مروري بر ورزش بانوان قبل و بعد از انقلاب در ايران
مقدمه
َورزش به فعالیتها یا مهارتهای عادی جسمانی‌ای گفته می‌شود که بر پایه یک رشته قوانین مورد توافق همگانی و با اهداف تفریحی، یا برای مسابقه، نشاط شخصی، دستیابی به ورزیدگی، مهارت جویی یا آمیزه‌ای از این اهداف انجام می‌گیرد. تعریف ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگی دارد. برای نمونه پیکارهای شنا که در برابر هزاران نفر در یک استخر سرپوشیده مسابقاتی انجام می‌گیرد یک گونه از ورزش بشمار می‌رود در حالیکه شنا در یک استخر معمولی یا در دریا یک تفریح شمرده می‌شود. رشته‌های فراوانی در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزینه زیادی را چه به عنوان شرکت کننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش می‌کنند. ورزش و ورزش کردن طی سالیان طولانی از قالب یک تفریح و سرگرمی به قالب یک حرفه و فعالیت درآمده‌است و تعداد بیشماری از ورزشکاران حرفه‌ای در سراسر جهان از طریق ورزش به ثروت و زندگی رسیده‌اند. این یکی دیگر از خصوصیات ورزش به شمار می‌آید.امروزه ورزش زنان نیز جایگاه خاصی در مجامع بین المللی پیدا کرده‌است.واژه ورزش که از دیرباز معنای تمرین و ممارست داشت به هنگام تصویب «قانون ورزش اجباری در مدارس» در ۱۶ شهریور ماه ۱۳۰۶ خ به طور رسمی به معنای امروزی وارد قاموس واژگان دولتی ایران شده است
توسعه ورزشها با توجه به تاریخچه کامل آنها به ما مطالب مهمی درباره تغییرات اجتماعی و همچنین به مقدار زیاد درباره خود ورزشها می‌آموزد.کشف‌های بسیار مدرنی در فرانسه، افریقا و استرالیا درباره هنر غارنشین‌ها وجود دارد (برای مثال لاسکائوکس) را از زمان ماقبل تاریخ ببینید که شواهدی برای جشنهای مذهبی، رفتارها و غیره را نشان می‌دهد. بعضی ازتاریخهای این منابع به ۳۰۰۰۰ سال قبل مربوط می‌شود که با تاریخ نویسی کربنی ثبت شده‌اند. اگرچه شواهد مستقیم کافی درباره ورزش از این منابع وجود ندارد، منطقی است که تصور کنیم که فعالیتهایی در این دوران وجود داشته که معادل تعریف ورزش در زمان ما است.
اصل ورزش را از يونان دانسته اند که به منظور چابکي بدن و ايجاد قوّت انجام مي يافت و پاروزني، بوکس ، کشتي ، شنا ، شمشيرزني ، تيراندازي ، اسکي و ورزش هايي چون بيس بال ، سافت بال و بسکتبال و انواع فوتبال و چوگان بازي ، واليبال ، گلف ، انواع تنيس ، شنا ، پرتاب وزنه و ... جزو ورزش محسوب مي شوند.
اولين ملتي که ژيمناستيک را بنيان و آن را نام نهاده اند ، يونانيان قديم مي باشند، که ابتدا اصول ورزش در يونان خيلي خشن و ناصحيح بود و اولين نتيجه از ورزش را بزرگ نمودن عضلات بدن مي دانستند. بعدها ورزش در يونان به شکل ريسمان بازي جان بازي در آمد و براي آن اهميت زيادي قايل بودند و عمل کنندگان آن را آکروبات مي ناميدند و اين نوع حرکات را آکروباتيک مي گفتند. به محل هايي که در آن جا ورزش مي نمودند، ژيمنازيوم گفته مي شد، که مهم ترين آن ها يکي ليسه و ديگري آکادمي نام داشت و چون مردم در آن محل ها لخت ورزش مي کردند، کلمه ژيمناز از کلمه گيمنوس که به معناي لختي است گرفته و به آن محل ها نام نهادند و بعداً به عموم ورزش هاي بدني نيز ژيمناستيک نام گذاشته شد.
مورخ مشهور ، ويل دورانت مي نويسد: آن (مدينه فاضله بچه ها) فنون خانه داري را به دختران و فنون شکار و جنگ را به پسران مي آموختند و به پسران آموزش مي دادند که چگونه شکار کنند و ماهي بگيرند و شنا کنند و همچنين شخم زدن کشت زارها، دام گستري، دامپروري و نشانه روي با تير و نيزه را مي آموختند، تا در جمع مخاطرات زندگي توان محافظت و حراست از خويش را دارا باشند.
اما اگر بيش تر در مساله دقت کنيم، در خواهيم يافت تعليم و تربيت در حقيقت با پيدايش و سکنا گزيدن بشر در روي زمين آغاز شده است. خاک و سنگ و کوه و تپه و دريا و جنگل و جويبار و ديگر مظاهر طبيعت و نيز خود زندگي و نيازهاي آن. نخستين کتاب هاي درسي نوع بشر بوده اند.
از قديم ترين روزگاران و حتي پيش از پيدايش خط ، نياز به تامين خوراک و پوشاک از راه شکار حيوانات و احتياج به کسب توانايي براي مقابله با خطرهاي طبيعي و دشمنان گوناگون، جوامع کهن بشري را واداشته بود که به امر تربيت بدني، به عنوان يکي از مهم ترين امور زندگي توجه نمايند و اين حقيقت را دريابند که قدرت، استقامت، مهارت و سرعت را که در زندگي انسان ها از اهميتي برخوردار است، مي توان با بهره گيري از تمرين ها و فعاليت هاي جسماني تا حد قابل ملاحظه اي تقويت کرد.
وقتي دولت ها و حکومت ها تشکيل و تاسيس شدند، رهبران آن ها متوجه شدند که براي حفظ يا گسترش مرزهاي خود، نيازمند بازوان توانايي هستند که در جنگ ها بتوانند پيروزي را براي آن ها به ارمغان آورند؛ ويل دورانت در اين باره مي نويسد:از ضروريات دولت ها و تاکيد بر روي حفظ نيروي جسماني، پيروزمندي در جنگ هايي بوده است که متکي بر قدرت بدني و نيرومندي جسماني بوده است، و نيرومندي و مهارت بدني، حاصل نخواهد شد، مگر در ورزش هايي که در بازي هاي المپيک مقرر گرديده است. »
در توجه انسان به تربيت جسم و توانمندی، عوامل زیر نقش اساس داشته است: انسان اولیه در جناح مبارزه با طبیعت، که از بدو تولد تا سپری شدن عمر او را تهدید می کرده، ضرورت نیرومندی را دریافته است. از طرفی بر اثر قهر طبیعت، ناچار به مهاجرت برای یافتن معاش بوده و در این مهاجرت در برخورد با دیگر اقوام، برای حفظ بقای خویش و بقای اجتماعی. و از جناح نیازهای فیزیولوژیک که برای ارضای نیازهای طبیعی خویش و خانواده، به ویژه نظام معیشتی جدیدی که در اثر مهاجرت برای او ایجاد می گردید.
واقعیت‌های هنری و ساختاری وجود دارد که نشان می‌دهد که چینی‌ها با ورزش و فعالیتهایی در ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح سروکار داشته‌اند. بنظر می‌رسد که ورزش ژیمناستیک یکی از ورزشهای محبوب و عمومی در چین باستان بوده‌است. آثار باقیمانده از فرعون‌ها نشان می‌دهد که تعداد زیادی از ورزشها، شامل شنا و ماهیگیری، بطور کامل توسعه و تکمیل شده بود و بطور منظمی در چندین هزار سال قبل در مصر باستان انجام می‌شده‌اند. سایر ورزشهای مصر باستان شامل پرتاب نیزه، پرش ارتفاع و کشتی گرفتن بود. در اروپا، علائم باقیمانده از ایرلند باستان شواهدی از شجره انسانهای مدرن هاکی ایرلندی را که استفاده می‌شود و برای آماده کردن جنگاوران برای جنگ را نشان می‌دهد که به ۱۳ قرن قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد.
میزان زیادی از ورزشها قبلا در زمان یونان باستان از قبیل، کشتی گرفتن، دویدن، بکس، پرتاب نیزه، پرتاب دیسکو، راندن گاری بودند. حوزه وسیعی از این فعالیتها بطور قابل ملاحضه‌ای فرهنگ نظامی و توسعه ورزشها در یونان باستان را یکی بعد از دیگری نشان می‌دهد. از زمانی که یونانیها بازیهای المپیک را بوجود آورده‌اند، ورزش بخشی از فرهنگ این کشور شده که در زمانهای قدیم هر چهار سال یکباردر دهکده کوچکی در پلئوپونس که المپیا نامیده می‌شود برگزار می‌شده‌است.، این را ورزشها بطور فزاینده‌ای سازمان یافته و مقرراتی برای آنها از زمان المپیک باستانی تا زمان وقرن حاضر وضع و تدوین شده‌است.
صنعتی شدن زمان استراحت و تفریح بیشتری برای شهروندان کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه فراهم کرده و باعث شده مدت زمان بیشتری برای شرکت و انجام ورزشهای تماشایی و مسابقه‌ای ایجاد کند و شرکت بیشتر در فعالیتهای ورزشی را جلب کند وآنها را بطور قابل دسترسی افزایش دهد. این گرایش‌ها و تمایل‌ها با کارآئی مدیا ووسایل ارتباط جمعی گسترده و ارتباطات جهانی وسیع ادامه دارد. حرفه‌ای شدن در یک ورزش یک مورد و امتیاز خاصی شده و بعلاوه بودن آنها محبوبیت ومردمی بودن ورزشها را افزایش داده‌است، تا آنجا که طرفداران ورزشها شروع به تبلیغ و نمایش ورزشکاران حرفه‌ای از طریق رادیو، تلویزیون و اینترنت کرده اند—که همه آنها در تمرینها و رقابتهای ورزشی با ورزشهای آماتور شرکت و نقش دارند.در سطح جهانی فوتبال محبوب ترین و مردمی ترین ورزش در حالت کلی است.
تاریخچه ورزش در ایران
اما در خصوص تاریخچه ورزش در ایران باید گفت: در میان کشورهای مشرق زمین، بی گمان ایران تنها کشوری بود که در نظام تعلیم و تربیت خود بیشتری اولویت را به ورزش و تربیت بدنی داده بود، چه در حالی که چینیان به امر ورزش و تربیت بدنی توجه چندانی نداشتند و هندوان نیز پرورش تن و فعالیت های بدنی را گاه مذموم هم می دانستند، ایرانیان به اهمیت و ارزش توانایی و سلامتی بدن به عنوان وسیله بسیار مهمی برای فراهم آوردن ارتشی سلحشور و پیروزمند، پی برده بودند. هرودوت ، مورخ مشهور یونانی می نویسد: ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی سه چیز را می آموختند: • سواری ، تیر و کمان ، راستگویی. جوانان تمرینات روزانه را از طلوع آفتاب با دویدن و پرتاب سنگ و پرتاب نیزه آغاز می کردند، و از جمله تمرینات معمولشان، ساختن با جیره اندک و تحمل گرمای بسیار و پیاده روی های طولانی و عبور از رودخانه، بدون تر شدن سلاح ها و خواب در هوای آزاد بود. سواری و شکار نیز دو فعالیت معمول و رایج بود و جستن بر روی اسب و فرو پریدن از روی آن در حال دویدن و به طور کلی سرعت و چالاکی، از ویژگی های سوارکاران سوار نظام ایران بود.
به خصوص در باره دوران پارت ها یا اشکانیان و پیدایش کلمه پهلوان باید گفت: شرح فتوحات این قوم آریایی و حکومت پانصد ساله آن ها پر از دلاوری ها و کوشش های این مردم است. کلمه پهلوان و پهلوانی، ریشه پارتی است که هر فرد زورمند را منتسب به پارت یا پرتو و پهلو دانسته اند. اینان مردمی جنگجو و شکارچی بودند. هنستین ، مورخ یونانی می نویسد: "پارت ها جنگ و شکار را دوست داشتند. این قوم از دوران طفولیت تا به هنگام کهولت همیشه با ورزش و تمرینات سخت جنگی و شکار بار آمده بودند." ورزشهای ایران یا پرشیای باستان مانند هنر نظامی ایرانیان درزمان زرتشتیان ارتباط نزدیکی با مهارتهای دفاعی ورزمی جنگی داشت. درمیان ورزشهای دیگری که در پرشیا رواج داشت چوگان و شمشیربازی سوار بر اسب بود.
