اين جزيره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمير و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزيره‌ى هرمز، از شرق به جزيره‌ى لارک، از جنوب به جزيره‌ى هنگام و از جنوب غربى به جزاير تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌گردد. فاصله جزيره‌ى قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس 8/10 مايل (20 کيلومتر)، تا بندر هرمز 72/9 مايل (18 کيلومتر)، جزيره لارک (تا مرکز دهستان لارک) 85/4 مايل (9 کيلومتر)، تا جزيره بوموسى 01/88 مايل (163 کيلومتر) و جزيره تنب بزرگ 55/61 مايل (114 کيلومتر) است.
نزديک‌ترين بندر در ساحل اصلى کشور به جزيره‌ى قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم 8/10 مايل دريايى (20 کيلومتر) است. نزديک‌ترين فاصله اين جزيره به ساحل اصلى کشور، در دماغه‌ى شمالى جزيره، در محل بندر لافت (در جزيره‌ى قشم) تا آبادى پل، مرکز دهستان خمير (در ساحل اصلى کشور) که فاصله آن در حدود يک مايل دريايى (1800 متر) بوده و در آينده محل احداث پل خليج فارس خواهد بود. جزيره‌ى قشم در شمال داراى دماغه‌هاى قشم، لافت و باسعيدو و در جنوب دماغه ديرستان است.
منطقه آزاد قشم
مساحت جزيره 1491 کيلومترمربع، حدود 5/2 برابر دومين جزيره بزرگ خليج فارس يعنى بحرين است.
300 کيلومتر از جزيره قشم به منطقه آزاد اختصاص داده شده است
منطقه مناسب براي ذخيره سازي کالا، ترانزيت و حمل و نقل مجدد به آسياي ميانه و قفقاز با راه آهن و راه شوسه
منطقه مناسب براي تمامي صنايع و در هر رشته صنعتي
به علت داشتن کرانه هاي عميق مناسب براي تآسیسات سوختگيري و ارائه خدمات به کشتي هاي اقيانوس پيما
داراي امکانات بالقوه براي صنايع بيوتکنولوژيک
در حال حاضر داراي يک مرکز پژوهش در زمينه تمامي انواع جلبک ها و محصولات ديگر دريايي براي توليد مواد اوليه غذايي، دارويي و آرايشي و صنايع وابسته
به علت نزديکي به منابع نفت و گاز اين منطقه براي فعاليت در تمامي رشته هاي صنعتي نفت و گاز و پتروشيمي و خدمات وابسته مناسب است
جنگلهاي منحصر به فرد حرا و پرندگان مهاجر، اکوسيستم زيبايي را براي ايجاد مکانهاي توريستي و جلب توريست ها فراهم کرده است
وجه تسميه قشم
قشم نام امروزى جزيره و نام شهر بندرى جزيره‌اى است در آب‌هاى خليج فارس. اين جزيره در منابع اسلامى، تا حدود سده دهم هجرى، به نام‌هاى ديگرى مانند کاوان يا بنى‌کاوان و لافت شهرت داشته است. مسعودى در مروج‌الذهب، (نوشته‌اى از اوايل سده‌ى چهارم هجرى)، در شرح جزاير خليج فارس مى‌نويسد: «از آن جمله جزيره لافت است که آن را جزيره بنى‌کاوان گويند».
مؤلف کتاب حدودالعام نيز از اين جزيره به نام «لافت» نام مى‌برد و مى‌نويسد: «اندرو شهرى خرم است مراو را لافت خوانند» و «اين جزيره برابر پارس است».
دمشقى در نخبه‌الدهر، (از سده هشتم هجرى)، اين جزيره را «لافت» و «بنى‌کاوان» مى‌خواند و آن را از جزاير آباد آن زمان دانسته است.
از دوره صفوى (907-1148 ه. ق) به اين سو، از اين جزيره با نام «قِشْم»، يا به گويش سواحل‌نشينان «کِشم»، در منابع جغرافيايى و تاريخى ياد کرده‌اند. در ميان عرب‌هاى منطقه، اين جزيره به نام «جزيره‌الطويله» و در ميان فارس‌ها به نام «جزيره‌ى دراز» معروف بوده است.
برخى کيش را که اکنون نام جزيره ديگرى در خليج فارس است و آن را قيس مى‌ناميدند، نام جزيره قشم دانسته‌اند و گفته‌اند چون شکل اين جزيره شبيه تَرْکَش (يا تيردان) است آن را کيش که به اين معناست، خوانده‌اند.
در برهان قاطع، کيش نام شهرى در جزيره‌اى مشهور به هرمز آمده و در وجه تسميه آن چنين نوشته شده است: «چون بر بلندى‌هاى اطراف هرموز برمى‌آيند مانند کيش که ترکش باشد به نظر مى‌آيد». مؤلف برهان قاطع، ظاهراً جريزه هرمز را با قشم يکى گرفته است.
