، می توانیم عمر درخت را معین کنیم.

ده گام براي كاشت يك درخت!

1. در زمان مناسبی از سال برای کاشت درخت اقدام کنید. کاشت بوته در اواخر بهار یا تابستان به دلیل گرما ممکن است باعث از بین رفتن آن شود. بهترین زمان برای کاشت یک درخت اواخر زمستان یا اوایل بهار است. روز درختکاری (۱۵ اسفند) زمان مناسبی بقرای شروع کاشت درختان است.

۲. مکان مناسبی برای کاشت درخت انتخاب کنید. در جاهایی مانند کنار تیرهای برق یا حریم کابل‌های تلفن و لوله‌کشی‌های گاز مکان مناسبی برای کاشت درخت نیست.

۳. گونه های بومی منطقه خود را بکارید. اگر گیاهی از گونه های غیربومی را برای کاشت در نظر بگیرید، امکان رشد نکردن و خشک شدن آن بیشتر است. مثلا کاشت نخل خرما در منطقه آذربایجان چندان ایده خوبی نیست!

۴. گودالی آماده کنید. بیل مناسبی انتخاب کنید و گودالی ۲-۳ برابر عرض و طول ریشه حفر کنید. گودال بزرگتر به شما این امکان را می‌دهد که به راحتی ریشه را درون آن قرار دهید و همچنین شروع رشد ریشه نیز راحت‌تر می‌شود.

۵. درخت را بکارید. ریشه آن را به آرامی در گودالی که آماده کرده اید قرار دهید. در صورتی که نهالی که خریده اید درون گلدان یا ظروف پلاستیکی است، ریشه را از آن خارج کنید. مطمئن شوید که سوراخ بیش از حد عمیق یا کم عمق نباشد. در صورت پیوندی بودن نهال بایستی سطح پیوندی آن خارج از خاک قرار گیرد.

۶. گودال را با استفاده از کمپوست و یا کود کمپوست پر کنید. البته اگر خاکی که از گودال برداشته باشید خود خاک غنی باشد نیازی به استفاده از کمپوست یا کود نیست. از کودهای تجاری و شیمیایی استفاده نکنید. می‌توانید از گیاخاک یا شاخ و برگ‌های خشک شده و تفاله میوه ها نیز برای تقویت درخت استفاده کنید.

۷. درخت تازه کاشته شده را آبیاری کنید. مقدار آب مورد نیاز را خودتان می‌توانید با استفاده از اندازه درخت تشخیص دهید. برای درخت کاشته شده حداقل ۵ لیتر آب بدهید.

۸. برای محافظت از ریشهٔ درخت کاشته شده از آسیب‌هایی چون باران و تبخیر زیاد از مالچ یا خاکپوش استفاده کنید. لایه ای خاک‌اره، کاه و یا کاغذ باطله می‌تواند مفید باشد.

۹. پس از یکی دو ساعت از کاشت درخت دوباره آن را آبیاری کنید. تا چندین ماه درخت تازه کاشته شده نیاز به مراقبت زیاد دارد و آن را مرتب و با توجه به آب و هوای منطقه و نیاز گونه درخت آبیاری کنید.

۱۰. حال می‌توانید همراه با خانواده و دوستان، با گذشت زمان، شاهد رشد درختی باشید که کاشته اید. از سایه و زیبایی‌های آن لذت ببرید و به فکر اضافه کردن درخت دیگری به جهان باشید.

عوامل رشد درختان میوه

شناخت عوامل موثر وآگاهی از فرآیند های مهمی که در تشکیل و تکامل جوانه های گل دخالت دارد برای اداره موفقیت آمیز پرورش و نگهداری درختان میوه با هدف به حد بهینه رسانیدن بارآوری سالانه تولید در طول باغ حائز اهمیت می باشد