زن و ورزش
ورزش زنان شامل رقابتهای حرفه‌ای و آماتور در تمام رشته‌های ورزشی می‌شود. مشارکت زنان در ورزش به تدریج از قرن بیستم میلادی، به ویژه اواخر قرن افزایش یافت. این افزایش تحت تأثیر تغییرات جامعه بود که روی برابری جنسیتی تاکید داشت.البته میزان این مشارکت در هر رشته ورزشی و هر کشور تفاوت دارد: ورزش زنان در بعضی از رشته‌ها در برخی کشورها محدودیتهایی دارد، و یا اینکه در دنیا در بعضی از رشته‌ها مانند تنیس و باله از ورزش مردان محبوبیت بیشتری دارد.
مي دانيم توجه علم به ورزش، يكي از اصول اساسي در توسعه آن به شمار مي آيد.در حال حاضر، توسعه، اساسي ترين مقوله ي مورد بحث در امر ورزش است. بر همين اساس، مي توان در جهت توسعه و گسترش ورزش بانوان ضمن سالم سازي و پويايي محيط هاي ورزشي، كاربردهاي علمي ورزش را در زمينه هاي مختلف فعاليت هاي تربيت بدني و ورزش مدنظر قرار داد. بايد فضاي لازم براي زايش و بالندگي فرهنگ علمي ورزش در محيط زندگي زنان فراهم گردد، به گونه اي كه ورزش جزو جدا نشدني از زندگي آنها شود و به تدريج به آن خو گيرند.
زنان در صورتي به سوي فرهنگ علمي ورزش سوق داده مي شوند كه زندگي شان به طور نهادي با ورزش سامان بگيرد.
گسترش تحقيقات علمي در باره ي زن در ورزش و فعاليت هاي بدني او، نياز به تركيب اطلاعات علمي-ورزشي و ارائه روش هاي جديد علمي را بيش از پيش براي ورزشكاران زن پديد آورده است. كنفرانس «زن و علوم ورزشي» در كلرا دو در سال۱۹۸۵ م ، جهت تامين اين نياز طرح ريزي شده بود. در آن كنفرانس برعلوم ورزشي مانند بيومكانيك، فيزيولوژي و روانشناسي و زمينه هاي مرتبط ديگر چون تغذيه، آسيب ها، كاركرد عادت ماهانه و سالمندي كه امروزه برفعاليت زنان تاثير بسزايي دارد، توجه خاصي شده بود. مطالب طرح شده در كنفرانس، در يك چارچوب هنرمندانه، اطلاعات علمي –ورزشي را در اختيار متخصصان تندرستي و پزشكي، مربيان و ورزشكاران، كمك مربيان و ديگر علاقه مندان به سلامت و تندرستي زنان كه در فعاليت هاي بدني و ورزشي شركت مي كردند، قرار داد.
مي دانيم در طي بيست سال گذشته، انقلابي واقعي در ورزش زنان رخ داده است. توجه به ورزش جزو لاينفك نهضت زنان به شمار مي رود و همين امر دورنماي جديدي را در زمينه ي تلاش انسان گشوده است. ما مي توانيم جايگاه فعلي و مشكل احتمالي ورزش زنان را در آينده با نگاهي به الگوي عملكرد ورزشي زنان، درست مانند هر پديده ي بيولوژيكي ديگر تصور كنيم، به عبارت ديگر، پيشرفت ورزش زنان چيزي شبيه منحني سينوسي است.عملكرد پيشينه ورزشي زنان به سرعت به پيشرفت خود ادامه مي دهد و اكنون در قسمت شيب تندبالا رونده ي منحني قرار دارد. از طرفي ديگر، ورزش مردان در قسمت بالاي منحني قرار دارد و پيشرفت آن ها در مقياسي اندك و به آهستگي صورت مي گيرد.
تحسين ها و ستايش هاي اجتماعي، برنامه هاي حمايتي مناسب و تنوع جوايز روحي –رواني، هيجاني و مالي به كيفيت و كميت شركت زنان و بطور كلي به كيفيت ورزش بانوان افزوده است. از ديدگاه يك مربي ورزش، انگيزش شايد جالب ترين و آموزنده ترين موضوع در روانشناسي ورزش امروز باشد. مامعمولاً اطلاعات علمي كافي در اختيار نداريم تا ثابت كنيم بين دو جنس تفاوت هاي روانشناحتي زيادي وجود دارد. برخي از تفاوت هاي جامعه كاملاً آشكار است و در نتيجه در روش ها و رفتارهاي روانشناختي نمايان است. مثلاً هيجان و عواطف در زنان آشكارتر است، اشك ريختن، رفتاري مورد قبول در زنان و نه مردان است. تفاوت ديگر، احتمالا از اين جهت است كه مردها ساليان سال با ورزش درگير بوده اند، نقش آنها از نظر اجتماعي پذيرفته و تعريف شده است، در حالي كه نقش زنان هنوز در مرحله ي انتقال است. تعدادي از پژوهشگران معتقدند كه نيازهاي مردان و زنان از نظر رفتار موفقيت آميز نيز متفاوت است. استدلال شده است كه زنان بيشتر براي اينكه مورد علاقه و تاييد قرار گيرند، كار مي كنند تا چيرگي در مهارت ها به عنوان يك اولويت دركار؛ بنابراين مربي بايد براي زنان و تيم زنان فضاي دوستانه، گرم، مثبت و اجتماعي فراهم كند. بنابراين، وظيفه ي مربي ايجاد بالاترين انگيزه براي بهترين اجراي ورزشكاران است. مربيان بايد از روابط انساني بيشتر استفاده كنند، بويژه در مورد ورزشكاران زن. در اين الگو، مربي مانند يك باغبان، عمل مي كند. او به ورزشكاران كمك مي كند تا در ورزش مورد علاقه شان پيشرفت كنند.
براي ايجاد انگيزش در ورزشكاران بايد ورزشكاران را شناخت، محيط ورزش را كنترل كرد، به ورزشكاران كمك كرد تا خويشتن پنداري مثبت داشته باشند، ورزشكاران را در تصميم گيري دخالت داد، به آنها آموخت تا اهداف خود را تدوين كنند و آخر اينكه الگوهاي الهام بخش در اختيار ورزشكاران قرار داد. خلاصه با توصيه هاي موارد فوق ، موفقيت مربيگري ورزشكاران زن، بستگي زيادي به مهارت مربي در ايجادتعادل بين انگيزه هاي ورزشكاران دارد و تحقيقات بيشتري بايد در زمينه ي چگونگي كار برد يافته هاي تحقيقاتي با توانايي هاي خلاق مربيان در ايجاد انگيزه در ورزشكاران زن صورت پذيرد. در عصر بعد از انقلاب صنعتي كه بر اثر رنسانس و تحول علمي و فرهنگي، خط مسير جديدي در اوضاع سياسي، اجتماعي وعلمي جهان مشخص شد، نمي توان تاريخ دقيقي را در ورود زنان به جوامع ورزشي مشخص نمود؛ اما آنچه مسلم است حقوقي كه جوامع براي زنان قائل شدند و انگيزه هايي بر اساس اين نوع نگرش، براي زنان در نظر گرفتند، مشخص كننده تقدم يا تاخر اين ورود مي باشد؛ چرا كه ورود زنان در جوامع ورزشي مستلزم شركت زنان در امور اقتصادي و سياسي بوده است. شركت زنان در ورزش متناسب با جنگ توسعه و به اصطلاح استقلالي پس از جنگ جهاني بسيار فراتر گرديده است؛ در بررسي تاريخ المپيادها، از قرن ۱۹، درست در سال ۱۹۰۰ در المپياد پاريس تعداد زنان شركت كننده ۶ نفر بود، در سال ۱۹۰۴ در المپياد، شركت كننده ي زن وجود نداشت و بعدها در سال ۱۹۲۴ «پاريس» ۱۳۶ نفر بودند، اين ارقامي است كه حاكي از افزايش تعداد شركت كنندگان زنان مي باشد وبالاخره زنان كه براي شركت در بازي هاي المپيك مبارزات بسيار داشتند، در سال۱۹۰۰ بود كه اجازه شركت در دورشته ي گلف و تنيس راه يافتند و دوپله از سكوهاي افتخار را كسب كردند.
زنان نیمی از جامعه بشری را تشکیل داده و از جهات مختلف دارای اهمیت بوده و در برنامه ریزی های گوناگون جامعه، باید در نظر گرفته شوند.یکی از اموری که برای زنان مطرح است، ورزش است. امروزه زنان زیادی در سطح جهان به ورزش های مختلف اشتغال دارند. گروهی ورزشکار حرفه ای اند و تعدادی ورزشکار آماتور؛ گروهی به ورزش های سبک می پردازند و برخی به ورزش های سنگین و خشن؛ گروهی از آنان برای رسیدن به مقامات و قهرمانی تلاش می کنند و برخی برای حفظ سلامتی و یا تناسب اندام. و عدّه بیش تری از زنان نیز از ورزش و ورزشکار، بیگانه و یا حتی از آن بیزارند. حال باید دانست، کار کدامین گروه از این زنان صحیح تر بوده و به صلاح نزدیک تر است.زنان در جوامع کهن و باستانی به شدت از ورزش و حتی تماشای مراسم ورزشی منع می شدند، اما بالاخره پای آنان به ورزش و مسابقات ورزشی باز شد.در کتاب زن و ورزش (ص 18 و 19) چنین آمده است:" حتی در مراسم و آیین های ویژه مذهبی و اجتماعی که تا پیش از بر پایی المپیاد در یونان باستان برگزار می شد، و بعد از آن در المپیاد باستانی که به منظور پرورش جسم و روان نو نهالان و جوانان ترتیب یافته بود و هر چهار سال یک بار برگزار می شد، زنان حق ورود و تماشا نداشتند، و این ممنوعیت، آن قدر شدت و غلظت داشت که اگر زنی این قاعده و قانون را نادیده می گرفت و به تماشای مسابقات می رفت، محکوم به اعدام می شد.نخستین زنی که سنّت مرد سالاری را در عرصه ورزش و مسابقات میدانی در هم شکست، زنی بود به نام "هیپوهریا" که با تلاش و پشت کاری خاص، سرانجام پای زنان را به عرصه ورزش و میدان مسابقات ورزشی یونان باز کرد. چندی نگذشت که زنان موفق شدند، تحت عنوان "هریا" برای اولین بار، مسابقاتی را در حضور مردان بر پا کنند و عرصه های نبرد ورزشی را زیر قدم های خود داشته باشند. ورزش زنان شامل رقابتهای حرفه‌ای و آماتور در تمام رشته‌های ورزشی می‌شود. مشارکت زنان در ورزش به تدریج از قرن بیستم میلادی، به ویژه اواخر قرن افزایش یافت. این افزایش تحت تأثیر تغییرات جامعه بود که روی برابری جنسیتی تاکید داشت.البته میزان این مشارکت در هر رشته ورزشی و هر کشور تفاوت دارد: ورزش زنان در بعضی از رشته‌ها در برخی کشورها محدودیتهایی دارد، و یا اینکه در دنیا در بعضی از رشته‌ها مانند تنیس و باله از ورزش مردان محبوبیت بیشتری دارد.(1)
انواع ورزش
به طور کلی ورزش در دو بُعد حرفه‌ای و عمومی بررسی می‌شود. ورزش حرفه‌ای به مسابقات رسمی و شغل ورزشکاری برمی‌گردد ولی ورزش عمومی مربوط به انجام تمرینات ورزشی توسط تمام افراد جامعه و سلامتی عمومی افراد است و حداقل روزانه۳۰ دقیقه و ۵ روز در هفته توصیه می‌شود.از این نظر ورزش و انجام تمرین‌های ورزشی در میان زنان جایگاه بسیار پایینی دارد. به عنوان مثال، طبق تحقیقات «فدراسیون ورزش و آمادگی جسمانی زنان» (WSFF) ، بریتانیا با بحران آمادگی جسمانی و ورزش زنان مواجه است و فقط یک پنجم (۲۰ درصد) از زنان برای تندرستی خود به تمرینات ورزشی کافی می پردازند، در حالی که ۶۰ درصد زنان تصور می‌کنند تمرینات ورزشی کافی دارند.سو تیبالز، مدیر اجرایی WSFF معتقد است به تصویر کشیدن زنان مدل و لاغر اندام در رسانه‌ها، باعث می‌شود زنان بیشتر به دنبال حفظ لاغری بروند تا تناسب و سلامتی جسمانی. همچنین بسیاری از زنان هنوز فکر می‌کنند ورزش، غیرزنانه است. به نقل از هفته‌نامه شیرزنان، ورزش زنان مسلمان بریتانیا از این هم کمتر است و فقط ۱۳٫۲ درصد این زنان به میزان کافی ورزش می‌کنند.
