وقایع 16 بهمن

تعیین دولت موقت

 

امام خمینی در روز ۱۶ بهمن طی فرمانی مهدی بازرگان را به عنوان نخست وزیر موقت تعیین و معرفی کرد. عصر همان روز در سالن سخنرانی مدرسه علوی یک مصاحبه مطبوعاتی بین‌المللی ترتیب داده شد، در این جلسه بازرگان برنامه و وظایف دولت موقت را تشریح کرد و افزود برگزاری همه پرسی درباره تغییر رژیم، برگزاری انتخابات مجلس موسسان و انجام انتخابات مجلس از وظایف این دولت است.

روز ۱۶ بهمن ۱۳۵۷ مراسم معارفه مهندس بازرگان در آمفی تئاتر مدرسه علوی برگزار و حکم نخست وزیری دولت موقت ایشان رسماً اعلام شد. در ابتدای مراسم حضرت امام در بیاناتی با اشاره به آشفتگی حاکم بر کشور، برلزوم غلبه بر این آشفتگی‌ها تأکید کردند. ایشان با اشاره به عدالت امام علی(ع) فرمودند: ما می‌خواهیم یک همچو حکومت عدلی ایجاد کنیم.
پس از بیانات امام، حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آرای شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد. حضرت امام در حکم نخست وزیری بازرگان، وی را موظف به انجام رفراندوم تغییر نظام به جمهوری اسلامی، تشکیل مجلس مؤسسان (خبرگان) برای تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسی جدید و انتخاب هیأت وزیران بدون در نظر گرفتن روابط حزبی کردند.  حضرت امام در سخنان خود بعد از سخنان مهندس بازرگان، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طریق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز کنند.
بختیار به دنبال انتخاب بازرگان به ریاست دولت موقت گفت: در ایران تنها یک حکومت وجود خواهد داشت. در این روز آیت‌الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریک گفت و با صدور پیامی خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامی خواست تا از رویارویی و مقابله با انقلاب اسلامی بپرهیزند. اعضای شورای انقلاب، آیت‌الله دکتر بهشتی، آیت‌الله مطهری و مهندس بازرگان با تماس‌های مداوم با فرماندهان ارتش سعی می‌کنند ارتش را بدون خونریزی، متحد ملت کنند. مردم با گل و اشک و شعار به استقبال ارتشیان می‌روند.

رویدادهای 16 بهمن1357

1- انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، رسما اعلام شد. حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد.


2- آسوشیتد پرس: با توجه به اینکه شانس موفقیت بختیار روز به روز کمتر می‌شود، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به ابراز حمایت ملایم از بختیار بسنده کرد.


3- رییس سازمان سیا اعراف کرد که در رابطه با پیش بینی مسائل ایران، این سازمان ناکام بوده است. وی گفت: چیزی که ما پیش بینی نمی‌کردیم، این بود که یک مرد هفتاد و هشت ساله که مدت چهارده سال در تبعید بود، این نیروها را به هم پیوند زند.

4- کیسینجر گفت: بیم آن می‌رود که انقلاب اسلامی به سایر کشورها سرایت کند و گناه این حرکت، متوجه هدف توخالی حقوق بشر است.

5- آیت‌الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریک گفت.

614- چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائی، بهداری و دادگستری، توسط نیروهای ارتش اشغال شد.

7- بیست و دو نماینده دیگر مجلس شورا، استعفا دادند.

8- در تظاهرت مردم آغاجاری، عده‌ای به شهادت رسیدند.

9- هشت هزار یهودی از ایران به اسرائیل رفتند.

دوشنبه شانزدهم بهمن ماه سال 1357
پس از خروج شاه در 26 دي 1357 و كسب راي اعتماد كابينه بختيار از مجلسين، امام خميني نخستين ضربه را بر كابينه بختيار وارد كردند و به تمامي كاركنان اعتصابي دولت دستور دادند وزراي غيرقانوني را به وزارتخانه ها راه ندهند، اين اقدام بختيار را به شدت مستاصل و تضعيف كرد. دومين ضربه نيز ورود امام به ايران بود كه با وجود مخالفت هاي بختيار بالاخره در روز 12 بهمن انجام شد. سومين ضربه بر جسد نيمه جان كابينه غيرقانوني، سخنراني امام در بهشت زهرا بود كه در فرازي پرشور از سخنان خود وعده دادند كه: «من دولت تعيين مي كنم، من توي دهن اين دولت مي زنم». 2روز بعد (شامگاه 14 بهمن) جلسه مهمي با حضور اعضاي شوراي انقلاب اسلامي در اقامتگاه امام در دبستان علوي شماره 2 در خيابان عين الدوله ايران برگزار شد و تا ساعت 11 شب ادامه داشت. در اين جلسه مهندس بازرگان به عنوان نخست وزير تعيين شد و حكم وي كه تاريخ 6 ربيع الاول 1399 [15 بهمن 57] را بر پيشاني داشت صادر شد. روز 16بهمن مراسمي در آمفي تئاتر مدرسه علوي برگزار شد و حكم نخست وزيري به او اعطا شد. اين مراسم ساعت 5:30 بعد از ظهر با حضور جمع زيادي از خبرنگاران داخلي و خارجي با سخنان امام آغاز شد. امام در بخشي از سخنان خود تاكيد كردندكه انتخاب مهندس بازرگان به پيشنهاد و نظر شوراي انقلاب بوده است: ايشان وزراي خود را تعيين مي كنند و به ما معرفي مي كنند تا شوراي انقلاب ما كه پيشنهادش و نظرش اين بود كه ايشان رئيس دولت باشد وزراي شان را بررسي مي كنند و ان شاءالله مسائل به طور سهل و خوبي انجام بگيرد. امام سپس تلويحا بختيار را از مخالفت با دولت موقت بر حذر داشتند. پس از پايان سخنان امام، حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني متن فرمان نخست وزيري بازرگان را قرائت كرد. در اين پيام آمده بود: «بنا به پيشنهاد شوراي انقلاب، جناب عالي را بدون در نظر گرفتن روابط حزبي و بستگي به گروهي خاص مامور تشكيل دولت موقت مي نمايم». در آن حكم وظايف دولت موقت نيز مشخص شده بود: اداره مملكت، برگزاري رفراندوم تغيير نظام كشور، تشكيل مجلس خبرگان براي تصويب قانون اساسي و برگزاري انتخابات مجلس شوراي راديو مسكو براي اعلام نخست وزيري بازرگان برنامه خود را قطع كرد.  بختيار گفت: هر كس اكثريت داشت، حكومت مي‌كند. * آسوشيتد پرس: با توجه به اينكه شانس موفقيت بختيار روز به روز كمتر مي‌شود، سخنگوي وزارت خارجه آمريكا به ابراز حمايت ملايم از بختيار بسنده كرد.  بنا به نوشته مجله تايم: ساليوان، سفير آمريكا در ايران، از همكاران خود خواسته است كه با مخالفان رژيم گفتگو كرده، سياست آمريكا را براي آنان تشريح كند.  رييس سازمان سيا اعراف كرد كه در رابطه با پيش بيني مسائل ايران، اين سازمان ناكام بوده است. وي گفت: چيزي كه ما پيش بيني نمي‌كرديم، اين بود كه يك مرد هفتاد و هشت ساله كه مدت چهارده سال در تبعيد بود، اين نيروها را به هم پيوند زند.  كيسينجر گفت: بيم آن مي‌رود كه انقلاب اسلامي به ساير كشورها سرايت كند و گناه اين حركت، متوجه هدف توخالي حقوق بشر است. * آيت‌الله گلپايگاني بازگشت حضرت امام به ميهن را به ايشان تبريك گفت.  آيت‌الله گلپايگاني با صدور پيامي خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامي خواست تا از رويارويي و مقابله با انقلاب اسلامي بپرهيزند.  چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائي، بهداري و دادگستري، توسط نيروهاي ارتش اشغال شد.  بيست و دو نماينده ديگر مجلس شورا، استعفا دادند.  در تظاهرت مردم آغاجاري، عده‌اي به شهادت رسيدند.  غلامرضا كيانپور، وزير اسبق اطلاعات و دادگستري و استاندار آذربايجان غربي و اصفهان، بازداشت شد وهشت هزار يهودي از ايران به اسرائيل رفتند. 

