برخى كه در پژوهش، از مراتب والاى ايمان برخوردارند، مىپرسند:چگونه تلاش كنيم تا مؤمن واقعى شويم؟ امام زين العابدينعليه السلام در پاسخبه سؤال اينان، رساله حقوق را نگاشته كه در آن وظايف و مسئوليّتهاىمؤمن در قبال خداوند و مردم مشروحاً باز گفته و در يك كلام ويژگىروابط قائم بر پايههاى متوازن و عادلانه را توضيح داده است. آغاز اينرساله چنين است:
"بدان، خدايت رحمت كند، كه خداوند را در هر حركتى كه مىكنيم و درهر سكونى كه دارى و هر جا كه باشى حقوقى است و نيز در هر اندامى كهبچرخانى و يا در هر وسيلهاى كه بدان كار مىكنى حقوقى است، كه برخى ازبرخى بزرگتر است. و بزرگترين حقوقى كه خدا بر تو واجب كرده، حقوقىاست كه بر خودت مقرر نموده، كه با وجود اعضاى گوناگونت، از سر تا پايترا فرا مى گيرد.
پس او حقى را براى ديدگانت و حقى را براى گوشت و حقى را براىزبانت و حقى را براى دستت و حقى را براى پايت و حقى را براى شكمتوحقى را براى فرجت، بر تو قرار داد. اين اعضاى هفت گانهاى است كه كليهكارها به وسيله آنها انجام مىپذيرد. سپس خداوند عزّوجل، براى كردارت نيزحقوقى قرار داد. براى نماز و روزه و زكات و قربانى كردن وكارهايت حقوقىبر تو قرار داد سپس اين حقوق از تو به ديگران رسد كه بر تو حق واجب دارندو واجب ترين اين حقوق بر تو حق پيشوايان توست و سپس حقوق رعيتوآنگاه حقوق بستگانت".(1)
امام سخنان خود را در باره اين حقوق و فروع آنها ادامه مىدهدورابطه ميان انسان و خلق و خالق را آن چنان كه بايسته و شايسته استبيان مىكند. و با بررسى رساله حقوق مىتوان به نتايج زير پى برد:
1 - سخنان امام سجّادعليه السلام متوجّه مؤمنان برگزيده است: كسانى كهكمالات را نشر مىدهند و در جهت دستيابى بدانها مىكوشند. برخى ازحقوق مطرح شده در اين رساله جز واجبات و برخى ديگر كه در اكثريتقرار دارند، جزو مستحبات مىباشند.
2 - اين رساله و نيز ديگر رسالهها و وصايايى كه از ائمهعليهم السلام صادرشده كه توسط دانشمند بزرگ "حسن بن على بن شعبه حلبى" در كتابگرانبهاى تحف العقول گرد آمده است، به مثابه دروس ارزشمندى است ازجانب اهل بيت كه به منظور تربيت نمونههاى بر ترو پيشاهنگان مسلمانايراد گشته تا با به كار بستن آنها، الگوى ديگر مردمان قرار گيرند. مامسلمانان و بويژه حوزههاى علميه كه در واقع امتداد خط تربيتى اهلبيتعليهم السلام هستند، امروزه، با بازگشت به اين رسالهها و وصايا، بسيارنيازمنديم!
اگر سازمانها مكتبى و تشكيلات اسلامى به اين ذخاير ايمانى پايبندباشند، از رجوع به بسيارى از فرهنگهاى ناقص و يا التقاطى بىنيازمىشوند و براى تحريك هواداران و پيروان خود، ديگر نيازى بهبرانگيختن تعصبات وانگيزههاى قبيلهاى و بت پرستانه كه جز زيانونابودى ارمغان ديگرى براى ما ندارند، بى نياز خواهند بود.
3 - اين رساله توازن شخصيّت ايمانى ما را نگاهبان خواهد بود و ما رااز زياده روى در بعد شريعت و فرو نهادن ابعاد ديگر در امان خواهدداشت. چرا كه ما بايد با به كار بستن برنامههاى مشخص، همچون رسالهحقوق، گنجايش كافى براى جاى دادن تمام ابعاد شريعت را در خود ايجادكنيم. سخن آخر آنكه: اين رساله، بينش فراگير و ژرف نگرى و باريكانديشى قرآنى را كه متناسب با مقام امامت سيد الساجدينعليه السلام است،وهيچ فقيه يا دانشمندى بدون اتصال با اين چشمه جوشان، بدان نايلنخواهد آمد منعكس مىسازد، پس درود خدا بر آن كس كه اين رساله رانوشت و سلام خدا بر آن كس كه به آنچه در اين رساله آمده عمل كند!
----------------------------------------------
1-في رحاب أئمّة اهل البيت، ج3، ص216.
---------------------------------------
آية الله سيد محمد تقى مدرسى
مترجم: محمد صادق شريعت