بازیهای بانوان کشورهای اسلامی
یکی از عرصه‌های بروز قابلیت‌های ورزشی، میادین بین المللی است که بدلیل مغایرت الگوهای رایج با مذهب و اعتقادات زنان مسلمان جهان، حضور این دسته از زنان مسلمان در مسابقات بین المللی و بعضآ ملی بسیار کمرنگ بوده‌است، لذا با ابتکار و پیشنهاد نائب رئیس وقت کمیته ملی المپیک ج. ا. ایران در سال ۱۳۶۹(خانم فائزه هاشمی) و نیز با موافقت ریاست کمیته بین المللی المپیک(IOC)، آقای خوان آنتونیو سامارانش، ریاست شورای المپیک آسیا(OCA)، آقای شیخ احمد الفهد الصباح و حمایت‌های ریاست جمهوری اسلامی ایران، آیت الله هاشمی رفسنجانی، تشکیل شورای همبستگی ورزش بانوان (فدراسیون اسلامی ورزش زنان)با هدف رفع این خلا در دومین جلسه هیات اجرایی کمیته ملی المپیک در سال۱۳۶۹مطرح و به تصویب رسید.فدراسیون اسلامی ورزش زنان در چهارچوب منشور المپیک با هدف برگزاری مسابقات ورزشی با حفظ و حراست از اصول و موازین اسلامی، تقویت همبستگی در میان بانوان مسلمان و تعالی هویت اسلامی زنان در میادین ورزشی، تحکیم مبانی، عدم تبعیض نژادی و طبقاتی بر طبق موازین اسلامی، ارتقاء فرهنگ ورزشی و گسترش و تقویت کادر ورزشی و تشکیل دوره‌های آموزشی در رشته‌های مختلف را در برنامه کاری خود قرار داده. در همين زمينه پنجمین دورهٔ بازیهای بانوان کشورهای اسلامی در سال ۲۰۰۹ میلادی در سه شهر ایران یعنی تهران(پایتخت ایران). و اصفهان(پایتخت فرهنگی جهان اسلام) و مشهد(شهر مذهبی) و با حضور زنان مسلمان و بعضا غیر مسلمان از کشورهای اسلامی و کشورهای غیر اسلامی برگزار شود.رشته‌های ورزشی پنجمین دورهٔ بازیهای بانوان کشورهای اسلامی:۱-والیبال ۲-شنا ۳-شیرجه ۴-واتر پلو ۵-پینگ پنگ(تنیس روی میز) ۶-تکواندو ۷-کاراته ۸-دو ومیدانی ۹-شمشیر بازی ۱۰-جودو.رشته‌های معلولین پنجمین دورهٔ بازیهای بانوان کشورهای اسلامی نيز شامل:۱-فوتسال کم توانان ذهنی ۲-والیبال نشسته ۳-بسکتبال با ویلچر ۴-گلبال(نابینایان و کم بینایان).
ورزش بانوان در ايران
ورود زنان به عرصه ورزش در ایران، به تلاش‌های وسیعی که در دوران سلطنت دودمان پهلوی انجام شد، باز می‌گردد.زنان ورزشکار ایرانی در رشته‌های مختلفی فعالیت می‌کنند و دارای مدالهای جهانی هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:اتومبیل‌رانی (که مشترک با مردان است) ، تنیس ، تیراندازی ، والیبال ، فوتبال ، بسکتبال ، دو و میدانی ، انواع ورزشهای رزمی و ...یعضی از ورزشکاران زن ایرانی بسیار مشهور هستند مانند:ارغوان رضائی قهرمان تنیس ایرانی‌الاصل که هم‌اکنون در فرانسه بازی می‌کند. او به «ملکه تنیس ایران» معروف است. یاسمین سعادت، اولین زن تنیسورایرانی با حجاب اسلامی درمسابقات بین‌المللی. لاله صدیق قهرمان اتومبیل‌رانی مشترک زنان و مردان در ایران که ادعا شده‌است در آخرین مسابقه‌اش تقلب نموده‌است. او به «شوماخر ایرانی» معروف است. ورزش بانوان در ايران شرايط كاملاً ويژه يي دارد: شرايطي كه شايد هيچ كشور مسلمان ديگري هم با آن درگير نباشد. در سال هاي ابتدايي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي حضور ورزشكاران زن در مسابقات برون مرزي به رشته تيراندازي يا شطرنج محدود مي شد اما امروز با گذشت سه دهه شرايط كاملاً متفاوت است و به جز چند رشته معدود كه استثنا هستند، مي توان گفت در اكثر رشته ها زنان ايران حداقل يك بار در ميادين بين المللي حاضر شده اند. مساله طراحي لباس هاي ويژه كه به رغم دارا بودن خصوصيات يك پوشش اسلامي، يك لباس ورزشي به شمار بيايد، اوايل مساله يي دور از ذهن به نظر مي رسيد اما مدتي است شكلي جدي به خود گرفته و راه را براي حضور زنان ورزشكار ايران باز كرده است.با اين حال زنان ورزشكار ايران تا درخشش در دنياي ورزش راه طولاني پيش رو دارند و آمار نتايج شان نشان مي دهد هنوز در ابتداي راه هستند. اين در صورتي است كه كج خلقي ها براي اعزام دختران ورزشكار به مسابقات برون مرزي همچنان ادامه دارد در ورزش هاي تيمي زنان ايران چندان شناخته شده نيستند و اگرچه در پنج رشته اصلي تيمي حالاحداقل تجربه يك مسابقه برون مرزي را در كارنامه خود دارند اما همه چيز تازه شروع شده و به نظر مي رسد دعوت هاي مختلفي كه از تيم هاي دختران ايران براي حضور در مسابقات بين المللي مي شود، بيشتر به دليل جذابيت حضور تيمي با پوشش متفاوت است. دختران ايراني فعال در رشته هاي تيمي، تجربه حضور در مسابقات برون مرزي را با فوتبال و فوتسال شروع كردند.
ورزش هاي تيمي
فوتبال
شاید فکر کنید که فوتبال زنان سابقه چندانی ندارد و حضور زنان در این ورزش پرطرفدار پدیده‌ای نسبتا نوظهور است، در حالی که که بنیانگذاری نخستین تیم فوتبال زنان برمی‌گردد به سال ۱۸۹۴ میلادی، یعنی ۱۱۳ سال پیش.ورود زنان به رشته‌های مختلف ورزشی همیشه با تأخیر همراه بوده است. برای نمونه در اوایل قرن نوزدهم میلادی، این فقط مردان بودند که مثلا در آلمان در رشته ژیمناستیک فعالیت داشتند و در دهه سی میلادی همان قرن، یعنی بعد از گذشت ۳۰ سال، زنان نیز رفته‌رفته این فرصت را یافتند که به شکلی سازمان‌یافته در این رشته ورزشی فعال شوند.در مورد فوتبال نیز وضع به همین صورت بود و سالیان سال گفته می‌شد که زنان را چه به فوتبال. البته زنان در نهایت اهداف خود را پیش بردند و علیرغم مخالفت‌ها و تمسخرهایی که از طرف مردان ابراز می‌شد، قدم به میدان فوتبال گذاشتند. در سال۱۸۹۴، اولین باشگاه فوتبال زنان تاسیس شد، طبیعتا در انگلیس که مهد فوتبال است. این باشگاه British Ladies Football Club نام داشت و یک سالی بیش طول نکشید که در انگلیس چندین تیم فوتبال زنان فعال شدند و در حضور هزاران تماشاگر مسابقه برگزار می‌کردند. در حین جنگ جهانی اول حتی بازیهای متعددی میان تیمهای مختلف زنان صورت می‌گرفت که درآمد بدست آمده از آن صرف امورات خیریه می‌شد.
نخستین دختران جوانی که در سال ۱۹۷۰ به باشگاه بایرن مونیخ پیوستند در سال۱۹۲۱، یعنی چند سالی پس از پایان جنگ جهانی اول، حدود ۱۵۰ تیم فوتبال زنان در انگلیس وجود داشتند. معروفترین و موفقترین آنها تیمی بود به نام Dick, Kerr Ladies F.C. که در سال ۱۹۱۷، یعنی در اواخر جنگ جهانی اول بناینگذاری گردید. زنانی که در این تیم توپ میزدند، همگی کارگر کارخانه ماشین‌سازی و مهمات‌سازی Dick Kerr بودند. جالب توجه که این تیم نه تنها به مصاف دیگر تیمهای فعال در انگلیس می‌رفت، بلکه بازی‌هایی در برابر رقبای خارجی نیز انجام میداد. شکی نیست که حضور مردان در میدان جنگ جهانی اول و غیاب آنان در میادین فوتبال، در پیشرفت و پررنگ شدن فوتبال زنان بی‌تأثیر نبود. بعد از پایان جنگ جهانی اول و بازگشت مردان از جبهه جنگ، اهمیت بازیهای خیریه و پرتماشاگری که از طرف تیمهای فوتبال زنان برگزار می‌شد، روز به روز کاهش یافت و سرانجام در سال ۱۹۲۱ میلادی، فدراسیون فوتبال انگلیس از باشگاهها خواست که از فعالیتهای زنان در این عرصه پشتیبانی نکنند.
اگر چه فوتبال زنان پس از این فراخوان کاملا از صحنه محو نشد، اما به‌شدت رنگ باخت. در کنار انگلیس، فرانسه نیز از کشورهایی بود که زنان، علیرغم مخالفت‌های مردان، این امکان را یافتند که پا به میدان بگذارند. در سال ۱۹۱۷ برای نخستین بار در فرانسه یک مسابقه فوتبال بین دو تیم زنان انجام گرفت و این مسئله سبب شد که تیمهای زیادی تشکیل شوند. در دهه‌های بیست و سی قرن بیستم میلادی نه تنها تورنمنت‌های مختلفی در داخل فرانسه برگزار می‌شد، بلکه دیدارهایی نیز میان تیمهای فوتبال انگلیس و فرانسه صورت می‌گرفت. ناگفته نماند که تیمهای فوتبال زنان در فرانسه تا سال ۱۹۳۳ تحت پوشش فدراسیون تربیت‌بدنی زنان فرانسه قرار داشتند و از آن پس فدراسیون فوتبال زنان فرانسه، وظیفه نظارت و سازماندهی رو برعهده گرفت.
البته در همان دوران مقاوت پزشکان، مربیان، روزنامه‌نگاران و دست‌اندرکاران ورزش در فرانسه در برابر فعالیتهای زنان در عرصه فوتبال رو به شدت گذاشت. بالا گرفتن موج مخالفت‌ها سرانجام سبب شد که در همان ده سی میلادی، زنان کم و بیش از صحنه فوتبال دور شوند.