روز16  بهمن   57

انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، رسما اعلام شد. حكم و فرمان نخست وزیری كه با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد. * حضرت امام در حكم نخست وزیری بازرگان، وی را موظف به انجام رفراندوم تغییر نظام به جمهوری اسلامی، تشكیل مجلس مؤسسان (خبرگان) برای تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسی جدید و انتخاب هیأت وزیران بدون در نظر گرفتن روابط حزبی كردند. در متن حكم آمده است: بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و قانونی ناشی از آراء اكثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران كه طی اجتماعات عظیم نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است، جنابعالی را مأمور تشكیل دولت موقت می‌نمایم.

رویدادهای 16 بهمن (16 بهمن 1357)

* انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، رسما اعلام شد. حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت‌الاسلام والمسلمین رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد.
* حضرت امام در حکم نخست وزیری بازرگان، وی را موظف به انجام رفراندوم تغییر نظام به جمهوری اسلامی، تشکیل مجلس مؤسسان (خبرگان) برای تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسی جدید و انتخاب هیأت وزیران بدون در نظر گرفتن روابط حزبی کردند. در متن حکم آمده است: بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و قانونی ناشی از آراء اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است، جنابعالی را مأمور تشکیل دولت موقت می‌نمایم.
* مهندس بازرگان پس از قرائت حکم نخست وزیری گفت: خدای بزرگ را شکر می‌کنم که چنین اعتبار و حسن شهرتی را که به هیچوجه اهلیت و لیاقت آن را نداشتم، به من ارزانی داشته و همین موهبت الهی باعث شده که آیت‌الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنین مأموریتی را به بنده عنایت بفرمایند و همچنین تشکر از ملت ایران می‌کنم.
* حضرت امام در فرمایشات خود بعد از سخنان مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طریق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز نمایند. ایشان در یک مصاحبه قبل از قرائت حکم گفتند: مخالفت با این حکومت، مخالفت با شرع است.
* بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه، در رابطه با تهدید بختیار در مورد نخست وزیری دولت موقت، گفت: از این اخطار نمی‌ترسیم، اگر تهدید می‌خواهند بکنند، به چیز دیگری ما را تهدید کنند. این چیز خیلی کوچکی است و اگر عملی شود، بنده شخصا خیلی ممنون می‌شوم؛ چون راحت می‌شوم.
* رادیو مسکو برای اعلام نخست وزیری بازرگان برنامه خود را قطع کرد.
* بختیار گفت: هر کس اکثریت داشت، حکومت می‌کند.
* آسوشیتد پرس: با توجه به اینکه شانس موفقیت بختیار روز به روز کمتر می‌شود، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به ابراز حمایت ملایم از بختیار بسنده کرد.
* بنا به نوشته مجله تایم: سالیوان، سفیر آمریکا در ایران، از همکاران خود خواسته است که با مخالفان رژیم گفتگو کرده، سیاست آمریکا را برای آنان تشریح کند.
* رییس سازمان سیا اعراف کرد که در رابطه با پیش بینی مسائل ایران، این سازمان ناکام بوده است. وی گفت: چیزی که ما پیش بینی نمی‌کردیم، این بود که یک مرد هفتاد و هشت ساله که مدت چهارده سال در تبعید بود، این نیروها را به هم پیوند زند.
* کیسینجر گفت: بیم آن می‌رود که انقلاب اسلامی به سایر کشورها سرایت کند و گناه این حرکت، متوجه هدف توخالی حقوق بشر است.
* آیت‌الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریک گفت.
* آیت‌الله گلپایگانی با صدور پیامی خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامی خواست تا از رویارویی و مقابله با انقلاب اسلامی بپرهیزند.
* چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائی، بهداری و دادگستری، توسط نیروهای ارتش اشغال شد.
* حزب توده از شورای انقلاب اسلامی اعلام پشتیبانی کرد.
* سازمان چریک‌های فدایی خلق، در مخالفت با شورای انقلاب گفت: شورای انقلاب باید توسط میلیون‌ها اعتصاب کننده تشکیل شود. گفتنی است که این گونه سازمان‌ها که تنها خود را قیام خلق می‌دانند، اعتماد و حمایت میلیونی مردم از حضرت امام را ندیده گرفته و به دنبال جایگاهی در آینده نظام برای خود هستند.
* بیست و دو نماینده دیگر مجلس شورا، استعفا دادند.
* در تظاهرت مردم آغاجاری، عده‌ای به شهادت رسیدند.
* غلامرضا کیانپور، وزیر اسبق اطلاعات و دادگستری و استاندار آذربایجان غربی و اصفهان، بازداشت شد.
* هشت هزار یهودی از ایران به اسرائیل رفتند.
منبع:مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران

رویدادهای 16 بهمن

رویدادهای 16 بهمن

 

بازخوانی روزنامه های 16 بهمن 1357

بدون شک 16 آبان 1357 در جراید کشور روز بیم و امید است. همه چیز در این روز به بحث پیرامون معرفی دولت موقت و شورای انقلاب از سوی امام خمینی باز می گردد. تقریبا برای همگان مسجل گشته است که مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت خواهد بود اما گمانه زنی ها پیرامون نوع برخورد این دولت با دولت بختیار و ارتش همچنان ادامه دارد. مردم ایران هم به شکل ویژه ای حوادث را دنبال می کنند و فعالانه در صحنه حضور دارند.

