حفاظت از درختان
درختان، از منابع طبیعی و جزء ثروت های ملی هر کشوری به شمار می آید. در نتیجه، حفاظت و نگهداری از آن ها، وظیفه ای ملّی و همگانی است. افزون بر آن، پاسداری و توسعه این نعمت الهی، شکر و سپاس از خالق یکتاست. در آموزه های حیات بخش ادیان آسمانی، به ویژه دین مبین اسلام، فراوان به این امر توصیه شده است. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «هر کس درخت خرما یا سدری را آب دهد، گویا مؤمن تشنه ای را سیراب کرده است.» نیز امام ششم شیعیان، حضرت صادق آل محمد علیه السلام ، در این زمینه فرمودند: «درخت برای انسان آفریده شده است و او وظیفه دارد که آن را در زمین بنشاند و آب دهد و به آن رسیدگی کند».
قانون حفظ جنگل
حفاظت از درختان و جنگل ها و جلوگیری از نابودی آن ها، نیازمند عزم همگانی است. متأسفانه عده ای افزون بر نابودی درختان پرشمار، اقدام به قطع گونه های کمیاب درختی نیز می نمایند. برای برخورد با این عده، مجلس شورای اسلامی در سال 1371، «قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی» را به تصویب رساند. در این مصوبه، درختانی از قبیل شمشاد، گَوَن، گردو جنگلی، بادام وحشی، پسته وحشی، زربین، سرخدار، سرو خُمره ای، فندق و زیتون طبیعی، جزء ذخایر جنگلی محسوب شده و وزارت جهاد سازندگی (جهاد کشاورزی فعلی) موظف است افزون بر حفاظت از مناطق استقرار این نوع درختان، متخلفان را به مراجع قضایی معرفی کند.
در اندیشه فرد
نهالی که در زمین کاشته می شود، پس از مدتی، به درخت تنومندی تبدیل خواهد شد که می توان از سایه و میوه و سایر فواید آن بهره برد. عده ای، درخت را تنها برای استفاده خود می کارند و اگر خود از آن بهره ای نبرند، اقدام به کاشت نهال نخواهند کرد. در حالی که در درخت کاری، افزون بر نفع شخصی، استفاده همگانی و پاداش اخروی آن را نیز باید در نظر گرفت. نقل شده است که پیرمردی نهال گردو می کاشت، به او گفتند: عمر تو به چیدن میوه این درخت کفاف نخواهد داد. او جواب داد: دیگران کاشتند، ما خوردیم؛ حال ما می کاریم، دیگران بخورند. هم چنین امام صادق علیه السلام در این زمینه می فرمایند: شش چیز است که مؤمن پس از مرگ از آن ها بهره مند می شود، که یکی از آن ها درخت کاری است.
وظیفه همگانی
یکی از برنامه های دولت در سال های اخیر، در راه توسعه فضای سبز کشور، کویرزدایی و جنگل کاری ده میلیون هکتار زمین است. البته درخت کاری و گسترش فضای سبز، تنها به عهده دولت و روستاییان و باغ داران نیست، بلکه هر فرد ایرانی، در هر محیطی که مناسب باشد، خواه در باغچه کوچک خانه خود، یا جلوی مغازه و کنار کوچه و خیابان، اگر تنها یک نهال بکارد، میلیون ها درخت، بر شمار درختان این مرز و بوم افزوده خواهد شد.
تنوع درختان
خداوند در قرآن کریم، در سوره شُعَراء، به تنوع گیاهان و درختان اشاره کرده، انسان ها را به تفکر و اندیشه در این باره فرا می خواند: «آیا آن ها به زمین نگاه نکردند، چه اندازه در آن از انواع گیاهان آفریدیم؟»
تنوع گیاهان و درختان، به قدری در زمین زیاد است که برخی از دانشمندان، برای درخت خرما، بیش از سه هزار نوع، برای انجیر هندی، 1700 نوع، برای سیب، هفت هزار نوع، برای گل ثَعْلَب 1200 نوع و برای قارچ ها یک صد هزار نوع نام می برند.
قدمت باغ
هنگامی که نامی از درخت به میان می آید و اوصاف این آفریده زیبای الهی، مجلس را می آراید، بی درنگ، باغ نیز در ذهن مجسّم می شود. باغ، از دیرینه ترین روزگار وجود داشته و در همه تمدن ها، از جایگاه با اهمیتی برخوردار بوده است. در داستان های راجع به آدم و حوا علیهماالسلام ، این دو از بدو ظهور و خلقت، در جنّت و باغ بوده اند. قدیم ترین اشاره به باغ های جهان، در برخی منابع تمدن های کهن چون مصر و چین دیده می شود.