فوتبال زنان در ايران
اگر از شما بپرسند كه ورزش فوتبال بانوان در ايران جند سال است كه راه انداري شده است چه جوابي مي دهيد؟چند نفر حدس مي زنيد كه فوتبال زنان درايران قدمتي 38 ساله دارد؟فوتبال زنان در ايران از سال 1970 ميلادي آغاز شده است.وقتي كه زنان براي نخستين بار در بعضي از شهر ها به عنوان دروازه بان و گاهي بازيكن وارد تيمهاي محلي و خياباني آقايان شدند.بر اين اساس و با افزايش زنان علاقه مند به فوتبال در ايران،فدراسيون فوتبال تصميم گرفت چندين نفر از زنان مستعد را براي آموزش در زمينه مربي گري به كلاس هاي آموزشي فيفا بفرستد.با بازگشت اين مربيان به كشور ،سران فوتبال تصميم گرفتند تيم هاي فوتبالي را براي پرورش زنان مستعد تشكيل دهند.در اين ميان باشگاه تاج( استقلال كنوني)نخستين باشگاهاي بود كه براي زنان كلاسهاي تمريني گذاشت.پس از آن هم باشگاههاي ديگر مانند پرسپوليس ،ديهيم و عقاب نيز كلاسهايي را براي آموزش زنان تشكيل دادند.اما بعد از انقلاب و به واسطه تغييراتي كه در اين برهه در كشو روي داد فعاليت فوتبال بانوان محدود مي شود. بعد از انقلاب به واسطه نبودن لباسي متناسب با شعون اسلامي، دختران فوتباليست اجازه حضور در ميادين ورزشي را نداشتند. با تمام مشكلات به دليل وجود علاقه مندي زيادي كه در كشور بود فدراسيون فوتبال ايران تصميم به تشكيل تيم فوتبال زنان گرفت و به اين ترتيب نخستين تيم فوتبال زنان ايران تشكيل شد .اما به دليل نابساماني اوضاع سياسي كشور در اواخر رژيم گذشته و با پيروزي انقلاب اسلامي در سال 1357فوتبال زنان در ايران به طور كلي فراموش شد. 13 سال بعد يعني در سال 1371 فوتبال زنان در ايران با مسابقات سالني كه براي نخستين بار در دانشگاه الزهرا (فرح سابق)برگزارشده بود تا حدودي احيا شد.اما در تمامي سالهاي پيش از رياست جمهوري خاتمي با وجود تلاشهاي فائزه هاشمي زنان تنها در مسابقات فوتسال حق بازي داشتند.با انتخاب خاتمي به عنوان رياست جمهوري و باز شدن فضاي سياسي در كشور فوتبال زنان دوباره احيا شد.در اين زمان تيم ملي فوتبال زنان مجددا تشكيل و براي انجام مسابقات آماده شد.با گذشت زمان و اجاي طرح ادغام ورزش زنان و مردان در ايران پستي با نام نايب رئس زنان در هر فدراسيون تشكيل شد و به اين تزتيب اوضاع ورزش زنان رو به بهبودي يافت. پس از آن تيم فوتبال زنان پس از اخذ مجوز شوراي برون مرزي ورزش آماده حضور در مسبقات آسايي شد و توانست در نخستين حضورش در مسابقات غرب آسيا نايب قهرمان شود. پس از آن فوتبال زنان روندي صعودي يافت و در سال 2007 زنان فوتباليست در مرحله مقدماتي جام ملت هاي آسيه با غلبه بر هند به مرحله دوم مسابقات راه پيدا كرد و اين نخستين حضور جدي زنان ايران در مسابقات فوتبال است.زنان فوتباليست در سال 84 بدون هيچ سروصداي خبري در مسابقات غرب آسيا در اردن شركت كردند. كمي بعد و در شرايطي كه آنها بيش از حد انتظار ظاهر شدند و مقام دوم را در هر دو رشته به دست آوردند، عكس هايي از بازي هاي تيم فوتبال ايران انتشار يافت تا همه لباس هاي ويژه يي را كه مدت ها از آن صحبت مي شد، ببينند. شلوارهاي روي ساق پا، پيراهن هاي آستين بلند و مقنعه، ظاهري متفاوت از بازيكنان ديگر تيم ها براي بانوان ايراني ساخته بود اما آنها با همين لباس خود را براي مسابقات مهم تر آماده مي كردندهر چند در فوتسال با آنكه قدمت بيشتري از فوتبال دارد، دختران ايران هنوز عنوان خاصي به دست نياورده اند و در بازي هاي داخل سالن ماكائو هم بسيار ضعيف ظاهر شدند. البته آنها يك قهرماني در تورنمنت بين المللي اردن در كارنامه دارند كه فروردين ماه سال 86 بعد از شش پيروزي پياپي به دست آمد. با اين حال سطح آن مسابقات اجازه نمي دهد اين قهرماني را در ويترين افتخارات ورزش بانوان ايران قرار دهيم. اما بسكتبال با وجود آنكه ديگر مشكلي از نظر پوشش ندارد، هنوز شانس حضور در يك دوره مسابقه رسمي را به دست نياورده است. البته آنها مهرماه سال قبل در يك دوره مسابقه دوستانه در مالزي شركت كردند اما اگر مشكلي پيش نيايد و تيم دختران ايران بتواند طبق برنامه در مسابقات غرب آسيا در سوريه شركت كند، دومين تجربه خود را به دست مي آورد.در سال 1386 و بر اساس اعلام آخرین رده بندی برترین تیم های ملی فوتبال زنان توسط فیفا، تیم ملی فوتبال زنان ایران برای نخستین بار در تاریخ این رشته، در رتبه 55 جهان قرار گرفت.بنا به گزارش سایت فیفا، تیم فوتبال بانوان ایران با درخشش در سالهای گذشته به خصوص پیروزی مقابل تیم ملی هند، این كشور را كنار زد و با یك پله صعود، در رتبه 55 قرار گرفت. در این رده بندی تیم آلمان در رتبه نخست جای داردو ایالت متحده آمریكا، سوئد و برزیل رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص داده اند.
تاريخچه واليبال در جهان
واليــبال در سال 1895 ميلادي مطابق با سال 1274 شمسي ، يعني 111 سال قبل توسط ويليام . ج . مورگـان مدير Y.M.C.A در هوليوك ايالت ماسا چوست آمريكا ابداع شد. در ابتدا اين ورزش مينتونت نام گذاري شده بود و دليل انتخاب اين نام براي همگان نامعلوم بود. تحت تاثير محبوبيت بسكتبـال در بين عامه ، مورگان تصميم گرفت براي دانشجويان خود ، ورزشي را بوجود آورد كه بازي از روي تور انجام گيرد و لذت بخش باشد. مورگان با استفاده از تور تنيس روي چمن كه به دو طرف ديوار سالن ورزش بسته مي شد و با استفاده از توئي توپ بسكتبال كه بدليل سبكي وزن به دستها آسيب نمي رساند ، بازي را شروع كرد. با وجود اينكه بطور آهسته و كند ازY.M.C.A آغاز شد ولي طولي نكشيد كه در كليه شهرهاي ماساچوست و نيوانگلاند عموميت يافت.
در اسپرينگ فيلد ، دكتر ت ـ آ هالستيد با مــشاهده بازي ، مينتونت را به واليبال تغيير نام داد ، زيرا قصد اساسي از بازي كردن ، فرستادن و برگـشت دادن ( رد و بدل كردن ) توپ از روي تور است كه كلمه واليبال در معنا اين نيت را مشخص مي سازد. با اينكه واليبال در آغاز ورزش سالني بود و در محل هاي سرپوشيده بازي آن انجام مي شــد ، و اســاسا” براي فعاليت هاي سرگرم كننده پيشه وران و تجار اختصاص يافته بود ، ولي كم كم به زمين هــاي روبـــاز كشـيده شد و بعنوان يكي از فعاليت هاي جالب توجه تابستاني در آمد و به شدت تعقيب مي شد.
در آغاز براي بازي واليبال قوانين خاصي تدوين نشده بود ، هر فرد و در هر كشــوري بميل خود و به طريق مختلف با توپ بازي مي كردند. رفته رفته واليبال در مناطق و نواحي مـختلف جــــــهـان گسترش مي يافت. همچنانكه هر ابداع يا اختراعي در آغاز با نواقصي همراه بوده و به مـرور زمـان تكـــــميل و رفع نواقص مي شود ، واليبال نيز از اين قاعده مستثني نبود و كم كم قوانين براي اين بازي وضع شد و روشها و حركات تكنيكي جايگزين حركات قبلي گرديد.
اولين كشور خارجي كه واليبال را پذيرفت ، كشور كانادا و بـه ســـال 1900 بــود. اساساً نهضت Y.M.C.A ( سازمان جوانان مسيحي ) در معرفي اين ورزش به ديگر كشورهاي جهان و تعميم آن سهم فراواني دارد. بازي واليبال در پايان سال 1900 به هندوستان و در سال 1905 به كوبا ، 1909 به پورتوريـــكـــو ، 1910 به فيليپين ، 1912 به اوروگوئه ، 1913 به چين و 1917 به ژاپن و به تدريج از سال 1914 به بعد توسط سربازان قواي آمريكا و مستشاران و اشخاص ديگر ، به كشورهاي اروپائي از قـــبـــيل فرانسه ، چكسلواكي ، لهستان ، شوروي و بلغارستان و ساير كشورهاي اروپائي معرفي شد و تعميم يافت. ولي بسبب بيگانه بودن اين ورزش براي اروپائيان ، در ابتدا امر قبول آن به كندي صـــورت مي پذيرفت. فرانسه ، چكسلواكي و لهستان سه كشوري بودند كه قبل از ديگران اقدام به تشــكيل فدراسيون ملي واليبال در كشور خود نمودند.
بطور كلي تغييرات و پيشرفت واليبال را مي توان به سه دوره تقسيم نمود. دور اول از سال آغاز تا 1918 ، دوره دوم از سـال 1919 تا سال 1946 و دوره سوم از سال 1947 به بعد كه تــغــيــيرات و پيشرفت اساسي واليبال در دوره سوم صورت پذيرفته است. پــس از جــنـگ بــين المللي دوم ، فعاليت هاي فراوان براي حركت جديد به واليبال مجدداً آغاز شـــد و اولـــــين مــسـابـقه يين المللي در قاره اروپا بين دو كشور فرانسه و چكسلواكي و در شهر پـــاريس برگزار گرديــد. پـيـگـري براي تاسيس فدراسيون بين المللي واليبال ادامه يافت. مذاكرات بين سه كشور فرانسه ، چك و لهستان منتج به موافقت در جهت تشكيل گــنـگره ويــژه بــراي تــاسـيـس اتحاديه بين المللي واليبال گرديد. ســرانـجـام در تـاريـخ آوريل 1947 كنگره با شركت نمايندگان چهارده كشور از سراسر جهان در پاريس برگزار شد و مـوافـقـت شـد فـدراسـيـون بـيـن الـمـلـلـي واليبال (F.I.V.B) تـاسـيـس گـردد كه اين فدراسيون در پاريس تشكيل شد و آقاي پل ليبود از كشــور فرانسه بعنوان اولين رئيس فدراسيون بين المللي واليبال انتخاب شد.
در سال 1949 اولين دوره مسابقات جهاني واليبال بــراي مــردان در پراگ و در سال 1952 دومين دوره مسابقات جهاني مردان و اولين دوره مسابقات جهاني زنان در مسكو برگزار شد. بــرنامه مسابقات واليبال بطور منظم هرچهار سال يكبار تاكنون در كشورهاي مختلف انجام شده است . در ســال 2006 دوره شــانـزدهم مسابقات واليبال جهاني مردان با شركت 24 تيم و دوره پانزدهم مسابقات جــهاني زنان با شركت 24 تيم در كشور ژاپن انجام يافت. تيم ملي واليبال بزرگسالان مردان ايران در اين مسابقات شركت نمود . به سبب اهميتي كه واليبال در بين ورزشها بدست آورد ، در سال 1964 مسابقات واليبال مردان و زنان به برنامه بازيهاي الــمـپـيــك توكيو اضافه شد.
در تاریخچه والیبال جهان باید ژاپن را بعنوان دگرگون کننده تکنیک ها ، تاکتیک ها و آمــادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود. تیم های صاحب نام زنان و مردان دنیا که از اولین مسابقات جهانی و المپیک و جام جــهــانـــی تا کنون توانسته اند مقام های اول تا ششم را در جهان بدست آورند عبارتند از : کشورهای شوروی ، ایتالیا ، ژاپن ، چکسلواکی ، آمریکا ، لهستان ، بلغارستان ، رومانی ، مجارستان ، آلمان شرقــــــی ، کوبا ، برزیل ، آرژانتین ، کره جنوبی ، چین ، پرو ، فرانسه ، كره شمالی ، هلند ، سوئد و کانــــادا.