روزنامه کیهان شماره 10630 خود را با تیتر احتمال معرفی نخست وزیر دولت انقلاب آغاز می کند: «امام رئیس دولت موقت را احتمالا امروز معرفی می کند» و در تیتر اصلی می نویسد: «مبارزه شدید پشت پرده». اما روزنامه اطلاعات در شماره 15777 تیتر اصلی خود را به مهندس بازرگان اختصاص می دهد: «بازرگان نخست وزیر حکومت انقلابی» این روزنامه در توضیح خود بر اتفاقات انقلاب می نویسد: « عصر امروز امام خمینی در مصاحبه خود مطالب اساسی را عنوان خواهند کرد ... احتمالا اسامی اعضای شورای انقلاب و نخست وزیر دولت موقت اعلام خواهد شد ... تلاش های گسترده برای پیدا کردن یک راه حل مسالمت آمیز در جریان است ... مهندس بازرگان به عنوان شخصیت مبارزی که سالها سابقه ستیز و مبارزه با رژیم دارد، و از طرفی به عنوان رهبر نهضت آزادی نماینده گروه سیاسی مترقی است که دارای زیر بنای عقاید اسلامی است نخست وزیر دولت انقلابی خواهد بود. این گفته را یکی از افراد آگاه مورد اعتماد روحانیت مبارز امروز صبح به خبرنگار سیاسی اطلاعات گفت ... مهندس بازرگان در مذاکرات معتقد بود مذاکرات با ارتش و دولت برای انتقال قدرت به طریقه مسالمت آمیز باید دنبال شود و ظاهرا برای بالا بردن درصد توفیق این مذاکرات بود که امام خمینی از اعلام اسامی افراد تعیین شده برای شرکت در شورای انقلاب و اداره کشور خودداری کرد ...» کیهان هم این واقعه را چنین توضیح می دهد: «در یک کنفراس مطبوعاتی که در ساعت 5 بعدازظهر تشکیل می شود امام تصمیمات مهمی را امروز اعلام می کند ... محافل دیگر به کیهان گفتند در این کنفرانس به احتمال فراوان رئیس دولت انتقالی و اسامی اعضای شورای انقلاب اعلام خواهد شد. این محافل از مهندس بازرگان به عنوان یکی از مهمترین شانس های نخست وزیری یاد می کنند. همچنین برخی دیگر از سنجابی به عنوان نخست وزیر انتصابی صحبت می کنند. در مورد اعضا شورای انقلاب اسامی متفاوتی شنیده می شود. آیت الله طالقانی و آیت الله منتظری، بازرگان، سنجابی و چند شخصیت دیگر از کسانی هستند که اسامی آنها به عنوان اعضای شورای انقلاب سر زبان هاست. همین منابع اعتقاد دارند ارتشیان اینک موضع نرم تری نسبت به تصمیم های امام خمینی و تحولات ناشی از آن اتخاذ کرده اند و همین نرمش امکان برخورد بین مردم و ارتش را تا حد زیادی کاهش داده است. هر چند طرفین اخبار و شایعات مربوط به تماس و مذاکره را نفی می کنند ولی به نظر می رسد مذاکرات میان طرفداران امام خمینی و برخی از سران ارتش نه تنها به بن بست نرسیده بلکه به تفاهم های تازه ای انجامیده است» این روزنامه از پیش شرطی نانوشته «برای شرکت در دولت موقت و شورای انقلاب» سخن می گوید: «چند تن از رهبران از احزاب خود مرخصی می گیرند».

از تعیین مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر که بگذریم، روزنامه های کشور در این روز نگاه ویژه ای به تفاهم احتمالی مابین آیت الله خمینی و بختیار دارند. کیهان با اینکه به نقل از دکتر مفتح به عنوان یکی از نزدیکان امام می نویسد: «در حال حاضر هیچ گونه تماس مستقیم و غیر مستقیمی میان اطرافیان امام خمینی با شاپور بختیار وجود ندارد» اما در تحلیل مفصلی با عنوان «فرمول "کابینه سایه" برای خروج از بن بست» می آورد: «چنین به نظر می رسد که دیروز دو جناح مخالف در مناقشه سیاسی ایران گام هایی در جهت یافتن فرمولی عملی برای حل بحران جاری ایران در چهارچوب دولت انقلابی موقت آیت الله در نقش «کابینه سایه» برداشته اند ... شاپور بختیار دیروز خاطرنشان کرد که وی هیچ گونه اعتراض به اعلام یک دولت انقلابی موقت از جانب آیت الله خمینی نخواهد کرد، به شرط آنکه این دولت نقش یک «کابینه جانشین» یا «کابینه سایه» را داشته باشد ... شاپور بختیار افزود اما اگر این «نخست وزیر» سایه بخواهد با بر پا کردن آشوب نظم قانونی کشور را بر هم زند، وی آن نخست وزیر را دستگیر خواهد کرد ... گفته می شود فرمول «کابینه سایه» از ابتکارات مهدی بازرگان است ... مهدی بازرگان دیروز نیز نقش خود را به عنوان میانجی بین بختیار و آیت الله خمینی ادامه داد ... دکتر ابراهیم یزدی گفته است با انتخاب دولت موقت ما به نتیجه نهایی اوضاع کنونی خواهیم رسید. دکتر یزدی گفت وی فکر نمی کند که یک جنگ داخلی در ایران روی دهد. یزدی افزود امیدوارم ارتش با درایت لازم خود را تسلیم اراده ملت کند. دکتر یزدی در پایان گفت شاپور بختیار همانند هایل سلاسی امپراتور پیشین اتیوپی می تواند در رویای خود نخست وزیر باشد وی افزود بدون توجه به باقی ماندن بختیار یا کناره گیری وی دولت موقت اعلام خواهد شد.» اما خبرگزاری فرانسه در تحلیلی که اطلاعات آن را با تیتر «مقدمات دیدار تاریخی میان امام و بختیار» بازتاب می دهد می آورد: « نخست وزیر اظهار امیدواری کرده که مهندس بازرگان در ترتیب این دیدار موفق شود» و کیهان در مورد این تحلیل رویکرد دیگری دارد: «خبرگزاری فرانسه گزارش داد یک دیدار تاریخی میان امام خمینی و شاپور بختیار در شرف انجام است و تماس هایی از شنبه شب در این جهت به دلیل ترس از فاجعه ای که کشور را تهدید می کند، انجام شده است»

شاپور بختیار هم مانند روزهای گذشته به صحبت پرداخته است این بار با رادیو دوباره به کار افتاده تهران: « جمهوری اسلامی برای من مجهول است ... تاکنون نشنیده ام مسلمان علیه مسلمان جهاد کند ... من از کسی فرمان گرفتم که دکتر مصدق و وزرای دیگر هم از او گرفتند ... هر کس اکثریت داشت حکومت می کند ... اگر حمام خون راه بیافتد امکان کودتا هست ... کسانی از طرف من و آیت الله خمینی در گفتگو هستند ... من میل دارم رژیمی در این مملکت استوار بشود که نه رژیم دیکتاتوری شاه است و نه شبیه جمهوری لیبی یا پاکستان ... من متاسف هستم که حضرت آیت الله العظمی خمینی به استدلالها، نامه ها و پیام هایی که خدمتشان فرستادم توجه نکردند. حضرت آیت الله خمینی شخصا با من نقاری ندارند. ایشان یک نظری علیه دودمان رضاشاه و محمد رضا شاه دارند و این مساله مربوط به من نیست.»  

