هفت صبح/ یکی از مهمترین جوایز جشنواره فیلم فجر که هر سال بحث‌های بسیاری از زمان آغاز جشنواره در ارتباط با آن مطرح می‌شود، جایزه بهترین کارگردانی است.
جایزه‌ای که در طول سیوسه دوره برگزاری این جشنواره در میان کارگردان‌های مختلف دست به دست شده است؛ هرچند که سهم برخی از کارگردانان سینمای ایران در ربودن سیمرغ این بخش بیش از دیگران بوده است.
با نگاهی به فهرست برگزیدگان بخش بهترین کارگردانی سیوسه دوره اخیر جشنواره فیلم فجر، بیش از همه با نام‌هایی چون مجید مجیدی، اصغر فرهادی، ابراهیم حاتمی‌کیا و داریوش مهرجویی روبرو خواهید شد.
شاید بد نباشد تا با هم مروری سریع بر تمامی برگزیدگان بخش کارگردانی ۳۳ دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر داشته باشیم.
دوره اول (۱۳۶۱): برگزیده نداشت
دوره اول جشنواره فیلم فجر، در بخش سینمای حرفه‌ای به شکل غیررقابتی برگزار شد، به همین خاطر در هیچ بخشی برگزیده نداشت.
دوره دوم (۱۳۶۲): خسرو سینایی
خسرو سینایی اولین کارگردانی است که در جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرده است. او با ساخت فیلم سینمایی «هیولای درون» فیلمی با بازی داوود رشیدی که در ارتباط با یک مبارز سیاسی خودفروخته است که به ساواک ملحق شده و حالا پس از فوت همسرش دچار جنون شده است.
دوره سوم (۱۳۶۳): یدالله صمدی
سومین دوره جشنواره فیلم فجر، زمان رقابت یدالله صمدی و امیر قویدل بود. صمدی با «مردی که زیاد می‌دانست» وارد این رقابت شده بود و قویدل با سه فیلم خونبارش، سردار جنگل و میرزا کوچک خان در این دوره از جشنواره حضور پیدا کرده بود.
البته در نهایت جایزه بهترین کارگردانی این دوره از جشنواره نصیب یدالله صمدی شد تا برای اولین و آخرین بار بتواند به این موفقیت دست پیدا کند.
دوره چهارم (۱۳۶۴): کیانوش عیاری
در دوره‌ای که سیمرغ بلورین بهترین فیلم نصیب عباس کیارستمی و ابوالفضل جلیلی دو کارگردان تجربی گرای سینمای ایران شده بود، کیانوش عیاری توانست با ساخت فیلم سینمایی «تنوره دیو» توانست جایزه بهترین کارگردانی چهارمین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند.
«تنوره دیو» فیلمی با بازی جهانگیر الماسی، مجید مظفری و سیروس گرجستانی است و در محیطی روستایی می‌گذرد.
دوره پنجم (۱۳۶۵): عباس کیارستمی
دوره پنجم یکی از عجیب‌ترین دوره‌های جشنواره فیلم فجر در اهدای جایزه بهترین کارگردانی است. در این دوره در حالی که بسیاری تصور می‌کردند، رقابت اصلی برسر جایزه این بخش بین ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی و مسعود جعفری جوزانی برای ساخت فیلم‌های ناخدا خورشید، اجاره‌نشین‌ها و شیر سنگی باشد، هیئت انتخاب جایزه بهترین کارگردانی را به عباس کیارستمی داد که در آن دوره با فیلم «خانه دوست کجاست؟» در پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرده بود.
این فیلم به نوعی بخش اول از سه‌گانه زلزله است؛ دو فیلم دیگر «زیر درختان زیتون» و «زندگی و دیگر هیچ» هستند که توسط عباس کیارستمی پس از این فیلم ساخته شدند.
دوره ششم (۱۳۶۶): کیانوش عیاری
دوره ششم، باز نوبت به کیانوش عیاری رسیده بود تا با وقفه‌ای یک ساله، سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را به خانه ببرد. او در این دوره با ساخت فیلم سینمایی «آن سوی آتش» به این عنوان دست پیدا کرد.
پوران درخشنده یکی از رقبای جدی عیاری در این دوره بود که با فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» در جشنواره حضور پیدا کرده بود ولی در نهایت فیلم عیاری توانست نظر هیئت داوران جشنواره را به خود جلب کند.