تاريخچه واليبال در ايران
ورزش واليبال حدود سال 1299 شمسي يعني 80 سال قبل، (در سال 1379) توسط جناب آقاي ميرمهدي ورزنده استاد بزرگ ورزش، به ايران آورده شد و از دارالمعلمين ورزش آغاز به تعليم گرديد. بازي واليبال در ايران در ابتداي امر داراي قواعد خاصي نبود و به شكل‌هاي مختلف آن را بازي مي‌كردند. فنون و تاكتيك‌هاي واليبال نيز مانند قوانين آن پايه و اساس اصولي نداشت و هر بازيكن به ابتكار شخصي و اختصاصي خود كه اكثر با مشت يا سمبه زدن همراه بود با توپ بازي مي‌كرد. ليكن در سال 1302 شمسي با استفاده از ترجمه مجلات خارجي قوانيني كه در آنزمان در كشورهاي ديگر اجرا مي‌شد، در ايران نيز تا حدودي از آن پيروي مي‌گرديد. در سال 1314 يك دوره مسابقه باشگاهي در تهران برگزار گرديد كه تيم واليبال باشگاه دربند برنده جام قهرماني گرديد. در همين سال نيز چند مسابقه دوستانه و تشويقي بين تيمهاي بانوان تهران انجام شد. در سال 1318 اولين دوره مسابقات واليبال قهرماني ايران همزمان با مسابقات ساير رشته‌هاي ورزشي برگزار شد. در ابتداي تاسيس فدراسيونهاي ورزشي (سال 1324)، واليبال و بسكتبال داراي فدراسيون مشترك بود و تا سال 1336 به همين نحو ادامه داشت و همه ساله مسابقاتي تحت عنوان قهرماني باشگاهها، دستجات آزاد، انتخابي، قهرماني مدارس و دانشكده‌هاي هر شهرستان و نهايتاً قهرماني كشور انجام مي‌گرفت.
واليبال بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران
در سالهاي اول پيروزي انقلاب اسلامي ايران ، به علت تعويض پي در پي رئيس فدراسيون و تغييرات وسيع در كادر هيئت رئيسه، برنامه‌هاي واليبال شكل پايداري نداشت و مسابقات بين المللي چه در داخل و چه در خارج از كشور متوقف گرديد و فقط كوشش مي‌شد در زمينه ورزش عمومي گسترش وسيع تري بوجود آيد و مسابقات قهرماني كشور نيز همه ساله انجام گردد. اعزام داوران به كلاسهاي داوري بين‌المللي تقريباً شكل منظم داشت، اما اعزام مربيان به كلاسهاي بين‌المللي قطع گرديد. واليبال و هندبال بانوان سال 1386 اولين حضور بين المللي خود را بعد از انقلاب تجربه كردند چرا كه پيش از اين ( بعد از انقلاب در ايران) پوشش آنها مورد تاييد مسوولان ورزش ايران و مقامات آسيايي قرار نگرفته بود. به هرحال با رفع اين مشكل هندبال تيرماه طلسم را شكست و آنها اولين تجربه شان را ارديبهشت 86 در يك دوره بازي هاي دوستانه قطر به دست آوردند.البته در اين مورد گفته مي شد مشكل هندباليست ها حتي پيش از بازي هاي آسيايي دوحه حل شده بود و تنها به دليل نوپا بودن اين تيم و عدم شناخت از حريفان از اعزام تيم جلوگيري شد. اما عليرضا رحيمي بعد از بازي هاي دوحه از اين تصميم ابراز پشيماني كرد و گفت اگر تيم دختران اعزام مي شد، حداقل عنوان چهارم را به دست مي آورد. انتظار 32 ساله واليباليست ها هم شهريورماه سال 86 سرآمد و آنها بعد از تاييد لباس هايشان توسط كنفدراسيون واليبال آسيا 14 تا 22 شهريور در مسابقات قهرماني آسيا حاضر شدند. واليبال زنان ايران كه بهترين نتيجه را با كسب عنوان سومي در رقابت هاي 1966 بانكوك به دست آورده، طبيعي بود كه بعد از سال ها دوري عملكرد چشمگيري نخواهد داشت و با ايستادن روي پله دوازدهم بين 13 تيم شركت كننده، اولين حضورش بعد از پيروزي انقلاب را به پايان رساند. البته آنها پيش از اين تجربه يك مسابقه دوستانه در ابوظبي را هم داشتند اما با اين حال شركت در مسابقات رسمي تايلند سروصداي زيادي به پا كرد و با مخالفت و اعتراض برخي مراجع، حالاشنيده مي شود با وجود تاييد پوشش لباس واليباليست ها از سوي مسوولان ايران و آسيا، تيم ملي اين رشته فعلاً ديگر اعزامي پيش رو نخواهد داشت. به همين دليل هم دعوت كشورهاي نيوزلند، سريلانكا و تايلند از تيم دختران ايران براي حضور در تورنمنت هاي اين كشورها بي پاسخ گذاشته شد تا حضور اولين تيم مسلمان در مسابقات واليبال به همان يك دوره بازي هاي تايلند محدود شود.(2)
تاريخچه هندبال جهان
تاريخچه هندبال در جهان (( هومر)) تاريخ نويس مشهور يونان در كتاب معروف خود (( اوديسه )) از ورزش هندبال با نام (( اورانيا)) ياد كرده است و تصاوير مربوط به اين بازي نيز كه در سال 600 قبل از ميلاد روي يكي از ديوراهاي آتن قديم حجاري شده بود ، در سال 1926 كشف شد.در قرن هاي شانزدهم و هفدهم ميلادي خانم هاي درباري و شواليه هاي به اين بازي كه تغيير مختصري يافته بود مي پراختند و شاعران وقت ، آن را اولين بازي تابستاني نام نهاده بودند. ((كنراد كخ)) كه يك معلم ورزش آلماني بود، در سال 1890 هندبال را به صورت جديدتري با نام (( رافابل اشپيل)) معرفي كرد كه از آن پس آن را به صورت هندبال يازده نفره بازي مي كردند كه شباهت زيادي به يكي از بازي هاي محلي چكسلواكي به نام ((هازنا)) داشت. پس از اولين جنگ جهاني ((هرمان)) رئيس فدراسيون هندبال آلمان براي گسترش و تحكيم اين ورزش بسيار كوشش كرد. البته دكتر((كارل شلنز)) استاد دانش سراي عالي تربيت بدني و ورزش برلين كه او را پدر هندبال ناميده اند، پيش تر و در سال 1920، مقررات اين ورزش را تدوين كرده و آن را در كلاس هاي خود به مرحله اجرا درآورده بود ، لذا پس از او شاگردانش موجبات گسترش اين ورزش را در سراسر آلمان فراهم آوردند. در كشور هاي شمالي به دليل سردي هوا ، براي اجراي اين ورزش در سالن ، شكل تازه اي به آن داده شد كه اين امر باعث پيدايش هندبال هفت نفره امروزي شد.اين ورزش بين سالهاي 1904 تا 1920 با استفاده از بعضي قوانين بازي فوتبال ، در قاره اروپا توسعه بيشتري يافت و به همين دليل ، ((فوتبال)) اثر بسياري بر آن گذاشته است. قبل از تشكيل فدراسيون هندبال در آلمان ، اين ورزش به ضميمه فدراسيون هاي ژيمناستيك و دو و ميداني اداره مي شد، اما ((كارل ديم)) براي يكنواختي آن اقداماتي انجام داد كه بعدها به نتيجه رسيد.تا سال 1928 از نظر تشكيلات بين المللي نيز هندبال ، جزو فدراسيون بين المللي دو و ميداني محسوب مي شد. اما به دليل اهميت هندبال ، اين فدراسيون در هشتمين كنگره خود كه در سال 1926 برگزار شد ، كميسيوني براي مستقل كردن آن به وجود آورد و سرانجلم در اوت 1928 ، فدراسيون بين المللي مستقل هندبال با يازده كشور عضو در آمستردام تشكيل شد و ((اوري براندرج)) عضو هيات مديره آن ، براي گسترش اين ورزش كمك هاي بسياري كرد. در همان سال اولين بازي نمايشي هندبال در آمستردام انجام شد و در سال 1931، كميته بين المللي المپيك اجازه داد كه هندبال جزو بازي هاي المپيك درآيد. اولين بازي هاي بزرگ و رسمي هندبال در المپيك سال 1936 برلن در رشته يازده نفره مردان انجام يافت، و كشورهاي آلمان ، اتريش و سوييس به ترتيب مقام هاي اول تا سوم را به دست آوردند.
هندبال در ايران
تاريخچه هندبال در ايران در سال 1344 شمسي ((دكتر علي محمد اميرتاش )) پس از پايان تحصيلات دوره ليسانس در رشته تربيت بدني و ورزش از كشور فرانسه به ايران مراجعت كرده و گفتگو ها و اقدامات اوليه را جهت تاسيس فدراسيون هندبال ايران از طريق كميته ملي المپيك شروع نمود. مدارك لازم نيز از فدراسيون بين المللي هندبال گرفته شد تا از اين طريق ، مقدمات پيدايش ورزش هندبال هفت نفره در ايران فراهم شود. اما با تغييرات اداري در يك سال بعد ، در جلسه كنگره روساي تربيت بدني و مديران فني استان ها و فرمانداري هاي كل ايران كه هم زمان با برگزاري مسابقات ورزشي آموزشگاه هاي كشور در خرداد ماه سال 1345 در شيراز تشكيل شد ، (( دكتر اميرتاش )) طي شرح مبسوطي ، تصويب و اجراي هندبال در آموزشگاه هاي كشور را به كنگره پيشنهاد كرد ، ليكن به علت آشنا نبودن شركت كنندگان در كنگره با ورزش هندبال ، متاسفانه اين پيشنهاد به تصويب نرسيد و بررسي بيشتر درباره آن به آينده موكول شد.در سال 1347، تغييرات و سازماندهي جديدي در اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش پديد آمد كه تصويب بازي هندبال را همانند يكي از ورزش هاي رسمي آموزشگاه هاي كشور ممكن ساخت. مسئولان وقت كه از افراد با تجربه بودند و با ورزش هاي جديد نيز آشنايي داشتند، اين پيشنهاد را با احتياط و به طور غير رسمي پذيرفتند ، و بنا شد (( دكتر اميرتاش )) براي آزمايش ، دو تيم در دبيرستان البرز تهران تشكيل و تمرين دهد تا بتواند ورزش هندبال را در عمل به روساي ادارات و مديران فني تربيت بدني كشور كه بار ديگر در تهران گرد مي آمدند، نشان دهد. هم زمان با تمرين اين دو تيم ، اولين نشريه هندبال هفت نفره در ايران كه شامل خلاصهمقررات بازي و مقدماتي از مهارت هاي انفرادي و دسته جمعي بود، در 27 صفحه تهيه و در اختيار مسئولان و دست اندركاران تربيت بدني آموزش و پرورش گذاشته شد.به همت اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش ، در بهمن سال 1347، سمينار بررسي مسايل و مشكلات تربيت بدني و ورزش آموزشگاههاي كشور ، با شركت روساي اداره هاي تربيت بدني و مديران فني استان ها و فرمانداري هاي كل در تهران تشكيل شد و در ضمن يك مسابقه كامل بين دو تيم هندبال دبيرستان البرز ترتيب يافت و نشريه 27 صفحه اي كه به همين منظور تهيه شده بود در دسترس شركت كنندگان سمينار گذاشته شد، در جلسه بعدي اين سمينار تصميم گرفته شد ، با توجه به امتيازات تربيتي و ورزشي كه هندبال هفت نفره دارد، به عنوان يكي از رشته هاي ورزشي به آموزش و پرورش ، پيشنهاد شود. پس از چهار سال انتظار ، اين اولين پيروزي بود. پيش از پايان سال 1347 ، پيشنهاد مذكور تصويب شد و فدراسيون هندبال آموزشگاه هاي كشور شكل گرفت.. تاسيس فدراسيون هندبال در سال 1352 با توجه به پشتوانه اي كه از نظر تعداد بازيكن و مربي در كشور ايجاد شده بود ، سازمان تربيت بدني وقت به اين ورزش توجه پيدا كرد و سرانجام در سال 1354 فدراسيون هندبال تاسيس و (( مهندس هارون مهدوي )) عهده دار امور آن شد.