در 16 بهمن کیهان با تیتر «200 وزیر و مقام عالیرتبه سابق ممنوع الخروج شدند» خبر از ادامه بازداشت مقامات مملکتی می دهد: «در پی بازداشت هوشنگ نهاوندی ... و عبدالمجید مجیدی ... عصر دیروز ... غلامرضا کیانپور وزیر اسبق اطلاعات و جهانگردی و وزیر پیشین دادگستری نیز طبق ماده 5 قانون حکومت نظامی بازداشت شده است ... در لیست بازداشت شدگان نام گروهی از وزیران دولتهای هویدا، آموزگار، شریف امامی و ازهاری همچنین نام عده ای از مدیران بخشهای خصوصی و سازمانهای دولتی که به صورت بازرگانی اداره می شوند به چشم می خورد» و اطلاعات علاوه بر این خبر که با تیتر «200 مقام عالی در معرض بازداشت» پوشش می دهد، نظر بختیار را هم در مورد آن جویا می شود: «3 هزار مقام از مدیر کل به بالا در 25 سال اخیر ممنوع الخروج شدند ... گروهی از بازداشتی ها مربوط به پرونده های تغذیه رایگان - حزب رستاخیز - اوقاف و لغو امتیاز روزنامه ها هستند ... نخست وزیر درباره بازداشت مجیدی، کیانپور و نویدی گفت این سه تن به عنوان کسانی در سو استفاده‌های فسادهای دولت های گذشته سهیم بوده اند بازداشت شده اند ...»

چاپ مقاله «پاسخ به مسلسل!» دکتر «علی اصغر حاج سید جوادی» در اطلاعات روز قبل، باعث دستگیری وی از سوی فرمانداری نظامی تهران می شود: «دکتر علی اصغر حاج سید جوادی نویسنده معروف و رهبر گروه سیاسی جنبش طبق ماده 5 قانون فرمانداری نظامی بازداشت شد ... نظر به اینکه آقای علی اصغر حاج سید جوادی مقاله تحریک آمیز و بر خلاف واقع و موهن علیه ارتش شاهنشاهی در روزنامه اطلاعات مورخ 15/11/57 درج نموده بود، لذا طبق ماده 5 قانون فرمانداری نظامی بازداشت شد» ستاد بزرگ ارتشتاران هم در بیانیه ای به سایر نویسندگان هشدار می دهد: «نویسندگانی که روحیه ارتش را تضعیف کنند، تعقیب می شوند» اما کیهان با چاپ مقاله ای دیگر از حاج سید جوادی تحت عنوان «شمشیر داموکلس آقای بختیار» به ارتش پیغام می دهد که دیگر وقت این هشدارها گذشته است: «آقای بختیار این شمشیر داموکلس را همچنان بر سر مردم نگاه داشته است که ارتش کودتا می کند، ولی خود حاضر نیست به این سوال جواب دهد مگر حساب ارتش از مردم جداست؟»

بدون شک ایران و به خصوص تهران همچنان تحت تاثیر بازگشت امام به وطن قرار دارد. اطلاعات به نقل از «تاس» می نویسد: «قدرت مضاعف در ایران ... از روز بازگشت آیت الله خمینی به تهران عملا یک قدرت مضاعف در ایران برقرار شده است» و این درحالی است که به نوشته کیهان: «سیل جمعیت برای دیدار امام خمینی جریان دارد» این روزنامه با چاپ عکسی از خانه امام در قم می نویسد: «منزل حضرت آیت الله العظمی خمینی در قم برای اقامت آینده ایشان نوسازی می شود. هر روز گروهی از طبقات مختلف مردم از اقامتگاه امام، دیدن می کنند. این خانه در یکی از کوچه های قدیمی قم (یخچال قاضی - پلاک 61) واقع شده و امام خمینی پیش از تبعید در آن سکونت داشتند»

امام نیز هر روز پر شور تر از گذشته همگان را به ادامه نهضت فرا می خواند: «امام خمینی تظاهرات خیابانی باید ادامه یابد ... شما جوانانی بودید که غول استبداد را از پا درآوردید و اصل ریشه را از بین بردید. اینک فقط حواشی آنها مانده است و اینها را نیز به همت جوانان از بین خواهیم برد ...» در این روز «صدها نظامی به امام ابراز وفاداری» می کنند. حتی سرلشگر ناظم در گفتگو با کیهان ابراز می دارد: «تمام حقایق ارتش را در اختیار امام می گذارم» دفتر امام هم در این روز خبر خبرگزاری ها در مورد «ملاقات نماینده امام با برژنف» را تکذیب می نماید: «از دفتر حضرت آیت العظمی امام خمینی امروز اعلام کردند که خبر ملاقات نماینده ایشان با برژنف صحیح نیست و تکذیب می شود».

آیت الله العظمی شریعتمداری در این روز مصاحبه مهمی با خبرگزاری ها دارد. کیهان در این باره می نویسد: «جمهوری اسلامی مانند هر جمهوری دیگری است ... مفهوم جمهوری اسلامی به درستی استنباط نشده است. و ترس از هر گونه اسلام گرایی افراطی در حکومت جمهوری اسلامی بی اساس است ... آنهایی که وی را میانه رو و آیت الله خمینی را تندرو نامیده اند تاکتیک را با اصول اشتباه کرده اند» اطلاعات قسمت دیگری از این گفتگو را پوشش می دهد: «در پارلمان حکومت اسلامی نمایندگان تمام جوامع شرکت دارند ... آزادی و عدالت برای همگان تضمین می شود ولی روزنامه ها نباید از حمایت خارجی برخوردار باشند» از سوی دیگر اطلاعات مصاحبه ای با تیتر «نخستین مصاحبه با دبیر کل حزب توده» را از دکتر کیانوری چاپ می نماید: «ما در زمینه جمهوری اسلامی، تغییر قانون اساسی و استقرار دولت ملی از امام خمینی حمایت می کنیم ... اگر ایران دموکرات شود شوروی در امور ما مداخله نخواهد کرد»