دوره هفتم (۱۳۶۷): محسن مخملباف
هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر، جایزه بهترین کارگردانی خود را به محسن مخملباف داد. او که با دو فیلم «بایسیکل‌ران» و «عروسی خوبان» در این دوره از جشنواره حضور پیدا کرده بود، برای ساخت «بایسیکل‌ران»، اولین و آخرین بار جایزه خود را از این جشنواره کسب کرد
دوره هشتم (۱۳۶۸): داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی در هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر با ماندگارترین فیلم کارنامه کاری خود حضور پیدا کرد. فیلمی با بازی مرحوم خسرو شکیبایی در نقش «حمید هامون» که با نام «هامون» در این دوره از جشنواره حضور پیدا کرد و در حالی رقیب سرسختی چون «مهاجر» ابراهیم حاتمی‌کیا را در مقابل داشت، به جایزه بهترین کارگردانی و فیلمنامه دست پیدا کرد.
دوره نهم (۱۳۶۹): واروژ کریم‌مسیحی
«پرده آخر» فیلمی از واروژ کریم‌مسیحی بود که توانست جایزه بهترین کارگردانی نهمین دوره جشنواره فیلم فجر را برای این کارگردان سینمای ایران به ارمغان بیاورد.
رقابت این ساخته کریم مسیحی که در آن بازیگرانی چون فریماه فرجامی، داریوش ارجمند، نیکو خردمند و جمشید هاشم‌پور ایفای نقش می‌کردند با فیلم «آپارتمان شماره ۱۳» ساخته یدالله صمدی بود که در نهایت پیروزی به «پرده آخر» واروژ کریم‌مسیحی رسید
دوره دهم (۱۳۷۰): رخشان بنی‌اعتماد
در طول سیوسه دوره از برگزاری جشنواره فیلم فجر، تنها یک بار جایزه بهترین کارگردانی نصیب یک کارگردان زن شده است، آن هم در دوره دهم این جشنواره بوده است که رخشان بنی‌اعتماد با ساخت فیلم سینمایی «نرگس» بتواند به این موفقیت دست پیدا کند.
دوره یازدهم (۱۳۷۱): سیروس الوند
یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر فرصتی بود تا سیروس الوند با ساخت فیلم سینمایی «یکبار برای همیشه» بتواند به جایزه بهترین کارگردانی این دوره از جشنواره دست پیدا کند.
خسرو شکیبایی، فاطمه معتمدآریا و افسانه چهره‌آزاد از جمله بازیگران این فیلم سینمایی بودند که یازدهمین فیلم این کارگردان با سابقه سینما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود.
دوره دوازدهم (۱۳۷۲): محمد بزرگ‌نیا
دوره دوازدهم نوبت یک فیلم جنگی بود تا برای کارگردان خود جایزه بهترین کارگردانی را به ارمغان بیارود. «جنگ نفت‌کش‌ها» همین فیلم بود و محمد بزرگ‌نیا کارگردانی بود که توانست با این فیلم به این عنوان دست پیدا کند.
داستان این فیلم در ارتباط با شجاعت یک ناخدای جوان است که با وجود مورد حمله قرارگرفتن کشتی‌های نفت‌کش ایرانی توسط دشمن بعثی تصمیم می‌گیرد یکی از کشتی‌های نفت‌کش ایران را از تنگه هرمز عبور دهد.
دوره سیزدهم (۱۳۷۳): داریوش مهرجویی
دوره سیزدهم جشنواره فیلم فجر را باید دوره شانس داریوش مهرجویی نامید؛ چرا که با وجود رقبای سرسختی چون شهرام اسدی (روز واقعه)، احمدرضا درویش (کیمیا) و رخشان بنی‌اعتماد (روسری آبی)، سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر برای فیلم «پری» به مهرجویی رسید.
بدون شک شانس شهرام اسدی برای دریافت این جایزه بیشتر از داریوش مهرجویی بود ولی نظر هیئت داوران جشنواره چیز دیگری بود.
دوره چهاردهم (۱۳۷۴): کیومرث پوراحمد
«خواهران غریب» فیلمی بود که اولین سیمرغ بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را بر شانه کیومرث پوراحمد نشاند. رقبای پوراحمد در این دوره، مجید مجیدی با فیلم «پدر» و رسول ملاقلی‌پور با فیلم «سفر به چزابه» بودند که اولی جایزه بهترین فیلم را گرفت و دومی به سیمرغ بلورین بهترین تدوین اکتفا کرد.
براساس کتاب خواهران غریب اریش کستنر ساخته شده است و در آن بازیگرانی چون خسرو شکیبایی، افسانه بایگان، پرویندخت یزدانیان و لادن طباطبائی حضور دارند.
دوره پانزدهم (۱۳۷۵): مجید مجیدی
پانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر، آغاز روشن شدن موتور مجید مجیدی برای ربودن سیمرغ بلورین بهترین کارگردان جشنواره فیلم فجر بود. سیمرغی که پس از این جشنواره سه بار دیگر بر شانه این کارگردان سینمای ایران جاخوش کرد.