اولين مسابقات قهرماني زنان 1370درتهران انجام گرفت. بعد از سال 70 هندبال زنان به تدريج رشد يافت. در سال 83ايران قهرمان مسابقات هندبال بانوان كشورهاي همجوار شد .تيم ملي هندبال بانوان با 6 امتياز بر سكوي نخست ايستاد و تيمهاي سوريه با 4 امتياز و آذربايجان با 2 امتياز عناوين دوم و سوم را به خود اختصاص دادند. به منظور آماده سازي جهت حضور در مسابقات قهرماني آسيا،بانوان هندباليس ايراني براي اولين بار در سال 85 با سفر به سوريه نخستين اعزام برون مرزي خود را تجربه كرد.رقابت هاي سوريه اولين اعزام رسمي تيم ملي بانوان ايران در يك ديدار برون مرزي بود. اين اعزام در حقيقت يك استارت خوب براي حضور قدرتمند تيم ايران در رقابتهاي آسيايي هندبال بانوان در قزاقستان بود كه تيرماه سال86 انجام شد.همچنين اعزام تيم هندبال جوانان بانوان به قطر جهت برگزاري دو ديدار تداركاتي با تيمهاي ملي جوانان الف و ب آن كشوردر سال 86 نيز از رخدادهاي اين رشته است.تيم بانوان ايران سال 86 اولين حضور خود را در رقابتهاي آسيايي تجربه کرده است. و از آنجاييكه بسياري از کشورهاي عربي و صاحب نام هندبال وارد بخش قهرماني برون مرزي بانوان نشده اند و بانوان ايران با دريافت امتياز شرکت در رقابتهاي آسيايي سال 87 شانس زيادي براي کسب مقام در اين قاره دارند. (3)(4)
توپي- راكتي
بدمينتون در جهان
از هزاره دوم قبل از ميلاد مسيح در چين چيزي شبيه بدمينتون امروزي بازي مي شد و سپس در هندوستان رايج و و بنام پونا بوده است اين ورزش به وسيله افسران انگليسي ساكن ان كشور به انگلستان برده شد... از هزاره دوم قبل از ميلاد مسيح در چين چيزي شبيه بدمينتون امروزي بازي مي شد و سپس در هندوستان رايج و و بنام پونا بوده است اين ورزش به وسيله افسران انگليسي ساكن ان كشور به انگلستان برده شد و كم كم در بسياري از كشورهاي ديگر رواج يافت .در حال حاضر در بيشتر ممالك بخصوص كشورهاي اسيايي اين ورزش در زمره بازيهاي پر طرفدار در امده است در انگلستان اين ورزش براي اولين بار در قصر بدمينتون در خانه لرد بيوفورت بازي شد تا سال 1887 براي بازي بدمينتون مقررات خاصي وجود نداشت و اغلب ان را بازي قصر بدمينتون مي ناميدند تا انكه فدراسيون بدمينتون در انگلستان تاسيس گرديد و قوانين و مقررات خاصي براي ان تدوين نمود و ان را رسما بازي بدمينتون ناميد .در سال 1934 فدراسيون بين المللي بدمينتون توسط سرجورج توماس تاسيس گرديد . در سال 1939 فدراسيون بين المللي بدمينتون تصميم به انجام مسابقات بين كشورها گرفت و سرجورج توماس تاسيس گرديد .در سال 1939 فدراسيون بين المللي بدمينتون تصميم به انجام مسابقات بين كشورها گرفت و سرجورج توماس رئيس فدراسيون شخصا جامي به تيم برنده در قسمت مردان اعطا نمود كه به نام كاپ توماس معروف است .اين مسابقات تحت همين نام هر سه سال يكبار در قسمت مردان بصورت تيمي برگزار مي شود .
در سال 1957 مسابقات بين المللي بانوان نيز انجام گرفت و خانم اوبر از گلستان جامي به اين منظور به تيم برنده اعطا نمود اين مسابقات نيز هر سه سال يكبار براي بانوان برگزار مي شود علاوه بر مسابقات فوق مسابقات متعددي نيز در سطح جهان مانند مسابقات آزاد كشورهاي آسيايي مسابقات كشورهاي مشترك المنافع مسابقات جام آسيا مسابقات قهرماني اسيا و تورنمنت هاي مختلف برگزار مي شود . همچنين از سال 1992 مسابقات بدمينتون به مسابقات المپيك اضافه شد.
بدمينتون در ايران
در ايران نيز با ورود كارشناسان نفتي بدمينتون رواج يافت و اولين زمين بدمينتون در شهرستان مسجد سليمان خط كشي شد . زماني كه ايران به عنوان ميزبان مسابقات اسيايي 1974 تعيين شد بدمينتون نيز با تاييد كميته برگزاري بازيها به عنوان يكي از رشته هاي ورزشي معين شد به دنبال ان نيز فدراسيون بدمينتون ايران در سال 1351 تاسيس شد .در سال 1359 پس از جدايي ورزش بانوان از مردان كميته بدمينتون بانوان تاسيس گرديد و در سال 1365 به انجمن بدمينتون تغيير نام داد .اولين تيم ملي بانوان در سال 1360 تشكيل گرديد و در اولين ديدار خارجي خود در مقابل تيم جمهوري آذربايجان به پيروزي 4 بر يك دست يافت .از سال 1368 پس از تشكيل انجمن بدمينتون مدارس دختران اين ورزش به عنوان ورزش رسمي مدارس دخترانه تعيين و باعث جذب علاقمندان زيادي در ميان جوانان و نوجوانان به اين ورزش گرديد . در حال حاضر همه ساله مسابقاتي تحت عنوان قهرماني كشور دانش اموزان دختران در سه مقطع تحصيلي برگزار مي گردد .در سال 1371 تيم ملي بدمينتون بانوان در اولين ديدار بين المللي خود در نخستين دوره بازيهاي بانوان كشورهاي اسلامي حضور يافت و از ميان 5 تيم حاضر به مقام سوم دست يافت .از سال 1376 مسابقات بين المللي بدمينتون بانوان به مناسبت گراميداشت دهه مبارك فجر در تقويم فدراسيون جهاني گنجانده شد اين مسابقات همه ساله در بهمن ماه همزمان با مسابقات مردان در ايران برگزار مي گردد.
بدمينتون بازان كه اولين بار سال 84 در مسابقات ست لايت هندوستان شركت كردند، اين شانس را داشتند كه حتي جزء شش رشته يي باشند كه ايران در بخش بانوان بازي هاي آسيايي دوحه شركت مي كرد. بهناز پيرزمانبين و نكيسا سلطاني در اين مسابقات براي ايران بازي كردند كه البته عنواني به دست نياوردند. البته در كارنامه دختران بدمينتون باز يك قهرماني هم ديده مي شود كه مربوط به مسابقاتي در بحرين است كه سال 85 در رده سني زير 16 سال برگزار شد. در رشته هاي توپي- راكتي، تنيس روي ميز و بدمينتون بانوان شانس حضور در مسابقات برون مرزي را به دست آورده اند و اسكواش و تنيس همچنان به شركت در مسابقات كشورهاي اسلامي محدود هستند.
تاريخچه دووميداني در جهان
ورزش دووميداني بعنوان قديمي ترين و بنيادي ترين رشته ها ي ورزشي شناخته مي شود و از مسابقه و قدمت ديرينه اي برخوردار است . قبل از برگزاري فعاليتهاي نظامند بمنظور رقابت و مسابقه ، انسانهاي اوليه ، در جريان تلاش براي بقاء ، شكار و دفاع ، توانائيهاي خود را براي تندتر دويدن ، بيشتر پريدن و دورتر پرتاب كردن بكار مي بردند تا بهتر بتوانند با مشكلات و خطرات محيط زندگي خود مبارزه كنند . با گذشت زمان و تغيير شرايط محيط زندگي كه خود ناشي از تاثير انسان انديشمند بر محيط خود بود ، انجام اين حركات طبيعي بخاطر مهارت يافتن براي جنگ و عمليات جنگي صورت مي گرفت . انواع پرشها براي عبور از موانع طولي و عمودي ، انواع پرتابها براي افزودن بر برد نيزه ها و سنگها و بالاخره دويدن براي تعقيب و گريز مورد استفاده واقع مي شد . در زمان صلح كه اوقات فراغت رزمندگان افزايش مي يافت سربازان و حتي بسياري از جوانان علاقمند ، به تقليد از آنها ، در زمينه اين مهارتها تمرين و به رقابت مي پرداختند . از دوران باستان ظروف و اشيائي به يادگار مانده است كه بر روي آنها تصاوير ورزشكاراني در حال دويدن ، پرتاب كردن و يا پريدن نشان داده شده است . در اين دوران اوج فعاليت در زمينه دووميداني به كشور يونان مربوط مي شود . به طوري كه آنها به آموزش جوانان خود در اين ورزش توجه داشته آنها را براي دويدن ، بيشتر پريدن و دورتر پرتاب كردن تحت تعليم مربيان كار آزموده قرار داده سير بهبود نتايج آنها را زير نظر قرار مي دادند .
افسانه ” مر كور “ از اساطير يونان باستان كه دونده اي تيز تك و پرش كننده اي بلند پرواز بود و سفرهاي پر ماجرايي در سرزمينهاي مختلف داشت ، جلوه اي از علاقه مردمان آن دوران به سريع دويدن ، چالاكي و بلند پروازي بوده است .
بر اين اساس مشخص مي گردد كه حتي پيش از اولين دوره مسابقات المپيك كه به ثبت رسيده است ( 766 قبل از ميلاد ) دويدن و پريدن و پرتاب كردن بعنوان يك ورزش براي مردم جلوه و جاذبه داشته است . اولين مسابقات سازمان يافته اي كه در يك كشور برگزار گرديد در يونان اجرا شد . از سال 1200 قبل از ميلاد مردم يونان براي برگزاري بازيهاي المپيك اجتماع مي كردند و فاتحين مسابقات بعنوان قهرمانان بزرگ شناخته مي شدند .
دووميداني يکي از ورزشهاي بسيار زيبا و جذابي است که جوانان زيادي در سطح جهان را بخود مشغول کرده است و در مسابقات جهاني و المپيک تماشاگران بيشمار آن ، بيانگر اهميت اين رشته ورزشي است و چون ورزشي است که با رکورد سروکار دارد مبارزه کامل انسان با طبيعت از راه غلبه بر صدم هاي ثانيه و سانتيمترها است. دووميداني يکي از قديميترين ورزشهاي موجود در جهان استکه نخستين بار در يونان باستان مسابقات آن در مواد محدودي انجام شد و تا به امروزموادي به آن اضافه و يا تغييراتي در آن داده شد.مسابقات المپيك 1912 ، كه اولين كنگره فدراسيون بين المللي دووميداني در برگزار شد ، در ارتباط با نهضت المپيك ورزش دووميداني گام بزرگي بود . زيرا دوره هاي قبلي به دليل همزماني برگزاري آنها با نمايشگاههاي مختلف ، كمتر مورد استقبال واقع شدند . مسابقات المپيك استكهلم بطور كامل از تاثير نمايشگاهها و ساير برنامه ها بدور بود و براي مهارتهاي سوئديها در زمينه سازماندهي و برگزاري مسابقات اعتبار زيادي بوجود آورد .تعداد رشته هاي دووميداني در بازيهاي المپيک 24 رشته براي مردان و 22 رشته براي زنان است.البته لازم به يادآوري است که زنان ، سال 1928 شانس شرکت در بازيهاي المپيک را در رشته دووميداني نداشتند.
دو و ميداني در ايران
آنچه مسلم است همانگونه كه مورخان نوشته اند ، ايرانيان همچون مردمان ساير نقاط جهان به دويدن ، پريدن و پرتاب كردن توجه داشته اند در كتاب اوستا نيز به پرتاب نيزه اشاره شده است ورزش دووميداني بصورت فعلي آن توسط تحصيلكردگان خارج از كشور كه به وطن بازگشته بودند در كشور معرفي شد . مير مهدي ورزنده كه تحصيلات خود را در كشورهاي بلژيك و تركيه بپايان رسانده بود در سال 1295 به ايران بازگشت و دانسته هاي خود در مورد ورزش ژيمناستيك و شمشيربازي را در اختيار ارتشيان آن دوران قرار داد . او با آنكه در اين دو رشته تخصص داشت ولي هميشه شاگردان خود را به دويدن و ساير فعاليتهاي دو وميداني توصيه مي كرد .