در سطح کشور هم اتفاقات گوناگونی به وقوع می پیوندد. یکی از مهمترین آنها «انفجار در ساختمان یونایتد پرس» است. کیهان می نویسد: «دیشب دو کوکتل مولوتف که به ساختمان خبرگزاری یونایتد پرس واقع در خیابان ملک تهران پرتاب شد و انفجاری روی داد اما کسی صدمه ندید» در حادثه ای دیگر خبر می رسد که «6 مجروح تیراندازی شهید شدند» این شهیدان در بستر بیماری در بیمارستان ها بستری بودند. نظامیان هم در این روز در چند وزارتخانه مستقر شده اند: «نظامیان در برخی از وزارتخانه ها از مدتی پیش حضور داشتند و در برخی دیگر امروز مدتی پس از ورود محل را ترک کردند، اما در تعدادی دیگر از وزارتخانه ها ماندگار شدند» ابوالحسن بنی صدر نظرات جالبی در چگونگی تولید نفت در حکومت تازه دارد: «جمهوری اسلامی 40 درصد گذشته نفت تولید خواهد کرد ... با وجود این ایران درصدد خواهد بود تا قیمت نفت خود را افزایش دهد» شورای دانشگاه صنعتی تهران هم طی بیانیه ای به شدت به بختیار می تازد: «دولت بختیار باید در برابر اراده ملت کنار برود ... در این بیانیه به خون شهیدان راه استقلال و آزادی اشاره شده که خط فاصل بین دو جبهه انقلاب و ضد انقلاب را ترسیم کرده است» در بازار حمایت ها از شوای انقلاب، حزب توده هم به این جمع می پیوندد. از کاشان هم خبر می رسد سرپاسبانی را در کاشان سر بریده اند. اعلامیه سازمان چریک های فدایی خلق ایران نیز در این روز منتشر می گردد: «شورای انقلاب ایران باید توسط میلیون ها اعتصاب کننده تشکیل شود» «خانواده های زندانیان نیروی هوایی در کانون وکلا متحصن» می شوند و به بازداشت همسرشان اعتراض می کنند. آیت الله طالقانی هم اعلام می کند: «فرماندهان پایگاه های هوایی باید به مردم پاسخ مناسبی بدهند»

از سوی دیگر کارمندان وزارت خارجه علیه اردشیر زاهدی تحصن می کنند. این تحصن به عنوان اعتراض به بازگشت مجدد اردشیر زاهدی به سفارت ایران در امریکا صورت گرفته است. آنها پیامی را نیز به آیت الله خمینی می دهند: «کابینه بختیار به عنوان صحنه سازی و ملت فریبی طی تلگرافی عده ای از سفرای فاسد و ضد ملی را ظاهرا از کار برکنار کرد و طی تلگرافی دیگر بعضی از آنان را مجددا ابقا نمود» قرار است تکلیف استعفای 22 نماینده فردا 17 بهمن روشن شود. کیهان می نویسد: «بعدازظهر فردا مهلت پانزده روزه نمایندگانی که استعفا کرده اند پایان می یابد و اگر تا ساعت یازده فردا استعفای خود را پس نگیرند نامشان از لیست نمایندگان دوره فعلی مجلس شورای ملی حذف و مراتب به وزارت کشور ابلاغ خواهد شد.» این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که اطلاعات می نویسد: «نمایندگان مستعفی مجلس در حضور امام خمینی» کیهان هم از مهاجرت 8 هزار یهودی ایرانی به اسرائیل می نویسد: «فقط عده ای از این یهودیان قصد مهاجرت دارند و بقیه مایلند تا تتثبیت وضع ایران در اسرائیل بمانند.» کمته تنظیم اعتصابات هم به دلیل اعتصاب کارکنان بانک ها تصمیم می گیرد «برای دانشجویان خارج از کشور ارز حواله ... شود».

به نوشته کیهان کارکنان اعتصابی شهرداری در بیانیه ای در مورد استعفای شهردار تهران و تعیین جانشین برای او می نویسند: «انجمن شهر تهران برای انتخاب شهردار جدید قانونی نیست ... اقدام جواد شهرستانی شهردار تهران در مورد استعفا دادن به حضرت آیت الله خمینی مورد تایید کارکنان اعتصابی شهرداری قرار گرفت ...» از سوی دیگر انجمن شهر نیز اعلام می کند که قصد انتخاب شهردار را ندارد: «تا روشن شدن ماجرای غیبت شهردار، انجمن شهر، برای تهران شهردار انتخاب نمی کند»

مقالات گوناگونا هم در جراید کشور به چاپ می رسد. «رضا براهنی» در مقاله ای تحت عنوان «نخست وزیر مفتری!» می گوید: «50 سال هر حرکت سالم ملیت های ستمزده ایران را با آهنگ باسمه ای "تجزیه طلبی" سرکوب کرده اند و تمام حقوق دموکراتیک آان را یکسره به نابودی کشانده اند.» دکتر ناصر کاتوزیان هم در مقاله «با لشکرکشی نمی توان ملتی تازه ساخت!» می آورد: «اکنون کاروانی از ستمدیدگان و عاشقان راه حق، در حرکت است. اکنون، ما براستی ملت شده ایم.»

در آن سوی آبها هم بحث تمامی رسانه ها انقلاب ایران و چگونگی تقسیم قدرت است. کیهان به نقل از مجله تایم می نویسد: «دیپلماتهای امریکایی با اطرافیان امام تماس گرفتند ... تماسهای دیپلماتهای آمریکایی با حسن استقبال اطرافیان آیت الله روبرو شده است و اینان تاکید کرده اند که هنوز برای بهبود روابط میان رهبر شیعیان و آمریکا دیر نشده است.» اما اطلاعات در مطلب مهمی از قول رئیس سازمان سیا می نویسد: « رئیس سازمان سیا اعتراف کرد: ناکامی سیا در ایران جدی بود ... هیچ سازمان جاسوسی جهانی یا سیاستمدار یا روزنامه نگاری فکر نمی کردند شاه مجبور به خروج از ایران باشد» کیهان هم این خبر را پوشش می دهد: «چند روز آینده در ایران بسیار حساس خواهد بود ... استانسفیلد ترنر رئیس سازمان سیا گفت سازمان سیا نتوانست شدت ناآرامی های سیاسی ایران را پیش بینی کند، اما افزود هیچ سازمان دیگری نیز نتوانست بهتر از سیا اوضاع ایران را پیش بینی کند. وی گفت هیچ روزنامه نگار یا محققی خروج شاه را پیش بینی نمی کرد» در همین رابطه اطلاعات مقاله ای به قلم جیمز بیل از هفته نامه نیوزویک با عنوان «امریکا نباید اشتباه شاه را تکرار کند» را به چاپ می رساند: «جیمز بیل استاد دانشگاه تگزاس و کارشناس طراز اول امریکایی مسائل ایران در مقاله ای در نیوزویک به دولت امریکا اندرز داده است که با آیت الله خمینی کنار آید. جیمز بیل می نویسد که دولت امریکا باید با آیت الله خمینی همکاری نزدیک داشته باشد ... امام خمینی مجاهدی است که در میان ایرانیان و دیگر شیعیان جهان محبوبیت شگفت انگیزی دارد ... دولت امریکا نباید اشتباه فاحش شاه را که قدرت و نفوذ روحانیون شیعه را دست کم گرفت تکرار کند.» ارگان حزب بعث سوریه هم در این روز به انقلابیون ایران هشدار می دهد: «آمریکا در ایران مداخله می کند».