اشاره :
شناخت عوامل موثر وآگاهی از فرآیند های مهمی که در تشکیل و تکامل جوانه های گل دخالت دارد برای اداره موفقیت آمیز پرورش و نگهداری درختان میوه با هدف به حد بهینه رسانیدن بارآوری سالانه تولید در طول باغ حائز اهمیت می باشد. چرا که تولید در بخش باغداری منوط به گل انگیزی مطلوب و نهایتاً تولید پیوسته گلهای قوی می باشداین فرآیند های مهم که شامل آعازش و نموجوانه های گل که درطول تابستان و پاییز یک سال رخ می دهدو نیز گلدهی که در بهار سال بعد واقع می شود توسط شمار فراوانی از نیازها یا محرک های درونی و بیرونی کنترل می شوند.پس از فراهم آمدن شرایط مساعد و مطلوب فرمان گلدهی بوسیله برگها پس ازانگیخته شدن آنهابه جوانه های رویشی که روی گیاه وجود دارند و از ابتدا همگی رویشی بوده اند صادر می شودو تا وقتی که این فرمان صادر نگردیده جدانه های رویشی به همان حالت باقی می مانندهمین که فرمان گلدهی به جوانه های رویشی رسید دیگر برگشت ناپذیر بوده و حتی اگر شرایط گلدهی پس از آن نامساعد گردد تغییری درماهیت این امر ایجاد نمی شودو نهایتاًدرختان میوه پس از چند هفته که معمولاً 8 الی 10 هفته می باشد گل خود را پدیدار می سازند.در نظریه های قبلی محققان عدم موفقیت گل انگیزی را بعد از سال های پر محصول (Acrotory) به تخلیه کربوهیدرات ها و ترکیبات ازتی نسبت می دادند اما تشکیل جوانه گل در اصل به هورمون های گیاهی گل انگیزی و توازن آنها بستگی دارد .
غالب در ختان میوه تا قبل از رسیدن به سن3 تا 7 سالگی گل نمی دهندو برای رسیدن به مرحله گلدهی می بایست از فاز رویشی به فاز زایشی برسند و با توجه به اینکه فرآیند های نموی در مرحله بلوغ رویشی صورت می گیرد لذا رسیدن به این مرحله پروسه هایی رادر برمی گیرد که درک آن مفید می باشد.

مرحله نونهالی : نونهالی را می توان به صورت یک مرحله فیزیولوژیکی یک نهال که در طول آن نهال را نمی توان وادار به گل نمود تعریف کرد این مرخله در گیاهان چوبی بسته به عوامل محیطی و ژنتیکی ممکن است خیلی کوتاه و یا خیلی طولانی باشدوتمام بافتهای نونهال تا موقعی که به مرحله انتقال نرسیده اند نونهال می باشندو بافتهای نونهال تا پایان عمر درخت در پای درخت و در چای خود باقی می مانند. علاوه بر عدم توانایی گلدهیگیاهان نونهال را بوسیله چندین خصوصیت فیزیولوژیک و مرفولوژیک مثل برگهای شفاف لبه دار ، ساقه های خزنده ، ساقه های خاردار ، عادت نیمه دائم سبز(در گونه های خزاندار ) ، آسان ریشه زایی ساقه ومقدار کمRNA (اسید ریبونوکلئیک) در بافتهای آنها مشخص می شود. دوره نونهالی را اغلب می توان با افزایش سرعت رشد نهالهای جوان کوتاخ نمود زیرا برای رسیدن به مرحله بلوغ درخت باید به یک اندازه حداقل برسد.
مرحله انتقال: بافتهای در حال انتقال بین قسمتهای کاملاً جوان و بالغ ساقه در ختان حله بذری یافت می شود و این مرحله بوسیله مقداری خصوصیات نونهالی و مقداری خصوصیات بلوغ مشخص می شود فاصله زمانی بین مرحله نونهالی و بلوغ عمدتاً سرعت رشد درخت و اندازه حداقل لازم برای رسیدن به بلوغ بستگی دارد در این مرحله گلدهی در روی ساقه های در حال انتقال می تواند صورن بگیرد ولی نه به آسانی ساقه های بالغ.
 مرحله بلوغ: بعد از مرحله انتقال ، بلوغ رویشی که معمولاً بار رسیدن به سن معینی در درختان صورت می گیرد و اصولاً نیازهاو محرک های درونی و بیرونی جهت تشکیل جوانه گل فراهم و تاثیرگذار است.
    بطور کلی تشکیل سرآغازه یا طرح اولیه گل یک تغییر عمده می باشد که درختان میوه از مرحله رویشی به مرحله زایشی وارد می شوند یا اینکه در از نظر رشد به سن معینی رسیده باشد که برای این منظور باید نیازهای درونی وبیرونی گیاه جهت تشکیل و تمایز گل تشکیل شود اصولاً برای تشکیل گل نیاز به تمایز فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی می باشد تمایز فیزیولوژیکی جوانه های بارور اکثر درختان میوه معمولاً 3 الی 6 هفته قبل از جمله هورمون ها و کربوهیدرات ها از برگ به جوانه ها منتقل می شوندو متابولیسم RNA افزایش یافته تا پروتئین لازم برای تشکیل و تکامل یاخته های جدید تولید کندهمزمان با افزایش اسید ریبونوکلئیک و پروتئین میزان تقسیم یاخته ای افزایش یافته و در دور ه تمایز مرفولوژیکی بعاز تغییرات اساسی در جوانه قسمت های مختلف گل تشکیل می شود.