او به عنوان باني ورزش دووميداني در ايران شناخته مي شود و براي اولين بار در ايران مسابقه صحرانوردي به مسافتي در حدود 7 كيلومتر بين تهران و مقبره حضرت عبدالعظيم برگزار نمود . او بعدها شاگرداني در رشته دووميداني خصوصا رشته پرش با نيزه كه در آن اطلاعات كافي داشت تعليم داد.در سال 1303 اولين مسابقه رسمي دووميداني در رشته هاي 100متر ، 200 متر ، 100 متر مانع ، 3000 متر ، پرش ارتفاع ، پرش طول و پرش با نيزه تحت سرپرستي رئيس ستاد ارتش وقت و با عنوان ” المپيك داخلي ايران “ برگزار شد . در اين مسابقه افرادي از سفارتخانه هاي كشورهاي ايتاليا ، فرانسه و انگلستان شركت نمودند. از اين پس برگزاري مسابقات دووميداني كم كم رونق يافت و در سطح آموزشگاهها و باشگاهها و محلات تهران اجرا گرديد .در سال 1310 ورزش دووميداني در كالج البرز ، معتبرترين آموزشگاه آن زمان توسعه يافت . و در سال 1311 آقا شعاع معتمد شيرازي اقدام به ايجاد تشكيلاتي براي ورزش دووميداني نمود .در سال 1312 آقاي احمد ايزد پناه كه بعنوان يكي از بانيان ورزش دووميداني ايران شناخته مي شوند با آنكه عضو تيم فوتبال تهران بودند به دليل برخورداري از سرعت زياد بهنگام دويدن فعاليت خود را در اين رشته آغاز و كم كم بيشتر توجه خود را به آن معطوف داشت .با ورود كارشناسان آموزش كشورهاي ديگر ، تشكيلات تربيت بدني آموزشگاههاي كشور پايه ريزي شد و مسابقاتي در چند رشته ورزشي در سطح آموزشگاهها برگزار گرديد كه در اين راه نقش گيبسون امريكائي كه در سال 1312 به ايران آمد بيش از ديگران بود . با برنامه ريزي و نظارت او مسابقات رسمي ورزشي در سطح آموزشگاهها برگزار گرديد كه مهمترين آن مسابقات ورزشي بين كالجهاي اصفهان و تهران بود .
دو و ميداني زنان ايران به حدود 68 سال پيش بر مي گردد.اما متاسفانه اطلاعات كاملي در اين باره منتشر نشده است.
حضور زنان ايراني از بازي هاي آسيايي 2002 بوسان كره جنوبي شروع شد و پريسا بهزادي با مقنعه، شلوار و كاور بلند در ماده پرتاب وزنه شركت كرد. اگرچه او مقامي به دست نياورد اما پوشش او مسوولان را راضي كرد تا با طراحي لباس اجازه شركت در مواد ديگر را هم به دختران بدهند اما بعد از ادغام انجمن هاي ورزشي بانوان در فدراسيون ها بود كه اين حركت شكل جدي تري به خود گرفت تا جايي كه در بازي هاي آسيايي 2006 دوحه سه ورزشكار دختر براي ايران دويدند. اما اوج درخشش دختران دونده ايران در مسابقات قهرماني آسيا در شهر امان رخ داد: جايي كه ليلاابراهيمي ركورددار دوهاي استقامت دختران ايران، در دوي سه هزار متر با مانع برنز گرفت تا اولين مدال دووميداني زنان ايران بعد از پيروزي انقلاب را به نامش ثبت كند. اگرچه در مورد اين عنوان گفته مي شد او بين چهار نفر سوم شده اما شرايط ويژه ابراهيمي در آن مسابقه و تلاشي كه مي كرد تا با شلوار بلندش از چاله هاي آب بگذرد، تعداد اندك شركت كنندگان را بي اهميت جلوه مي داد. به هر حال نام او به عنوان نفر سوم آسيا ثبت شد تا با گذشت بيش از 34 سال از آخرين مدال آسيايي زنان ايران كه اتفاقاً آن هم برنز بود و در ماده پرش ارتفاع به دست آمده بود، اين مدال تكرار شود.
عکسی متعلق به تیم ملی دو و میدانی زنان ایران که در ۶۸ سال پیش گرفته شده، زنان ورزشکار ايرانی را نشان می دهد که با لباس ورزشکاران زن که در همه جای دنیا مرسوم است، در حال دويدنند.
تيراندازي وكوهنوردي
زنان بسیاری در تاریخ ورزش کوه نوردی ایران و جهان درخشیده اند که هر یک از آنان در لحظات سخت و دشوار کوهستان ایستاده اند، مقاومت کرده اند و به هدف خود رسیده اند.تاریخ نزدیک به هفتاد سال کوه نوردی زنان ایران حاکی از حضور و تلاش زنان کوه نورد است که نام و یادشان در دوره هایی از تاریخ کوه نوردی میهن مان خوش درخشیده است.
سال 1315 چند کوه نورد آلمانی با شگفتی عکسی از خانم ملوک تیموری در قله توچال بر می دارند. و برای انتشار در جراید به برلین می فرستند. این سال را می توان سرآغاز کوه نوردی نوین برای زنان ایران دانست. از میان زنان دهه 20 تا50 می توان به مهری زرافشان، نرگس حکیمی، نلی یقیاییان، عصمت قاضی، نصرت کوهکن، فرخ کوهکن، مهرانگیز حکیمی،لیدا مارکاریان و بسیاری دیگر نام برد که هیچگاه از یاد نخواهند رفت. دهه 60 ، مصادف بود با نوآوری زنان در عرصه کارهای فنی کوه نوردی و این دوره را می توان پایه گذاری کوه نوردی فنی زنان دانست و دهه 70، با تشکیل انجمن کوه نوردی با نوان و هیئت های شهرستان ،فعالیت زنان در سراسر ایران گسترش یافت و سیل عظیمی از زنان به این ورزش پرداختند.(دوره توسعه ورزش) دهه 80 ، زنان پا را فراتر گذاشته و به صعودهای فنی شاخص و صعودهای برون مرزی پرداختند. اولین رکورد کوه نوردی زنان اروپا مربوط به سال 1799 میلادی است که در آلپ به ثبت رسیده است. چند سال بعد در سال 1808 خانم ماری پارامیز فرانسوی در 18 سالگی به عنوان اولین زن بر فراز قله مون بلان از رشته کوه آلپ ایستاد. در سال 1907 ، اولین تشکیلات کوه نوردی زنان در اروپا پایه گذاری شد. در 16 می 1975 ، اولین زن بر فراز قله اورست ایستاد، او " جونکوتابئی" نام دارد که در آن هنگام 35 سال داشت. بایک نگاه کلی به دهه های گذشته مشاهده می کنیم که چگونه ورزش کوه نوردی تغییر کرده است که در این میان نقش زنان قابل انکارنیست. زنان همانند مردان پا را از حدود خود فراتر نهادند و رکودهایی را به ثبت رسانده اند. امروزه بسیاری از این صعودهای افتخارآفرین را در خبرها و گزارش های کوه نوردی می خوانیم. در میهن ما نیز زنان بر فراز بسیاری از قله های جهان ایستادند که از مهمترین آنها می توان به صعود تیم ملی بانوان ایران به قله اورست، بام جهان، در سال 1384 اشاره کرد. در کوهنوردي اعزام هاي زنان کوهنورد به تيم ملي ختم نمي شود اما به هر حال اولين اعزام در قالب تيم ملي در سال 79 انجام شد که شش نفر راهي نپال شدند. اما قطعاً کسي اولين زنان مسلمان فاتح اورست را فراموش نکرده است. لاله کشاورز و فرخنده صادق اين افتخار را سال 84 ثبت کردند.
گذري بر ديگر رشته هاي ورزشي زنان بعد از انقلاب
تير اندازي
خوش اقبال ترين رشته ورزشي در بين بانوان ورزشکار تيراندازي بوده که از سال ها پيش پاي ثابت اعزام هاي برون مرزي بوده است. تيراندازي نه تنها نياز به طراحي لباس نداشت بلکه توصيه هاي اسلامي را هم در پس خود مي ديد. اين طور بود که در ميان کاروان هاي مردانه ايران در المپيک يا بازي هاي اسلامي همواره يک تيرانداز زن هم حضور داشت. اما در واقع تيراندازان حضور بين المللي شان را از سال 70 و در يک مسابقه دوستانه شروع کردند و کمي بعد در همان سال در مسابقات قهرماني آسيا در پکن شرکت کردند و مقام چهارم تيمي را به دست آوردند. آنها عنوان سومي تيمي بازي هاي بوسان را هم در کارنامه دارند البته در شرايطي که تنها سه تيم در آن ماده شرکت کرده بودند. تيراندازان زن المپيک را هم از دست نداده اند و بهترين عنوان شان را نسيم حسن پور در آتن 2004 به دست آورد که بيست و سوم شد. با اين حال تيراندازي هيچ وقت راضي کننده ظاهر نشده است. تير و کمان که ابتدا به عنوان انجمني زير نظر فدراسيون تيراندازي کار مي کرد اولين بار سال 81 دختران را راهي مسابقات قهرماني آسيا در چين کرد. اما بعد از تشکيل فدراسيون مستقل همه چيز جدي تر دنبال شد که نهايتاً هم به عنوان دومي انفرادي نجمه آبتين در مسابقات جايزه بزرگ تايلند در سال 85 منجر شد. تيم دختران ايران سال بعد در همان مسابقات عنوان سومي تيمي را به دست آورد.
تكواندو
اما در اين ميان تكواندو زودتر از بقيه شروع به تجربه اندوزي كرد تا جايي كه حالابه عنوان پرافتخارترين رشته دختران ايران بعد از انقلاب شناخته مي شود. دختران تكواندوكار كه سال 81 و در مسابقات اوپن كره جنوبي اولين ميدان بين المللي خود را تجربه كردند، در شرايطي كه كسي روي مدال آوري دختران ايران حساب نمي كرد، در بازي هاي آسيايي بوسان اولين مدال شان را هم به دست آوردند. پروانه محمدتقي پور تهران كه چندي بعد به عنوان مربي ملي پوشان مشغول به كار شد، در آن مسابقات يك برنز گرفت تا نوار برنزي تكواندوكاران زن ايراني شروع شود. اگرچه آنها حتي حضور در مسابقات جهاني را هم تجربه كردند اما افتخارآفريني هايشان فعلاً به آسيا محدود شده است. مهروز ساعي چهره شناخته شده تكواندو زنان است كه حتي پيش از اعزام به بازي هاي آسيايي دوحه يك برنز آسيايي در كارنامه اش داشت. او در جريان مسابقات تايلند كه ارديبهشت ماه سال 85 در بانكوك برگزار شد روي سكوي سوم ايستاد. مهروز اين مدال را در بازي هاي آسيايي دوحه هم تكرار كرد تا در كنار افسانه شيخي دو برنز براي تيم تكواندو ايران به دست آورند و تنها دختران مدال آور ايران در دوحه نام بگيرند. اگرچه تكواندو زنان ايران در مسابقات بزرگسالان هنوز مدالي خوش رنگ تر از برنز به دست نياورده است اما در رده سني نوجوانان، آيتك معمارزاده تنها مدال نقره تكواندو دختران ايران را در جريان مسابقات قهرماني آسيا و اقيانوسيه به گردن آويخت. اين مدال شهريورماه امسال و در امان به دست آمد. با اين حال افتخارات تكواندوكاران به همين مدال ها ختم نمي شود. سارا خوش جمال فكري اولين دختر ورزشكاري است كه شخصاً سهميه حضور در بازي هاي المپيك را به دست آورده است. پيش از اين نمايندگان معدود زنان ايران با سهميه هاي آزاد به المپيك مي رفتند كه البته آن هم به رشته تيراندازي محدود مي شد. به دليل همين موفقيت ها است كه دختران تكواندوكار فعلاً پرافتخارترين ورزشكاران زن ايراني هستند.