روزنامه ها در 16 بهمن 57 توجه کمتری به شاه و تحرکات او در خارج از کشور داشته اند. اما کیهان و اطلاعات دو مطلب متفاوت از روزنامه گاردین در این روز درباره شاه به چاپ می رسانند که جای تامل زیادی دارد. کیهان به نقل از گاردین می نویسد: «کناره گیری شاه نظم و آرامش را باز می گرداند ... اگر شاه می خواهد بر خلاف سلسله پهلوی به کشورش خدمتی کرده باشد بهترین خدمت این است که از سلطنت کناره گیری کرده و اعلام کند که هرگز به ایران باز نخواهد گشت.» و اطلاعات هم به نقل از این روزنامه انگلیسی می آورد: «به شاه قویا توصیه شده که به ایران برگردد ... هنوز این امکان وجود دارد که شخص شاه بتواند نظم را در ایران بازگرداند و دولت هایی که او از آنها حرف شنوی دارد قویا به وی توصیه کرده اند که به ایران بازگردد»

پایان بخش بررسی جراید این روز بهمن ماه 57 نگاهی به دو عکس چاپ شده در روزنامه های کیهان و اطلاعات است. اطلاعات در صفحه 7 خود ضمن چاپ عکسی از کسانی که در صف گاز ایستاده اند می نویسد: «صف گاز در انبار گاز! ... عکس از شهری است که بغل گوش "پالایشگاه گازبید بلند" قرار گرفته است. اهواز شهری که نامش آمیخته با نخل و نفت است. حالا دیگر نخل ها کمتر بار می دهند. چرا که دیگر فرصتی برای رسیدن به نخلستان نیست، باید زودتر جنبید تا به اول صف رسید. صف، صف نفت و بنزین ... صف گاز ! ...» و عکس دوم مربوط به روی جلد روزنامه کیهان است که نوجوانی در آغوش امام خمینی اشک می ریزد: «با نسل آینده - کودکی مشتاقانه به دیدار امام شتافته است امام نماینده ای از نسل آینده را در آغوش می فشارد کودک شوق زده به گریه افتاده است.»

تعيين دولت موقت

امام خمينی در روز ۱۶ بهمن طی فرمانی مهدی بازرگان را به عنوان نخست وزير موقت تعيين و معرفی کرد. عصر همان روز در سالن سخنرانی مدرسه علوی يک مصاحبه مطبوعاتی بين‌المللی ترتيب داده شد، در اين جلسه بازرگان برنامه و وظايف دولت موقت را تشريح کرد و افزود برگزاری همه پرسی درباره تغيير رژيم، برگزاری انتخابات مجلس موسسان و انجام انتخابات مجلس از وظايف اين دولت است

وقایع ۱۶ بهمن

تعیین دولت موقت

امام خمینی در روز ۱۶ بهمن طی فرمانی مهدی بازرگان را به عنوان نخست وزیر موقت تعیین و معرفی کرد. عصر همان روز در سالن سخنرانی مدرسه علوی یک مصاحبه مطبوعاتی بین‌المللی ترتیب داده شد، در این جلسه بازرگان برنامه و وظایف دولت موقت را تشریح کرد و افزود برگزاری همه پرسی درباره تغییر رژیم، برگزاری انتخابات مجلس موسسان و انجام انتخابات مجلس از وظایف این دولت است.

رویدادهای 16 بهمن

ده‌ها خبرنگار داخلی و خارجی، گروه‌های مختلف مردم و جمعی از نزديكان امام در سالن مدرسه‌ی علوی اجتماع كرده‌اند. آيت‌الله هاشمی رفسنجانی حكم نخست‌وزيری مهندس مهدی بازرگان را قرائت مي‌كند. در حالي كه مردم هر لحظه به پيروزی نزديكشان اميدوارتر می‌شوند، جمعي از تيمساران ارتش در حال فراهم كردن مقدمات اجرای طرحی با حمايت مستقيم آمريكا برای دستگيری امام و كشتن مردم هستند.
اعضای شورای انقلاب، آيت‌الله دكتر بهشتی، آيت‌الله مطهری و مهندس بازرگان با تماس‌های مداوم با فرماندهان ارتش سعی مي‌كنند ارتش را بدون خونريزی، متحد ملت كنند. مردم با گل و اشك و شعار به استقبال ارتشيان مي‌روند.

شانزدهم بهمن یکی از متفاوت ترین روزهای دهه فجر است؛ روزی که در آن جمهوری اسلامی ایران به معنای کامل، بنیاد گذاشته شد. هرچند هنوز چند روز تا پیروزی انقلاب اسلامی و چند ده روز تا برگزاری رفراندوم و آری گفتن به «جمهوری اسلامی» باقیمانده و از همه مهم تر، دولت برجای مانده از دوران پهلوی، مستقر است و ساقط نشده.

به گزارش «تابناک»، اگر قرار باشد یکی از شاخص ترین روزهای انقلاب اسلامی را مشخص کنیم، بی شک شانزدهم بهمن 57 یکی از بهترین گزینه ها برای این انتخاب خواهد بود چراکه روزهای قبل و بعد از آن تفاوت چشمگیری با یکدیگر دارند و سلسله اتفاقاتی پیش و پس از آن رقم خورده که این روز را تبدیل به مرزی نامرئی میان سالها قیام مردمی و پیروزی انقلاب کرده است.

این را می‌شود از فهرست کردن حوادث این روز هم فهمید. به ویژه آنکه نتیجه تصمیم شورای انقلاب در این روز به انتصاب رسمی نخست وزیری منجر و این اقدام زمینه ساز پیروزی نهایی انقلاب و شکل گیری جمهوری اسلامی در ادامه راه شد. البته در شرایطی که هنوز درگیری ها خاتمه نیافته و تظاهرات مردم در شهرهای مختلف ادامه دارد.

طراحی «کورتاژ» در پادگان لویزان

در حالی که مردم هر لحظه به پیروزی نزدیکشان امیدوارتر می شدند، هشت تن از تیمساران ارتش پس از ساعت‌ها مذاکره در مورد طرح یک کودتا به نام «کورتاژ» متحد شدند. در پادگان لویزان، مرکز این افسران نیروی ویژه و گارد جاویدان، ستاد عملیات مخفی تدارک دیده شده بود. اصول این طرح بمباران مراکز انقلاب در تهران، کنترل شهرها توسط نظامیان، دستگیری و اعدام افراد مشهور به مخالفت با شاه، اشغال رادیو و تلویزیون و... بود. این گروه که موفق نشده بودند طرح خود را به طور مستقیم با شاه مطرح کنند، از طریق اردشیر زاهدی –سفیر ایران در آمریکا و داماد شاه– مطمئن شده بودند که شاه از آن‌ها دفاع خواهد کرد و آمریکا نیز پشتیبان آنها خواهد بود.