مؤلف آنندراج نام اين جزيره را کيش و آن را همان جزيره‌ى دراز خوانده است و مى‌نويسد چون از دور به آن نظر کنند به ترکيب کيش ـ يعنى جاى تير ـ نمايد.
اعتمادالسلطنه نيز در مرآه‌البلدان مى‌نويسد: «جزيره‌ى قشم يا کيش که آن را باسعيدو (نام خور و بندرى در بن غربى جزيره) هم مى‌گويند. چون شبيه به ترکش، يعنى جعبه‌ى تير است. آن را به فارسى کيش گفته‌اند.»
قشم در لغت‌نامه دهخدا به معانى زير آمده است: «سرشت که مردم بر آن آفريده، طبيعت، آبراهه‌ى تنگ در رودبار يا در زمين يا آبراهه‌ى مطلق، تن و پيکر، جسم، گوشت پخته، سرخ‌شده، پيه، بن و نژاد، اصل، حال و هيأت.»
در ميان معانى فوق «طبيعت» به خاطر زيبايى‌هاى طبيعى، خدادادى و بهشت‌گونه جزيره قشم و نيز «آبراهه» به سبب وجود مسيل و آبراهه‌هاى بسيار که بر اثر ريزش باران‌هاى سيل‌آسا و کوتاه مدت و يا در نتيجه دخالت انسان‌ها در جزيره به وجود آمده است، بيشتر مناسب جزيره قشم امروزى است.
معرفی منطقه آزاد قشم
جزيره قشم، واقع در تنگه هرمز، از وضعيت خاص بين خليج فارس و اقيانوس هند بهره مي برد. مرز آبراهي تمامي كشورهاي حاشيه ( ايران، عراق، كويت، عربستان سعودي، بحرين، قطر، امارات متحده عربي و عمان) تقريبا از سواحل جنوبي آن عبور مي كند و تمام ترافيك هوائي شرق و غرب از فراز آسمان قشم مي گذرد. جزيره با تمام خصوصياتش، دريچه اي است به خليج فارس. بنابراين قشم بر بلنداي كانالي ايستاده است كه حجم وسيعي از نفت و گاز جهان هميشه و براي 100 سال آينده، از آنجا منتقل مي شود. همين موقعيت خاص است كه قشم را از ساير جزيره هاي خليج فارس متمايز مي نمايد.
جمعيت و تركيب جنسي آن
از نتايج فاز اول طرح جامع آمارگيري چنين برمي آيد كه جزيره قشم در پايان سال 1380 اندكي بيش از 81 هزار نفر (81096 نفر) جمعيت داشته است. از اين جمعيت 42308 نفر مرد و 38788 نفر زن بوده اند. نسبت جنسي جمعيت برابر 109 مرد به ازائ 100
زن مي باشد.
تركيب سني جمعيت
جواني جمعيت از عمده ترين و بارزترين ويژگي هاي جمعيتي جزيره قشم است. بر اساس آمار حدود يك چهارم جمعيت (81/24) زير سن 10 سال هستند و سن بيش از نيمي از جمعيت(53 درصد) به 20 سال نيز نمي رسد. در عوض سهم افراد 50 ساله و بيشتر در كل جمعيت بسيار پائين است و به 9 درصد هم نمي رسد(75/8). اندكي بيش از يكدهم جمعيت نيز(67/11 درصد) در سنين بالاتر از 45 سال هستند. ميانگين جمعيت در جزيره قشم به كمتر از 23 سال مي رسد.
دين و تابعيت
اكثريت قريب به اتفاق(99/99 درصد) ساكنين جزيره قشم مسلمانند به طوريكه در كل جزيره فقط 11 نفر غير مسلمان سكونت دارند كه مسيحي و زرتشتي هستند.
سواد و تحصيلات
از 81096 نفر جمعيت جزيره قشم، 69340 نفر در سنين 6 سالگي و بيشتر هستند. از افراد اخير تعداد 55413 نفر باسواد و 13927 نفر بي سوادند. بر اين اساس ميزان باسوادي در جمعيت بالاي 6 ساله و بيشتر به حدود 80 درصد مي رسد.
تاریخچه شکل گیری منطقه آزاد قشم
قرار گرفتن جزيره قشم در تنگه استراتژيک هرمز، سبب ساز تاريخ پر نشيب و فرازى براى آن از دوره عيلاميان تا عصر حاضر بوده است که بى‌ترديد آزاد سازى جزيره از استيلاى بيگانگان توسط امامقلى خان (سردار ظفرمند عصر صفويه) از نقطه هاى درخشان تاريخ جزيره است و آنگاه انتخاب قشم به عنوان منطقه آزاد صنعتى تجارى در سال 1369 توسط دولت جمهورى اسلامى ايران که به درستى مى‌بايد آن را عصر نوزايش جزيره محسوب داشت.
