مطالعات انجام‌شده از سال ۱۹۷۰ میلادی به بعد نشان داده که برخی از مواد مغذی نقش اساسی در تحریک قدرت مغز دارند
تغذیه مؤثر در امتحانات
یکی از عوامل موثر بر هوش و موفقیت تحصیلی، عوامل تغذیه‌ای هستند. مغز نیز همانند سایر اعضاء بدن به غذا و انرژی نیاز دارد. نزدیک به پنجاه درصد انرژی مصرفی کودکان و نوجوانان مورد استفاده مغز ایشان قرار می‌گیرد؛ در زمان فعالیت‌های فکری مانند زمان امتحانات و ... این مقدار باز هم افزایش می‌یابد.
برای افزایش قدرت مغز،
باید از مصرف مواد غذایی محرک سیستم اعصاب و مواد حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه‌های گازدار و برخی میان وعده‌های غذایی حاوی این مواد خودداری نمود. علاوه بر مواد غذایی، عوامل محیطی نیز بر قدرت مغز تأثیر به سزایی دارند به عنوان مثال آلومینیوم با کاهش حافظه ارتباط دارد بنابراین در طبخ غذا از ظروف آلومینیومی استفاده نکنید؛ اسپری‌های خوشبوکننده ضد عرق حاوی مقادیر قابل‌توجهی آلومینیوم هستند و کودکان و نوجوانان نباید در معرض آن قرار گیرند.
لسیتین
و اساسی‌ترین ماده مغذی در این رابطه، لسیتین است که حاوی فسفاتیدیل کولین بوده و باعث انتقال امواج عصبی از یک سلول به سلول دیگر می‌شود. منابع غذایی طبیعی حاوی لسیتین عبارت‌اند از مغزها (آجیل آلات)، گندم با سبوس، زرده تخم‌مرغ، ذرت، جگر، سویا و روغن‌های گیاهی.
کولین و لسیتین دو عامل غذایی دارای نقش حیاتی برای فعالیت فکری هستند زیرا این دو به استیل کولین تبدیل می‌شوند که مهم‌ترین واسطه شیمیایی موثر در حافظه و فعالیت سلول‌های مغزی می‌باشد و بدون مقادیر کافی آن، قدرت فعالیت مغز و قدرت حافظه کاهش می‌یابد. فسفا تیدیل کولین برای افزایش هوش و حافظه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد زیرا:
۱- یک جزء اصلی سازنده سلول‌های مغزی است.
۲- مغز قادر است از کولین حاصل از فسفا تیدیل کولین، برای ساختن استیل کولین استفاده نماید.
در افراد سالم نزدیک به ۳۰ درصد وزن خشک مغز را لسیتین تشکیل می‌دهد که غلاف رشته‌های عصبی را تغذیه کرده و پیشتاز تشکیل استیل کولین نیز است.
کولین و حافظه:
نگه‌داری موضوعات مختلف در حافظه، نوعی واکنش در سطح سلول است. پیام‌های مختلف توسط واسطه‌های شیمیایی از یک سلول به سلول دیگر منتقل می‌شوند. استیل کولین مهم‌ترین واسطه شیمیایی در این مورد است. با گذشت عمر و افزایش سن، تغییرات متعددی باعث کاهش حافظه می‌شوند و به طور عمده فعالیت آنزیم‌های تولیدکننده استیل کولین کاهش می‌یابد و گاهی فعالیت آنزیم تخریب‌کننده استیل کولین یعنی استیل کولین استراز نیز افزایش می‌یابد.
همچنین وسعت گیرنده‌های عصبی و توانایی دریافت و خواندن پیام‌های عصبی کاهش می‌یابد، از سوی دیگر رادیکال‌های آزاد باعث تخریب ساختمان‌های حساس سلول‌های مغزی و رشته‌های آن یعنی دندریت می‌شود. به طور خلاصه با افزایش سن، از یک سو تولید استیل کولین کمتر و از سوی دیگر میزان تخریب آن افزایش می‌یابد، بنابراین با مصرف منابع غذایی حاوی کولین تا حدی می‌توان کمبود واسطه شیمیایی استیل کولین را جبران نمود و با کاهش حافظه مقابله کرد.