بنابراین مراحل تمایز فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی جوانه های بارور عبارتند از :

    گل انگیزی(Flower induction) : پدیده کیفی بوده و از طریق تغییرات تعادل هورمونی به وقوع می پیوندد.
    گل آغازی(Flower initiation) : به فرآیندی تلقی می شود که در طی آن اثر بازدارندگی ژن ها تشکیل گل را متوقف می گردد و در این مرحله یاخته های اولیه بعد از تغییرات لازم از جمله تولیدRNA جدید برای سنتز پروتئین های مورد نیاز موجب گل آغازی می شوندو در پایان این مرحله تمایز یاخته ها انجام می گیرد در این مرحله تغییرات قابل مشاهده نبوده و صرفاً به صورت بیوشیمیایی می باشد.
    اختصاصی شدن یا تمایز (Differentioation) : در این مرحله قسمتهای مختلف گل تشکیل می شود و در اکثر درختان میوه تمایزیابی جوانه هاوتشکیل طرح اولیه گل در طول فصل رشد صورت می گیرد.
    نمو یا تشکیل شکوفه گل(Flower formation) : در این مرحله یاخته ها رشد سریع انجام داده و قسمت های مختلف گل قبل از خواب زمستانی و در برخی موارد بعداز استراحت تکامل می یابد.
    شکفتن یا گلدهی(Bloom) : در این مرحله گل تکامل یافته در بهار شکفته می شود.

با توجه به مراحل فوق می توان گفت که فرآیند تغییرات تدریجی تشکیل جوانه گل یک فرآیند به شدت پیچیده است و تحقیق در این امر مستلزم آن است که در خت در مرحله نمو صحیحی قرار گیردو شرایط محیطی و فیزیولوژیکی درخت باید وسیله انجام این فعالیت باشد و دیگر فرآیند ها همزمان درخت نیز باید همسو بوده و مانع تشکیل جوانه گل نگردند. این عوامل موثر و تاثیرگذارعبارتند از:

    شدت نور: شدت نوری که به یک جوانه می تابد بر آغازیدن جوانه گل موثر است و هرچه این شدت بیشتر باشد تشکیل گل افزایش می یابد.بطورکلی در تاج درخت سه ناحیه از این نظر تشخیص داده شده.
    الف: بخش بیرونی تاج که بطورکل در معرض نور است(70 تا100 درصد نور کامل خورشید)
    ب: تاج نیمه روشن که در معرض30 تا 70 درصد نورخورشید است.
    ج: بخش درونی تاج که در معرض کمتر 30 درصد نورخورشید است.