آن‌ها موفق شده بودند پنج پست ضدهوایی را که از یک سال پیش برای حفاظت ازکاخ‌های سلطنتی بر بلندی‌های شمال تهران برپا شده بود، فعال نمایند و در هر یک از آن‌ها توپهای قوی و حساسی مستقر کنند که با دقت بسیار زیاد می توانست نقاط حساس را هدف گیری کند. از جمله اهداف مشخص شده در این طرح، مدرسه علوی اقامت‌گاه رهبر انقلاب بود. فهرستی از اسامی، محل اقامت و مشخصات بیش از دو هزار نفر تهیه شده بود که می‌بایست با یک اقدام ناگهانی ربوده و به یکی از جزایر دورافتاده خلیج فارس فرستاده شوند.

یک هلی‌كوپتر توپ‌دار نیز پیش‌بینی شده بود تا در صورت شورش و مقاومت مردم، از آن استفاده شود. دست بند، پابند و لباس متحدالشکل برای کودتاچیان، هواپیما، جیپ های مجهز به سلاح‌های نیمه سنگین واسلحه‌های سبک و خودکار نیز پیش‌بینی شده بود. یکی از افسران ارشد کودتا نیز مسئولیت یافتن فرمانده‌هایی مطمئن در شهرستان‌ها و هماهنگی‌های لازم را برعهده گرفته بود.
 

مخالفت با نبرد مسلحانه با «عطر گل»

اما اعضای شورای انقلاب، از جمله آیت الله شهید دکتر بهشتی و شهید استاد مطهری با تماس‌های مداوم با فرماندهان ارتش سعی می‌کردند به آن‌ها نزدیک شده و ارتش را بدون خونریزی متحد ملت کنند. مردم نیز باگل و اشک و سخنرانی و شعار، ارتشیان را در فشار عاطفی و روانی گذاشته بودند. امام (ره) نیز با فتوای خود درباره باطل بودن سوگند وفاداری نظامیان به شاه، راه فرار سربازان از پادگان‌ها را هموار کرده بودند.

البته تنها کودتاچیان نبودند که تلاش داشتند غائله ای جدید بر پا کنند بلکه در میان انقلابیون نیز کسانی که خواستار نبرد مسلحانه با ارتش شاهنشاهی و در هم شکستن مقاومت ایشان بودند، وجود داشتند اما امام با درخواست ایشان مخالفت می‌کرد. مخالفتی که با ابتکار برخی انقلابیون، نمود عینی نیز یافت و ثمره های نیکی به همراه داشت چراکه بسیاری از نظامیان که از انقلابیون گل دریافت می‌کردند، از اجرای دستورات سرپیچی می‌کردند و گاه به انقلابیون می‌پیوستند. روندی که در روزهای بعد شدت هم گرفت.

در این روز، اسرائیلی‌ها که مسئول آموزش‌های نظامی در ارتش بودند، ایران را ترک کردند. دانش‌آموزان مدارس پایتخت با انتشار بیانیه ای اعلام کردند «ما دانش‌آموزان ایرانی، روز سه‌شنبه سیزدهم آبان‌ماه را به عنوان روز دانش آموز اعلام کرده و قصد داریم هر ساله به یاد شهیدان جنبش دانش‌آموزی در این روز بر وحدت و یکپارچگی خود بیفزاییم.»

بازرگان منصوب شد و ماموریت گرفت

پس از خروج شاه در 26 دي 1357 و کسب راي اعتماد کابينه بختيار از مجلسين، امام خمینی نخستين ضربه را بر کابينه بختيار وارد کردند و به تمامي کارکنان اعتصابي دولت دستور دادند وزراي غيرقانوني را به وزارتخانه ها راه ندهند، اين اقدام بختيار را به شدت مستاصل و تضعيف کرد. دومين ضربه نيز ورود امام به ايران بود که با وجود مخالفت هاي بختيار بالاخره در روز 12 بهمن انجام شد. سومين ضربه بر جسد نيمه جان کابينه غيرقانوني، سخنراني امام در بهشت زهرا بود که در فرازي پرشور از سخنان خود وعده دادند که: «من دولت تعيين مي کنم، من توي دهن اين دولت مي زنم».

دو روز بعد (شامگاه 14 بهمن) جلسه مهمي با حضور اعضاي شوراي انقلاب اسلامي در اقامتگاه امام در دبستان علوي شماره 2 در خيابان عين الدوله ايران برگزار شد و تا ساعت 11 شب ادامه داشت. در اين جلسه نخست وزير تعيين شد و حکم وي که تاريخ 6 ربيع الاول 1399 [15 بهمن 57] را بر پيشاني داشت صادر شد. روز 16بهمن مراسمي در آمفي تئاتر مدرسه علوي برگزار شد و حکم نخست وزيري به او اعطا شد. اين مراسم ساعت 5:30 بعد از ظهر با حضور جمع زيادي از خبرنگاران داخلي و خارجي با سخنان امام آغاز شد. امام در بخشي از سخنان خود تاکيد کردند که انتخاب مهندس بازرگان به پيشنهاد و نظر شوراي انقلاب بوده است: ايشان وزراي خود را تعيين مي کنند و به ما معرفي مي کنند تا شوراي انقلاب ما که پيشنهادش و نظرش اين بود که ايشان رئيس دولت باشد وزراي شان را بررسي مي کنند و ان شاءالله مسائل به طور سهل و خوبي انجام بگيرد.

امام سپس تلويحا بختيار را از مخالفت با دولت موقت بر حذر داشتند. پس از پايان سخنان امام، حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني متن فرمان نخست وزيري بازرگان را قرائت کرد. در اين پيام آمده بود: «بنا به پيشنهاد شوراي انقلاب، جناب عالي را بدون در نظر گرفتن روابط حزبي و بستگي به گروهي خاص مامور تشکيل دولت موقت مي‌نمايم». در آن حکم وظايف دولت موقت نيز مشخص شده بود: اداره مملکت، برگزاري رفراندوم تغيير نظام کشور، تشکيل مجلس خبرگان براي تصويب قانون اساسي و برگزاري انتخابات مجلس شوراي اسلامي.

عظيم ترين وظيفه‌ای که به کسي داده شده است

سپس بازرگان بعد از حمد الهی، از امام و مردم سپاسگزاری کرد و مسوولیت خویش را عظیم‌ترین وظیفه‌ای دانست که در طول ۷۲ سال عمر مشروطه به کسی داده شده و گفت: «خدای برگ را شكر می‌كنم كه چنین اعتبار و حسن شهرتی را كه به هیچ‌وجه اهلیت و لیاقت آن را نداشتم، به من ارزانی داشته و همین موهبت الهی باعث شده كه آیت‌الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنین مأموریتی را به بنده عنایت بفرمایند و همچنین تشكر از ملت ایران می‌كنم.»