دی متیل آمینو اتانول (DMAE) باعث تغییر میزان استیل کولین و بهبودی خلق و خو، افزایش حافظه، قدرت یادگیری و افزایش طول عمر می‌گردد. این ماده باعث تحریک تولید کولین می‌شود که باز در ساختن استیل کولین لازم است.
منابع غذایی مفید برای فعالیت مغز و اعصاب
- کولین و لسیتین: مقدار کولین آزاد موجود در مواد غذایی بسیار کم است، بیش‌ترین میزان آن در رژیم غذایی به صورت لسیتین است که به میزان زیادی در روغن حاصل از دانه‌های روغنی مانند سویا، آفتابگردان و ... یافت می‌شود.
- روغن سویا حاوی ۲ درصد لسیتین است. لسیتین موجود در روغن سویا حاوی اسیدهای چرب اساسی امگا ۳ و ۶ است (۵۷ درصد امگا ۶ و ۹ درصد امگا ۳) درحالی‌که بسیاری روغن‌های حاصل از دانه‌های روغنی دیگر، فقط حاوی امگا ۶ هستند.
- از آنجا که اسید چرب امگا ۳ زود فاسد می‌شود، برخی کارخانه‌ها، میزان آن را در روغن سویا از ۹ درصد به ۳ درصد می‌رسانند که باعث کاهش ارزش این روغن می‌گردد.
- سایر مواد غذایی سرشار از کولین و لسیتین عبارت‌اند از: لوبیای سویا، تخم‌مرغ، جگر، مخمر، بادام‌زمینی، نخود و انواع لوبیا.
- سبزیجات دارای برگ سبز تیره، گل کلم و کلم نیز به میزان کمتری دارای این مواد هستند.
- دی متیل آمینواتانول در ماهی ساردین و ماهی کولی وجود دارد.
- فسفر و سولفور: این دو عنصر با یکدیگر فعالیت می‌کنند تا لسیتین در بدن ساخته شود.
- مواد غذایی حاوی ویتامین سی در افزایش قوای مغزی و هوشیاری، کاهش اضطراب و بهبودی کم خوابی تأثیر دارند. در بین اعضاء مختلف بدن، دستگاه اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) بیش‌ترین میزان چربی را دارا بوده و بیشتر حاوی چربی‌های غیراشباع هستند، به همین دلیل سلول‌های دستگاه اعصاب مرکزی بیش از سایر اعضاء به آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد حساس هستند، برای محافظت سلول‌های عصبی مغز و نخاع، غلظت ویتامین موجود در مایع مغزی نخاعی صد برابر بیش از سایر مایعات بدن است تا مانع آسیب این سلول‌های حساس شود. پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که مصرف کافی منابع غذایی حاوی ویتامین می‌تواند با افزایش بهره هوشی ارتباط داشته باشد.
مطالعات دکتر Linus Pauling (که تنها فردی است که تا کنون دو بار موفق به دریافت جایزه نوبل شده است) نشان داده که با افزایش مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین سی، میزان سلامتی فکری و همچنین سلامتی جسمی جامعه به میزان ۱۰ درصد افزایش می‌یابد، البته میزان تأثیر ویتامین سی در سلامتی افراد یکسان نیست و میانگین افزایش سلامتی در جامعه به میزان مذکور بوده است.
- بسیاری از گیاهان اثرات مثبتی بر هوش، حافظه و قدرت یادگیری دارند البته میزان مواد موثر موجود در گیاهان با یکدیگر متفاوت است و بستگی به عوامل متعددی از قبیل شرایط خاکی که گیاه در آن پرورش‌یافته، شرایط آب و هوا، فصل برداشت گیاه و... دارد.