    نکته مهم شکل تاج درخت و نفوذ نور در آن می باشد بطوری که در قسمتهای داخلی و مرکزی درخت به علت کاهش دسترسی به مواد کربوهیدرات ، کم شدن رشد بافتهای مریستمی ، کاهش شدید فعالیت مقصد (Sink) کربوهیدرات و جلوگیری از تشکیل جوانه گل نهایتاً میوه کافی تشکیل نمی شود لذا درختان با شاخ وبرگ زیاد می بایست هرس شوند.
    هرس : هرس تابستانه برای افزایش نفوذ نور، تحریک دوباره رشد و کنترل اندازه درخت به مقدار زیادی بکار برده می شود ولیکن باید در مورد هرس دقت زیادی نمود چراکه در درختان جوان هرس باعث تشدید رشد رویشی و به تاخیر انداختن تشکیل جوانه گل می شود و در درختان مس به خاطرکاهش نقاط رشد میزان رشد رویشی تشدید می گردد .اما هرس ریشه به علت کم حجم شدن ریشه ها مقدارکمتری آب و در مواد غذایی در اختیار در خت قرار داده و باعث افزایش گلدهی می شود.
    سطح برگ: سطح برگ روی سیخک به استعدادآن برای تشکیل جوانه گل ارتباط دارد بطوری که برای حداکثر گل آوری 109تا 160 سانتیمتر مربع سطح برگ در هر سیخک لازم است لذا با کاهش سطح برگ که باعث کاهش کربوهیدرات در درختان و نهایتاً کاهش گلدهی را موجب می شود.
    نوع پایه : پایه های پاکوتاه و پایه هایی که از طریق تکثیر غیر جنسی تکثیر می شوند زودتر به گل می روند که احتمالاً علت ان تنطیم ژنتیکی آهنگ رشد و تولید محرک های گل آوری می باشد.
    تنظیم کتننده های رشد گیاهی: تولید محصول زیاد در یک سال بعلت تولید هورمون جیبرلین توسط بذر منجر به کاهش تشکیل جوانه گل در سال بعد می شود در چنین موارد استفاده از تنک کننده ها مانندسوین ، اسید نفتالین استیک و دی نیترو با کاهش میوه باعث کاهش جیبرلین و نهایتاً افزایش گلدهی را در بر دارد .
    دما: دما در فصل تابستان در هنگام تشکیل جوانه گل موثر است بطوری که دماهای بالادر اواسط تا اواخر تابستان به علت تغییردر آهنگ رشد شاخسارها ، تشکیل جوانه گل را کاهش می دهد.
    تغذیه : کود ازته و مواد ریزمغذی مانند بر و روی در تشکیل جوانه گل نقش داشته بطوری که مصرف فراوان کودهای ازته نه تنها باعث تاخیر در گلدهی می شود بلکه در درختان بارور کاهش گلدهی را موجب می شود و کمبود روی بطور مستقیم و نامستقیم در محدود کردن مقدار کربوهیدرات که کاهش رشدو تکامل گیاه و همچنین سنتزاکسین دخالت دارد وبا توجه به این که سیتوکنین برای تقسیم یاخته ای و رشدو تمایز یاخته ها و بافتها ضروری است کمبود آن سنتز این هورمون را گاهش می دهد.
    رطوبت: در زمان گلدهی رطوبت افزایش گلدهی را در بر دارد چون رشد رویش را کاهش داده و موادغذایی را در اختیار درخت قرار می دهد.
    باز وبسته بودن شاخه ها: در شاخه های افقی بعلت افزایش کربوهیدرات و احتمالاً سنتز اتیلن باعث افزایش گلدهی می شود.
    پوست برداری و حلقه برداری (Scolrling and Rining) : پوست برداری باعث افزایش گلدهی در شاخه ها و در درختان جوان باعث زودباردهی می شودواز طرفی حلقه برداری در مورد به گل نشاندن درختان پر کننده و نیز جهت تسریع گلدهی نهال های جوان در برنامه های اصلاح درختان استفاده می شود. نکته قابل ذکر این است که حلقه برداری در شاخه های کوچک و درختان خیلی جوان که برگهای آنها بر اثر عوامل مختلف ریزش کرده اثری در افزایش گلدهی ندارد.زمان حلقه برداری چند هفته قبل از تشکیل جوانه های گل در بهار و مکان آن تنه یا شاخه های اصلی است.
    فتوپریودیسم: عکس العمل گیاهان نسبت به تابش متوالی نور فتوپریودیسم نام دارد و این عکس العمل به طول روز برای جوانه گل مربوط به ماده رنگیزه ای بنام فیتوکروم می باشد.
    نسبت C به N : هرچه این نسبت بالاتر باشد گلدهی افزایش خواهد یافت.
    طول دوره استراحت و نیاز سرمایی: عدم تامین نیاز سرمایی زمان گلدهی را به تاخیر انداخته و ریزش گل افزایش می یابد.
    عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا : می توان گفت که با افزایش ارتفاع از سطح دریا زمان گلدهی نیز تاخیر می افتد.