مجید مجیدی با ساخت فیلم سینمایی «بچه‌های آسمان» با مشارکت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان توانست اولین جایزه بهترین کارگردانی فیلم فجر را از آن خود کند. این فیلم، سیمرغ بلورین بهترین فیلم و فیلمنامه آن دوره از جشنواره را تیز به دست آورد.
دوره شانزدهم (۱۳۷۶): ابراهیم حاتمی‌کیا
نوبتی هم که باشد، دیگر نوبت حاتمی کیا بود تا سیمرغ بهترین کارگردای فجر را به خانه ببرد. او که پیش از این در دوره‌های هشتم و یازدهم این جشنواره با دو فیلم «مهاجر» و «از کرخه تا راین» جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را به دست آورده بود، این بار با روایت داستان حاج کاظم در «آژانس شیشهای» برای اولین بار سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد.
دوره هفدهم (۱۳۷۷): رسول ملاقلی‌پور
خیلی‌ها تصور می‌کردند «سفر به چزابه» رسول ملاقلی‌پور برای او جایزه بهترین کارگردانی را بیاورد، اما با محقق نشدن این گمانه‌زنی و تنها با گذشت سه سال، ملاقلی‌پور فیلمی ساخت که بسیاری از جوایز فجر را یک جا درو کرد!
فیلم سینمایی «هیوا» ساخته این کارگردان بود که با حضور در هفدهمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ‌های بلورین بهترین کارگردانی، بهترین فیلم، بهترین صدابرداری، بهترین فیلمبرداری و بهترین طراحی صحنه را به دست آورد تا یک تنه ناکامی‌های قبلی رسول ملاقلی‌پور را در این جشنواره جبران کند.
دوره هجدهم (۱۳۷۸): بهمن فرمان‌آرا
«بوی کافور عطر یاس» اولین و آخرین فیلمی بود که برای بهمن فرمان‌آرا جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را به ارمغان آورد، البته با این فرض که او دیگر تصمیم نداشته باشد که فیلمی تولید کند.
مسعود کیمیایی(اعتراض)، داریوش مهرجویی (میکس) و مسعود جعفری جوزانی (بلوغ) سه رقیب او در این دوره بودند که نتوانست در این رقابت پیروز شوند
دوره نوزدهم (۱۳۷۹): مجید مجیدی
مجید مجیدی که با ساختن «بچه‌های آسمان» و موفقیت‌های این فیلم در جشنواره‌های داخلی و خارجی، موتور فیلمسازیش حسابی گرم شده بود؛ با ساخت فیلمی در مورد معضلات مهاجران افغانی در ایران دوباره بخش زیادی از جوایز جشنواره فجر را از آن خودش و فیلمش کرد.
«باران» جدیدترین ساخته این کارگردان بود که در نوزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ‌های بلورین بهترین کارگردانی، بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین موسیقی متن، بهترین صداگذاری و میکس و بهترین صدابرداری را به دست آورد.
دوره بیستم (۱۳۸۰): رسول صدرعاملی
دوره بیستم، نوبت به رسول صدرعاملی رسید که جایزه بهترین کارگردانی فجر را برای خود کند. او با ساخت فیلم سینمایی «من ترانه ۱۵ سال دارم» پا به جشن سینمای ایران گذاشت و توانست اولین سیمرغ کارگردانی خود را کسب کند.
در این فیلم بازیگرانی چون ترانه علیدوستی، مهتاب نصیرپور و حسین محجوب ایفای نقش کرده‌اند.
دوره بیست و یکم (۱۳۸۱): رضا میرکریمی
دوره بیست و یکم فجر بالاخره نوبت به رضا میرکریمی رسیده بود که جایزه بهرین کارگردانی را به خانه ببرد. او که در این دوره با فیلم «اینجا چراغی روشن است» در جشنواره فجر حضور پیدا کرده بود، پرویز شهبازی را به عنوان رقیب در مقابل داشت، هرچند که در نهایت شهبازی با ساخت «نفس عمیق» تنها توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه جشنواره بیست و یکم را از آن خود کند.
دوره بیست و دوم (۱۳۸۲): احمدرضا درویش
سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر تاکنون دوبار بر شانه احمدرضا درویش نشسته است که اولین بار آن در دوره بیست و دوم این جشنواره اتفاق افتاده است. درویش در این دوره با فیلم سینمایی «دوئل» در این جشنواره حضور پیدا کرده است و با فیلم دفاع مقدسی خود توانست علاوه بر این جایزه، سیمرغ بهترین بازیگر نقش دوم مرد، بهترین صداگذاری و میکس، بهترین طراحی صحنه و لباس، بهترین فیلمبرداری، بهترین تدوین و بهترین جلوه‌های ویژه را نیز دریافت کند.