نقشه منطقه و راه ها منطقه آزاد قشم
راه آهن
با توجه به گسترش سريع تجارت در آسيا ومبادلات بين آسيا و اروپا شكل گيري پتانسيل رشد اقتصادي كشورهاي آسياي مركزي و ساير كشورهاي همجوار با ايران و منطقه خليج فارس، امكان فعاليتهاي ترانزيتي از بندر بزرگ كاوه به سرزمين اصلي و در مسير ترانزيت كالا اتصال شبكه حمل و نقل عظيم دريايي به كشورهاي همجوار و آسياي ميانه را ميسر خواهد نمود و ساخت اتوبان و ريل راه آهن موجب اتصال بيش از 15 كشور از طريق مرز زميني و هوايي تواما خواهد شد.
در مرحله اول، اجراي 130 كيلومتر جاده اتوبان و ريل راه آهن كه بندر كاوه در منطقه شمالي قشم را به شبكه سراسري جاده اي و ريل راه آهن داخل كشور متصل خواهد نمود. پيش بيني شده كه صنايع سنگين به عرضه كالاهاي حمل شده توسط راه آهن وابسته بوده و فرض براينست كه بيشتر كالاهاي سنگين خشك از طريق راه آهن و بقيه با كشتي حمل مي شود.
در مرحله نهايي، چهار محوطه راه آهن مورد نياز خواهد بود كه در محوطه نزديك به منطقه صنعتي شمال روستاي ” پي پشت“ در شمال جزيره قشم واقع خواهد شد و در محوطه ديگر بايد در نزديكي منطقه صنعتي جنوب در ضلع جنوبي جزيره قرار داشته باشد. طرح راه آهن شامل يك مسير تك خطي بين بندرعباس و منطقه صنعتي قشم است كه داراي تقاطع هايي با ظرفيت كافي است. ولي زمين هايي كه براي كشيدن خط آهن درنظر گرفته مي شود بايستي ظرفيت دوخطي شدن راه آهن را داشته باشد و در آنها فضاي كافي براي ايجاد تقاطع هاي دايره اي در مورد لزوم درنظرگرفته شده باشد. اصل كلي اين است كه خطوط آهن از يك طرف وارد قطعه زمين هاي صنعتي مي شوند و جاده از طرف ديگر. به تأثير راه آهن به عنوان يك مانع نيز بايد توجه كافي مبذول شود.
اتوبان داراي 2 باند رفت و برگشت بوده كه در راستاي توسعه فعاليتهاي تجاري صنعتي جزيره است. ترانزيت كالا از بندر بزرگ كاوه به كشورهاي همجوار و آسياي ميانه در جهت پيوستن به كريدور شمال- جنوب براي كشتي هاي بالاي 70 هزار تن، كل پروژه را توجيه پذير مي كند.
بزرگراه
محققان پيشنهاد ساخت يك بزرگراه به موازات ريل راه آهن داده اند تا امتدادي باشد بر كريدور شمالي جنوبي، اين بزرگراه از شهر قشم به سمت غرب آغاز شده و حدود 14 كيلومتري از آن ساخته شده است. يك جاده كمربندي به دور جزيره نقش مهمي در پيشرفت جزيره ايفا خواهد كرد.
اطلاعات كلي پروژه
با توجه به گسترش سريع تجارت در آسيا و مبادلات بين آسيا و اروپا شكل گيري پتانسيل رشد اقتصادي كشورهاي آسياي مركزي و ساير كشورهاي همجوار با ايران و منطقه خليج فارس، امكان فعاليتهاي ترانزيتي از بندر بزرگ كاوه به سرزمين اصلي و در مسير ترانزيت كالا اتصال به شبكه حمل و نقل عظيم دريايي به كشورهاي همجوار و آسياي ميانه را ميسر خواهد نمود، اين موضوع ، ساخت ” پل خليج فارس“ را از لحاظ اقتصادي توجيه پذير و از لحاظ استراتژيكي حياتي مي سازد. ساخت پل مذكور موجب اتصال بيش از 15 كشور از طريق مرز زميني و هوايي تواما خواهد شد.
موقعيت جغرافيايي خليج فارس
اين پل در تنگه خوران، كه كمترين فاصله بين جزيره قشم و سرزمين اصلي است، بين بندر لافت و پهل ( بندر لافت در جزيره) و ( بندر پهل در سرزمين اصلي) قرار گرفته است.
مشخصات فني
پل خليج فارس داراي چهار باند اتومبيل رو ( دو خط رفت و دو خط برگشت) و يك خط قطار است.
عرض پل، در حدود 22 متر و طول آن در حدود 2660 متر
عمق آب، در اين بخش از صفر تا 35 متر
نوع آب باخورندگي بسيار بالا و داراي يون آزاد كلر
دهانه پل، از 105 الي 120 متر
پايه ها ، كيسون و يا شمع بتوني درجا