گواهی درخت
درخت، از آفریده های زیبای خداوندی و یکی از مظاهر عظمت و قدرت پروردگار است که وجودش، افزون بر گواهی به یگانگی خالق هستی، نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را تصدیق کرد. در روایتی از امیرمؤمنان نقل شده که: «من با پیامبر صلی الله علیه و آله بودم. آن گاه سران قریش نزد ایشان آمدند و گفتند: ای محمد! ما از تو کاری را می خواهیم. اگر انجام دادی، می دانیم تو فرستاده خدا هستی. پیامبر فرمود: چه می خواهید؟ گفتند: این درخت را بخوان تا از ریشه کنده شده و در پیش تو بایستد. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خدا بر همه چیز تواناست. سپس به درخت اشاره کرد و فرمود: ای درخت! اگر به خدا و روز قیامت ایمان داری و می دانی من پیامبر خدا هستم، با ریشه هایت از زمین درآی و به فرمان خدا در پیش روی من قرار گیر. امیرمؤمنان در ادامه می گوید: سوگند به پیامبری که خدا به حق او را مبعوث کرد، درخت با ریشه هایش کنده شد و با صدای شدید جلو آمد و پیش روی پیامبر صلی الله علیه و آله ایستاد و شاخه های بلند خود را، بر روی پیامبر صلی الله علیه و آله و من انداخت.
برتری میوه
نقش میوه در طراوت و شادابی انسان، نه تنها از نظر علمی ثابت شده، که به تجربه نیز روشن و آشکار است. خداوند در قرآن کریم در دو سوره واقعه و طور با مقدّم داشتن واژه «فاکِهِه» به معنای میوه بر واژه «لَحم» به معنای گوشت، به این موضوع اشاره کرده و میوه را بر گوشت برتری داده است. در بسیاری از آیات قرآن ـ که به توصیف بهشت پرداخته شده ـ از میان غذاهای بهشتی، روی میوه ها بیش تر تکیه شده است. در آن جا میوه های گوناگونی که دل خواه همه ذائقه هاست، وجود دارد، ولی از انگور، خرما و انار به صورت ویژه نام برده شده است. در روایتی از امام رضا علیه السلام انجیر، شبیه ترینِ میوه ها، به میوه های بهشتی معرفی شده است.
نخلستان علی علیه السلام
امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام ، پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، با دست مبارک خویش، چاه ها و قنات های بسیاری حفر می کرد که آثار آن ها هنوز در حجاز باقی است و آب گوارایش با نام «آبارِ علی» یعنی چاه های علی علیه السلام مشهور است. ایشان سپس با آب آن ها، نخلستان هایی بزرگ می ساخت، به طوری که توانست هزار بنده را با درآمد آن آزاد ساخته و مخارج زندگی فقیران را تأمین کند.
شگفتی های درخت از زبان امام صادق علیه السلام
امام صادق علیه السلام در سخنان گهربار توحیدی خود، برای یکی از اصحابش به نام مُفَضّل چنین می فرمایند: «در آفرینش درختان بیندیش. از آن جا که درخت نیز بسان حیوان، همواره به غذا نیازمند است و از طرفی مانند آن دهان و حرکت ندارد، ریشه هایش در دل زمین فرو رفته تا مواد غذایی را به دست آورد. پس زمین، مانند مادر، پرورش دهنده آن است و ریشه ها چون دهان آن است که با آن ها غذا را از زمین می گیرد. آیا نمی بینی که ریشه ها مانند طناب های خیمه، به هر طرف از زمین دویده تا قامت بلند درخت را بر سر پا نگهدارد و اگر این ها نبودند، چگونه یک نخل تنومند و بلند و صنوبر و چنار بزرگ و تناور، در توفان ها و تندبادهای سهمگین بر پای می ایستادند. ای مفضّل! در بوته ای ضعیف و ناتوان، همراه با میوه های سنگینی چون خربزه و هندوانه بیندیش و در حکمت و تدبیر این کار فکر کن. آن گاه که تقدیر بر آن شد که این بوته ضعیف، میوه های سنگین بار دهد، چنان مقرر گردید که بر روی زمین بگسترد. اگر مانند درخت می ایستاد، قادر به حمل این میوه های سنگین نبود و پیش از آن که میوه ها برسند، همه چیز درهم می شکست».
تسبیح درختان
آفرینش، همه تنبیه خداوند دل است / دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار
کوه و دریا و درختان همه در تسبیح اند / نه همه مستمعی فهم کند این اسرار
عقل حیران شود از خوشه زرّین عِنب / فهم عاجز شود از حُقه یاقوت انار
بندهای رطب از نخل فرو آویزند / نخل بندان قضا و قدر شیرین کار
تا نه تاریک بود سایه انبوه درخت / زیر هر برگ چراغی بنهد از گل نار
