مبحث 115 طرح صالحین: «دوستی؛ مهارت‌ها و ظرایف»

دوست واقعی کسی است که به ستم و جفای دوست خود بردبار باشد و رضایت او را بر رضای خود مقدم دارد. 

امام صادق علیه‌السلام به بعضی از اصحاب خود فرمود: «کشی که سه بار با تو خشمگین شد و در حق تو بد نگفت او را دوست خود کن

کسی را به علامت دوستی نشناس تا او را در سه چیز آزمایش کنی: 
1-به خشمش بنگر که آیا او را از حق به باطل می‌کشاند یا خیز 
2-در درهم و دینار 
3-مسافرت کردن 

حضرت علی‌علیه‌السلام می‌فرماید: «امتحان را در گزینش دوستان بر هر چیزی مقدم بدار، چرا که امتحان و معیاری است که بین خوبان و بدان فاصله می‌اندازد و آن‌ها را از یک‌دیگر جدا می‌کند.» 

در یک روایت از حضرت علی علیه السلام آمده است که «در تنگناها و سختی هاست که دوستی راستین خود را نشان می دهد» (ح:3080میزان الحکمه). رفتن به مسافرت یکی از مواردی است که می‌تواند ما را با افراد آشنا سازد و زمینه‌ها را پیش می‌آورد. و آگاه شدن از وضعیت روانی و عاطفی او در گفتار و کردار می‌تواند زمینه‌ای برای شناخت پیدا کردن نسبت به دوست باشد. همچنین برخی روایات هستند که اختصاصی به دوست ندارند و عمومی هستند. مثلاً این روایت که می‌فرماید «قلب احمق در زبانش است» نشان می دهد که او بدون فکر حرف می زند و می تواند برای ما دردسر ایجاد کند. در نتیجه ما باید از خودمان بپرسیم که آیا این فرد که قصد ایجاد دوستی با او را دارم فردی هست که مناسب و بجا گفتگو کند یا نه؟

ژاپنی ها اصطلاحی دارند به نام کنزوکو که به گونه ای تحت اللفظی «خانواده» ترجمه می شود. اما در اصل بیان کننده پیوند میان افرادی است که نسبت به یکدیگر احساس تعهد می کنند و احتمالا در سرنوشت یکدیگر شریک هستند.

گاهی اوقات داشتن تجربه های مشابه می تواند افراد را حتی اگر علایق مشترکی نداشته باشند، به یکدیگر جذب کند، اما روی این نوع دوستی چندان نمی شود حساب بازکرد و ممکن است روزی رنگ ببازد و از بین برود.

گاهی اوقات یک دوست بیش از دیگری به حمایت و کمک دوست خودش نیاز دارد و پیوسته به دریافت سود و منفعت از طرف دیگر محتاج و وابسته است. گرچه این نوع دوستی نیز ارزش دارد، اما به دلیل نبود مساوات نمی تواند یک دوستی واقعی تلقی شود.

خیلی ها می خواهند بدانند یک دوست واقعی کیست و چگونه می شود او را شناخت؟ روش های زیر به شما در شناختن او کمک می کند:

۱ ـ سخنانش سرشار از دلگرمی است.

یک دوست واقعی همیشه حامی است و این موضوع در سخنانش دیده می شود. او باعث می شود ​ شما نسبت به خود احساس خوبی داشته باشید و با گفتارش اعتماد به نفس تان را بالا نگه می دارد. هرگز شما را تحقیر نمی کند و کاری نمی کند که شما نسبت به خود احساس بی ارزشی کنید. او همیشه مشوق تان است. مثلا اگر قرار است امتحانی بدهید یا به یک مصاحبه شغلی بروید، حتما شما را تشویق و حتی اگر بتواند راهنمایی می کند و کمک کرده تا بر ترس هایتان غلبه کنید. مطمئن باشید چنین فردی دوست واقعی تان است.

۲ ـ او به حرف هایتان گوش می دهد.

اگر کسی مدعی است که دوست واقعی تان است پس باید وقت بگذارد و حرف هایتان را بشنود. در یک دوستی واقعی، دو طرف افکارشان را با یکدیگر در میان می گذارند و بازخورد دریافت می کنند. اگر متوجه شدید که دوست تان همیشه از مشکلات خود صحبت می کند، اما به محض این که نوبت به شما می رسد حواسش پرت است و کسل می شود پس او دوستتان نیست. وقتی با دوستانتان در مورد موضوعی صحبت می کنید مراقب واکنش هایشان باشید. ببینید آنها سر تکان می دهند، تماس چشمی دارند و شما را حمایت می کنند یا خیر، اگر چنین است پس آنها دوست واقعی هستند. اگر وقتی با آنها صحبت می کنید، ​ مشغول چک کردن تلفن شان هستند یا به اطرافشان توجه دارند، هرگز دوستان خوبی نیستند. دوست های واقعی برای شنیدن صحبت های یکدیگر وقت می گذارند و هرگاه متوجه شدید ​ بیشتر مواقع این شما هستید که شنونده هستید و زمانی برای صحبت کردن ندارید، پس بدانید دوست خوبی انتخاب نکرده اید.