وی سپس برنامه‌ها و وظایف دولت موقت را شرح داد و گفت: «از وظایف عمده دولت موقت آن است که یک همه پرسی برپا کند تا نظر مردم را درباره‌ی تغییر رژیم و تحول آن به جمهوری اسلامی بپرسد. سپس این وظیفه را خواهد داشت که انتخابات مجلس موسسان را برگزار نماید -مجلسی که قانون اساسی آینده را تدوین خواهد کرد- وظیفه سوم نیز برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی است که به موجب قانون اساسی جدید تشکیل خواهد شد و در آخر استعفا و تحویل مسئولیت به رئیس جمهوری و دولت رسمی»

امام خمینی(ره) بعد از تعیین ریاست دولت موقت اظهار کردند که: « من بعد از تشکر از ملت ایران که در این مدت‌های طولانی رنج و زحمت برده‌اند و با دادن خون خودشان، برای اسلام خدمت کردند، مطلبی را که می‌خواهم به عرض ملت برسانم این است که نظر خودشان را راجع به دولت آقای مهندس بازرگان که الان یک دولت شرعی اسلامی است اعلام کنند، هم به وسیله مطبوعات و هم به تظاهرات آرام در شهر‌ها و در دهات و در هر جایی که مسلمان هست، نظر خودشان را راجع به دولت اسلامی آقای مهندس مهدی بازرگان اظهار کنند.»

نخست وزیر موقت از صبح سه‌شنبه ۱۷ بهمن ماه به محل کمیته استقبال از امام خمینی نقل مکان کرد و تا شب با انتقال وسایل ضروری زندگی از منزل خود به مدرسه علوی عملا در آن دو محل استقرار یافت. به دنبال درخواست امام، از صبح سه شنبه ۱۷ بهمن ماه موج تظاهرات مردمی در حمایت از مهندس بازرگان تهران و شهرستان‌ها را در بر گرفت و جامعه روحانیت روز پنجشنبه ۱۹ بهمن را برای راهپیمایی بزرگ تعیین کرد و در آن روز نیز میلیون‌ها ایرانی با حضوری بی‌سابقه، به حمایت از دولت منتخب انقلاب پرداختند.

پاسخ امام به سه سوال مهم

سپس امام به سه سوال خبرنگاران پیرامون موضع‌گیری ارتش و بختیار و قانون اساسی مشروطه پاسخ داد. خبرنگاری پرسید: «حضرت آیت‌الله فرموده‌اید که کسانی که این دولت را نپذیرند، اطاعت نکنند، تنبه می‌دهم که آن‌ها مجازات سخت خواهند شد. اگر ارتش نپذیرند، چه پیش‌بینی می‌کنید و چه خواهید کرد؟»  امام در پاسخ گفت: ارتش چنین عملی را نخواهد کرد و اگر چنانچه بکند، اولا از طرف خدا مجازات خواهد شد و ثانیا در مواقع مقتضی، جزایی را که قانون اسلام تعیین کرده است اجرا می‌کنیم و از حالا هم اگر خدای نخواسته چنین کردند اعلام می‌کنیم.

«حضرت آيت الله با توجه به تماس نزديک که با آقاي مهندس بازرگان و... داشتند و همچنين با آقاي بختيار، بختيار چه موضعي در برابر اعلام اين جمهوري اسلامي خواهد داشت يا دارد و همچنين چه عکس العملي يا موضعي در برابر اين امر خواهد داشت يا دارد؟» امام در پاسخ گفت: اگر هر دو عاقل باشند و علاقه به مملکت داشته باشند، بايد مصلح باشند و اگر خائن باشند و بخواهند به مملکت خيانت بکنند، اين امرش با خودشان نيست.

 امام خمینی در پاسخ به این سوال که «آیا به نظر حضرتعالی، قانون اساسی ۱۹۰۶ غیرقانونی است یا اینکه، این قانون اساسی ۱۹۰۶ می‌تواند چارچوبی باشد برای دوره انتقالی؟» گفت: این قانون غیر از بسیاری از موادش که به زور در او وارد شده است، تا ملت رای بر خلاف نداده است، به قوت خودش باقی است.

سرخط دیگر اخبار روز

* بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه، در رابطه با تهدید بختیار در مورد نخست وزیری دولت موقت، گفت: از این اخطار نمی‌ترسیم، اگر تهدید می‌خواهند بكنند، به چیز دیگری ما را تهدید كنند. این چیز خیلی كوچكی است و اگر عملی شود، بنده شخصا خیلی ممنون می‌شوم؛ چون راحت می‌شوم.

* رادیو مسكو برای اعلام نخست وزیری بازرگان برنامه خود را قطع كرد. * بختیار گفت: هر كس اكثریت داشت، حكومت می‌كند.

* آسوشیتد پرس: با توجه به اینكه شانس موفقیت بختیار روز به روز كمتر می‌شود، سخنگوی وزارت خارجه آمریكا به ابراز حمایت ملایم از بختیار بسنده كرد.

* بنا به نوشته مجله تایم: سالیوان، سفیر آمریكا در ایران، از همكاران خود خواسته است كه با مخالفان رژیم گفتگو كرده، سیاست آمریكا را برای آنان تشریح كند.

* رییس سازمان سیا اعراف كرد كه در رابطه با پیش بینی مسائل ایران، این سازمان ناكام بوده است. وی گفت: چیزی كه ما پیش بینی نمی‌كردیم، این بود كه یك مرد هفتاد و هشت ساله كه مدت چهارده سال در تبعید بود، این نیروها را به هم پیوند زند.

* كیسینجر گفت: بیم آن می‌رود كه انقلاب اسلامی به سایر كشورها سرایت كند و گناه این حركت، متوجه هدف توخالی حقوق بشر است.

* آیت‌الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریك گفت.

* آیت‌الله گلپایگانی با صدور پیامی خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامی خواست تا از رویارویی و مقابله با انقلاب اسلامی بپرهیزند.

* چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائی، بهداری و دادگستری، توسط نیروهای ارتش اشغال شد.

* حزب توده از شورای انقلاب اسلامی اعلام پشتیبانی كرد.

* سازمان چریك‌های فدایی خلق، در مخالفت با شورای انقلاب گفت: شورای انقلاب باید توسط میلیون‌ها اعتصاب كننده تشكیل شود. گفتنی است كه این گونه سازمان‌ها كه تنها خود را قیام خلق می‌دانند، اعتماد و حمایت میلیونی مردم از حضرت امام را ندیده گرفته و به دنبال جایگاهی در آینده نظام برای خود هستند.

* بیست و دو نماینده دیگر مجلس شورا، استعفا دادند.

* در تظاهرت مردم آغاجاری، عده‌ای به شهادت رسیدند.

* غلامرضا كیانپور، وزیر اسبق اطلاعات و دادگستری و استاندار آذربایجان غربی و اصفهان، بازداشت شد.

* هشت هزار یهودی از ایران به اسرائیل رفتند.