سوارکاري
سوارکاري از آن دسته رشته هاست که در ظاهر مشکلي براي اعزام برون مرزي ندارند. لباس ها کاملاً پوشيده است و مانند تيراندازي سفارشات اسلامي را هم پشت خود دارد اما مشکل درباره اين رشته جاي ديگري است، به طوري که حتي سوارکاران مرد هم تجربه چنداني در مسابقات برون مرزي ندارند. مشکل قرنطينه اسب ها باعث شده سوارکاران ايراني نتوانند با اسب هاي شخصي شان در مسابقات شرکت کنند اما حل موقت اين مشکل به حضور هاله نکويي در بازي هاي آسيايي منجر شد. نکويي که تنها زن عضو تيم چهار نفره ايران بود، نتيجه خاصي به دست نياورد. در ديگر اعزام هاي محدود سوارکاري زنان، آنها مجبور بودند از اسب هاي عاريه يي کشور ميزبان استفاده کنند. با اين حال اولين حضور آنها برمي گردد به سال 76 که در مسابقات دوجانبه فرانسه شرکت کردند و البته يک مقام چهارمي هم به دست آوردند.
دوچرخه سواري
دوچرخه سواري با دردسرهايي که در داخل ايران و در بخش همگاني داشت، بالاخره سال 86 اولين حضور بين المللي اش را در مسابقات آسيايي تايلند تجربه کرد. تيم دختران ايران لباس متفاوتي با ديگر تيم ها داشتند و در اولين تجربه شان نتيجه قابل توجهي به دست نياوردند. شايد تنها نتيجه اين اعزام را بتوان تثبيت حضور تيم ايران به عنوان يک تيم مسلمان در مسابقات رسمي دانست.
اسکيت
اسکيت دختران ايراني کارش را در بخش نمايشي شروع کرد اما هنگامي که متوجه شدند اگر در بخش سرعت و استقامت کار کنند، شانس اين را دارند که در ميادين برون مرزي حاضر شوند، فعاليت خود را روي اين بخش متمرکز کردند، در نهايت هم زماني که هنوز حتي فدراسيون اسکيت تشکيل نشده بود و همه چيز در يک انجمن زير نظر فدراسيون ورزش ها خلاصه مي شد، دو دختر اسکيت باز سال 83 به مسابقات قهرماني آسيا در ژاپن اعزام شدند. اگرچه مارال راسخي و سارا فرشتيان در آن رقابت ها عنوان خاصي به دست نياوردند اما با گذشت چند سال حالا اسکيت دختران خيلي خوب جلو مي رود.آنها در مسابقات آسيايي چين تايپه توانستند پنج مدال برنز بگيرند؛ در سه هزار متر امدادي جوانان، 200 متر جاده جوانان، 8- 5 هزار متر امدادي، پنج هزار متر امدادي بزرگسالان و اسکيت نمايشي. با وجود نوپا بودن اين رشته، عملکرد دختران در مسابقات آسيايي قابل ستايش است.
در اسکي دختران تاکنون دو بار در مسابقات رسمي حضور داشته اند. اولين بار سال 76 در رقابت هاي کره جنوبي شرکت کردند، اين در حالي بود که از سال 68 تيمي تحت عنوان تيم ملي بانوان تشکيل شده بود. دومين اعزام آنها هم مربوط به بازي هاي زمستاني آسيايي 2007 چين است که در مارپيچ بزرگ پنجم شدند.
شمشيرباز
شمشيربازي دختران مدتي مشکل طراحي لباس داشت. نهايتاً قرار شد دامني کوتاه به لباس معمول شمشيربازان اضافه شود که البته کمي بعد تغيير کرد و به مانتويي بدون آستين تبديل شد. نهايتاً لباس جديد تاييد شد و سال 83 دختران شمشيرباز راهي مسابقات قهرماني آسيا و اقيانوسيه در فيليپين شدند. از آن زمان تاکنون هنوز عنوان خاصي در مسابقات سطح اول به دست نيامده و در حالي که به نظر مي رسد فدراسيون بيشتر تمايل دارد تيم هاي رده هاي سني را به مسابقات اعزام کند، همه چيز به جرقه هاي زودگذر در مسابقات بين المللي محدود شده است. در اتومبيلراني هم با وجود آنکه ورزشکاران شناخته شده يي دارند، تاکنون هيچ اعزامي به مسابقات برون مرزي انجام نشده چرا که حتي در بخش مردان هم اين اتفاق رخ نداده است.
جودو
جودو هم تا سال گذشته به دليل مشكل لباس شان به مسابقات داخلي ايران محدود شده بود. با وجود پوشيده بودن لباس فرم جودو، درگيري دو حريف مانع از اعزام جودوكاران دختر ايراني به مسابقات برون مرزي مي شد. سال گذشته پيش از بازي هاي آسيايي دوحه گفته شد لباس دختران ايراني مورد تاييد فدراسيون جهاني قرار گرفته اما باز هم اعزامي انجام نشد.
كيك بوكسينگ
كيك بوكسينگ ديگر رشته رزمي مورد علاقه دختران است كه سال 86 اولين اعزام بين المللي اش را پشت سر گذاشت. البته اين فقط يك رقابت بين المللي بود و جزء مسابقات رسمي به شمار نمي آيد اما به هر حال دختران ايران در مسابقات بين المللي گرجستان كه تيرماه برگزار شد، قهرمان شدند اما در مقابل در كونگ فو هنوز فرصتي به دختران داده نشده است.
تنيس روي ميز
تنيس روي ميز اولين بار در سال 81 به مسابقات برون مرزي اعزام شد. در آن مسابقات كه تحت عنوان رقابت هاي قهرماني خاورميانه در كشور قزاقستان برگزار شد، تيم زير 17 سال ايران در مجموع تيمي عنوان سومي را به دست آورد و يك عنوان دوم انفرادي هم كسب كرد. پينگ پونگ بازان دختر ايراني سال گذشته موفق شدند در جريان مسابقات جهاني از بين تيم هاي دسته چهارم خود را يك دسته بالاتر بكشند و نام شان هم در رنكينگ جهاني ثبت شد.
ورزش هاي آبي
در بين رشته هاي آبي اين تنها قايقراني است كه اجازه حضور در ميادين برون مرزي را دارد. شنا، شيرجه، واترپلو و نجات غريق شرايط ويژه يي دارند اما قايقراني در اين ميان استثنا است و دختران ايران با پوشش ويژه خود اولين بار در سال 84 راهي چين شدند تا در مسابقات قهرماني آسيا شركت كنند. از آن پس آنها در بازي هاي آسيايي و جهاني هم شركت كردند و بهترين عملكردشان راهيابي به مراحل پاياني و فينال مواد مختلف بوده است.(4)
رشته هاي پايه
شنا، ژيمناستيك و دووميداني را رشته هاي پايه مي نامند اما به جز دووميداني كه چند صباحي است شاهد حضور دختران ايران است، دو رشته ديگر نقشي در اين ميان ندارند. ناگفته پيداست كه شنا، شيرجه، سينكرونايز و همين طور ژيمناستيك با شرايط ويژه يي كه دارند هيچ گاه شانسي براي حضور در ميادين بين المللي ندارند و تمام تلاش شان به حضور در بازي هاي كشورهاي اسلامي كه هر چهار سال يك بار در ايران برگزار مي شود، محدود شده است. البته در مورد ژيمناستيك گفته مي شد قرار است در تورنمنت هاي دوجانبه با كشورهاي عربي شركت كنند كه اين اتفاق رخ نداد و كار به جايي رسيد كه رئيس فدراسيون ژيمناستيك گفت براي روحيه دادن به ژيمناست هاي دختر آنها را همراه با تيم پسران به مسابقات برون مرزي مي فرستند تا حداقل از نزديك شاهد رقابت هاي سطح اول اين رشته باشند. حتي اگر اين وعده هم عملي شود، اعزام دختران ژيمناست به عنوان تماشاچي در كارنامه ورزش بانوان ايران ثبت نخواهد شد .
ورزشهاي رزمي
از ابتداي شروع بحث اعزام تيم هاي ورزشي دختران به مسابقات برون مرزي اين طور به نظر مي رسيد كه ورزش هاي رزمي از اقبال بلندتري برخوردارند و با لباس هاي پوشيده يي كه دارند مشكل دختران ايراني با يك مقنعه حل مي شود اما مساله به اين سادگي نبود و به غير از تكواندو كه از ابتدا توانستند موافقت مسوولان تكواندو آسيا و جهان را براي حضور دختران تكواندوكار با حجاب اسلامي كسب كنند، باقي رشته ها چندان خوش شانس نبودند تا جايي كه ووشو با رايزني هاي مختلف و سعي و تلاش فراوان توانست اين مانع را از پيش رو بردارد و كاراته هم همچنان ناكام مانده و مجبور است به رقابت هاي غيررسمي بين المللي دل خوش كند.
در اين بين ووشو هم خوش اقبال بوده چرا كه با تلاش هاي سال هاي گذشته آنها هم اجازه آن را دارند كه با پوشش و حجاب اسلامي در ميادين رسمي حاضر شوند.اولين تجربه آنها سه سال پيش و در جريان مسابقات قهرماني آسيا در ميانمار به دست آمد و در طول اين مدت آنها حتي بازي هاي آسيايي دوحه را هم تجربه كردند اما اوج درخشش ووشوكاران كه اتفاقاً در سان شو موفق تر از تالو ظاهر شده اند، مسابقات جهاني چين است كه منجر به كسب چهار مدال براي دختران ايران شد. اين مسابقات كه مردادماه امسال برگزار شد، دو مدال برنز و دو نقره براي دختران ايران به همراه داشت و به احتمال زياد تيمي از دختران ايراني در مسابقاتي كه به صورت نمادين در رقابت هايي كه همزمان با المپيك پكن برگزار مي شود، شركت مي كنند. اما كاراته كاران كه از نظر اعزام هاي برون مرزي ركورددار هستند، هنوز شانس حضور در رقابت هاي رسمي را به دست نياورده اند. مقنعه يي كه دختران ايران به عنوان حجاب اسلامي به لباس فرم كاراته اضافه مي كنند، مورد تاييد فدراسيون بين المللي كاراته و كنفدراسيون آسيايي قرار نگرفته و فدراسيون ايران تنها به اين اميد دل بسته است كه با اجباري شدن استفاده از كلاه براي كاراته كاران، مشكل دختران ايران هم حل شود. به هر حال اولين اعزام آنها مربوط به سال 77 است كه عازم مجارستان شدند اما با گذشت 9 سال به دليل عدم حضورشان در مسابقات رسمي هنوز عنوان درخشاني در كارنامه آنها ثبت نشده است.(5)
منابع
(1)،سايت http://www.tebyan.net.
۱-ديدگاه هاي علمي در ورزش بانوان ، نويسندگان: ژاكلين ل . پل ، سي. هارمون و ... مترجمان: دكتر شكوه نوابي نژاد، دكتر مهوش نوربخش، فريده هادي ، تهران: اميد دانش، ۱۳۸۱.
۲-ورزش بانوان، به كوشش: بخش طرح ها و تحقيقات جهاددانشگاهي گروه علوم انساني-كميته تربيت بدني، ۱۳۶۵.
۳-آمادگي جسماني براي بانوان، مترجم: شيلا رياضي، انتشارات: خجسته، ۱۳۷۵.
۴-زنان نيرومند جوان مي مانند، نويسنده: مريام نلسون، مترجم: شهره عبدالهي ، انتشارات : ياسمن، ۱۳۷۷.
۵-آمادگي جسماني بانوان، مترجم: صديقه جباري و بهروز ژاله دوست، انتشارات: ناهيد، ۱۳۷۲
۶-تمرين تندرستي، جودي آلتر، مترجم: سكينه (مهري) خرازي، انتشارات: علم و حركت، ۱۳۷۴.
۷-دفاع شخصي زنان، بري ديوس، مترجم: آذردانش اشراقي، انتشارات: موج ۱۳۸۱.
(2)، .blogspot.com http://lavaee.html
(3)، http://www.tavanir.org.ir
(4)، فدراسيون هندبال http://www.irhandball.org
(5)، http://www.magiran.com
(6)،www.etemadnews.com