۳ ـ دوست واقعی به ارتباط برقرار کردن و گفت وگو با شما تمایل دارد.

گفت وگو در هر ارتباطی بویژه دوستی نقش مهمی دارد. اگر شما احساس می کنید خیلی ساده و راحت می توانید افکارتان را با دوست تان در میان بگذارید و هنگام صحبت کردن احساس آرامش کنید و با او راحت باشید و او نیز در مورد شما همین احساس را داشته باشد و در حقیقت دوست داشته باشید با یکدیگر صحبت کنید شما دوستان خوبی هستید. اگر زمانی متوجه شدید که دوستتان به جای صحبت کردن با شما ترجیح می دهد افکارش را با شخص دیگری در میان بگذارد، بدانید او دوست شما نیست یا اگر از دوستتان برای موضوعی ناراحت شدید، اما نتوانستید خیلی راحت با او در میان بگذارید او نمی تواند دوست خوبی باشد. دوستان واقعی وقتی مشکلی در میان باشد براحتی مطرح و سعی می کنند به نتیجه ای معقول برسند. اما اگر از ترس این که دوستتان ممکن است واکنش بدی نشان دهد یا اصلا به حرف هایتان گوش نکند پس به این دوستی شک کنید. هیچ دوستی و رابطه ای کامل نیست و درباره برخی از مسائل باید بتوانید با یکدیگر بدون دغدغه صحبت کنید.

۴ ـ او غیبت نمی کند.

اگر فرد به اصطلاح دوست شما​ اهل غیبت ​ است ​ شک نداشته باشید ​ پشت سر شما هم حرف هایی خواهد زد. گرچه همه دوست دارند گاهی اوقات از این یا آن حرف هایی بزنند، اما اگر روزی دیدید دوستتان دائم غیبت می کند و در باره دیگران حرف های نامربوطی می زند، مطمئن باشید که این کار را درمورد شما نیز انجام خواهد داد. چنین فردی به بدگویی و غیبت عادت دارد و او را بارها می بینید که به محض این که فردی از پیش شما رفت به بدگویی از آن فرد می پردازد. چنین فردی حتی پشت سر کسانی که آنها را دوست صمیمی می داند بدگویی می کند و در مورد هیچ کس حرف مثبتی نمی زند. اگر با چنین فردی مراوده دارید دوستی تان را فورا تمام کنید، زیرا او هرگز نمی تواند دوست واقعی تان باشد.

۵ ـ یک دوست واقعی برای دوستانش وقت می گذارد.

گرچه زندگی امروزه پر از گرفتاری و مشغله است تا آنجا که به فرد اجازه نمی دهد حتی براحتی غذایش را بخورد یا خواب کافی داشته باشد، اما یک دوست واقعی همیشه برای شما وقت دارد بخصوص اگر به او نیاز داشته باشید. او دوست دارد ​ با هم بیرون بروید و ساعتی را با هم تفریح کنید. اما کسی که دوست نیست همیشه بهانه ای می آورد و شما همیشه آخرین اولویت او هستید.

۶ ـ دوستی او ۵۰ ـ ۵۰ است.

در یک دوستی ایده آل هردو طرف به یک اندازه تلاش می کنند دوستی شان حفظ شود. آنها هردو نسبت به هم محبت نشان می دهند. به یک اندازه برای یکدیگر وقت می گذارند. در واقع هروقت متوجه شدید این فقط شما هستید که به دوستتان کمک کرده و او را شاد می کنید، اما او در این زمینه قدمی برایتان برنمی دارد، او را دوست واقعی خودتان ندانید.

۷ ـ به قول هایش عمل نمی کند.

اگر به نظر می رسد ​ دوستتان به وعده هایش عمل نمی کند و بیشتر مواقع شما را سرگردان باقی می گذارد یا کارهایی را که قرار است انجام دهید فراموش می کند، او دوست واقعی نیست، زیرا برای دوستی تان ارزشی قائل نبوده و فقط به خود توجه دارد. بنابراین نمی توان او را دوست واقعی نامید.

۸ ـ شما را به دلایلی دیگر می خواهد.

مراقب باشید و ببینید که دوستتان به چه دلیل شما را می خواهد. گاهی اوقات دوستتان برای این که منفعتی از شما به او می رسد کنارتان است و به محض این که شما برایش دیگر فایده ای نداشته باشید براحتی ترکتان می کند. چنین فردی هرگز نمی تواند دوست واقعی باشد؛ بنابراین مراقب باشید آنها را به زندگی تان راه ندهید.

چگونه دوست واقعی داشته باشیم؟

این کار، حداقل روی کاغذ، خیلی آسان است. «خودتان یک دوست واقعی باشید.» می گویند اگر می خواهید دنیا تغییر کند، آن تغییر را ابتدا از خودتان شروع کنید. پس اگر می خواهید دوست واقعی داشته باشید ابتدا خودتان مانند یک دوست واقعی رفتارکنید و از آنجا که انسان ها جذب افراد مشابه خودشان می شوند احتمال این که بتوانید دوستی مانند خودتان بیابید بسیار زیاد خواهد شد. بنابراین خودتان یک دوست واقعی باشید.