در «دوئل» بازیگرانی چون سعید راد، پرویز پرستویی، پژمان بازغی، پریوش نظریه، انوشیروان ارجمند، هدیه تهرانی و کامبیز دیرباز ایفای نقش کرده‌اند.
دوره بیست و سوم (۱۳۸۳): مجید مجیدی
دوره بیست و سوم باز هم نوبت مجید مجیدی بود تا سومین سیمرغ بتهرین کارگردانی را از آن خود کند. مجیدی در این دوره با ساخت فیلم سینمایی «بید مجنون» پا به عرصه جشنواره فجر گذاشته بود، هرچند که رقبای سرسختی چون رضا میرکریمی (خیلی دور، خیلی نزدیک) و محمد بزرگ‌نیا (جایی برای زندگی) را پیش رو داشت ولی باز هم توانست سیمرغ جشنواره به دست آورد.
«بید مجنون» داستان مردی است که پس از سال‌ها، بینایی خود را باز می‌یابد و حالا از لرزیدن ایمان خود و عهدی که در زمان نابینایی با خدا بسته، می‌ترسد. پرویز پرستویی و رویا تیموریان بازیگران اصلی این فیلم سینمایی هستند.
دوره بیست و چهارم (۱۳۸۴): اصغر فرهادی
سیمرغ بلورین بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر در بخش بهترین کارگردانی به اصغر فرهادی برای فیلم «چهارشنبه سوری» رسید. رقبای فرهادی در این دوره ابوالحسن داوودی با فیلم «تقاطع» و ابراهیم حاتمی کیا با فیلم «به نام پدر» بودند.
«چهارشنبه سوری» روایت داستان مردی است که به زنش خیانت کرده است و زنش به او شک کرده است ولی مرد در نهایت در چشمش زنش تبرئه می‌شود هرچند که حقیقت چیز دیگریست.
دوره بیست و پنجم (۱۳۸۵): محمدحسین لطیفی/ امیرشهاب رضویان
این دوره یکی از معدود دوره‌های جشنواره فیلم فجر است که جایزه بهترین کارگردانی به دو نفر اهدا می‌شود. محمدحسین لطیفی و امیرشهاب رضویان دو کارگردانی هستند که در ان دوره برگزیده می‌شوند که هر دو با فیلمی دفاع مقدسی در جشنواره حضور پیدا کرده بودند؛ اولی با فیلم «روز سوم» و دومی با فیلم «مینای شهر خاموش».
البته جایزه بهترین فیلم آن دوره از جشنواره به فیلم سینمایی «روز سوم» داده شد.
دوره بیست و ششم (۱۳۸۶): مجید مجیدی
دوره بیست و ششم دوباره زمان رقابت مجدد مجید مجیدی و رضا میرکریمی فرارسیده بود تا این بار هم همانند سه دوره پیش جایزه بهترین کارگردانی به مجید مجیدی برسد که با «آواز گنجشک‌ها» به این جشنواره آمده بود و جایزه بهترین فیلم به رضا میرکریمی که «به همین سادگی» را به این دوره از جشنواره آورده بود.
«آواز گنجشک‌ها» داستان مردی ساده و روستایی به نام کریم است که زندگی‌اش پس از خروج از روستا و آمدن به شهر دستخوش تغییراتی عمیق می‌شود.
دوره بیست و هفتم (۱۳۸۷): اصغر فرهادی
تنها با فاصله دو دوره، باز هم جایزه سیمرغ بلورین جشنواره به اصغر فرهادی رسید. او در بیست و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر با «درباره الی…» به بخش مسابقه آمده بود، جایی که واروژ کریم‌مسیحی با «تردید»، بهرام بیضایی با «وقتی همه خوابیم» و تهمینه میلانی با «سوپر استار» به رقابت او آمده بودند ولی در نهایت فیلم تلخ اجتماعی او بود که توانست نظر هیئت داروان جشنواره را جلب کند.
داستان این فیلم روایت‌گر زندگی چند خانواده است که برای گذراندن تعطیلات به شمال کشور سفر کرده‌اند ولی پس از اینکه یکی از دوستان آن‌ها به نام «الی» گم می‌شود، مشکلات و مسائل بسیاری گریبانگیرشان می‌شود.
دوره بیست و هشتم (۱۳۸۸): ابراهیم حاتمی‌کیا
حاتمی‌کیا هر چقدر که در گرفتن جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر خوش‌شانس بود، در زمینه گرفتن جایزه بهترین کارگردانی نه! البته او بعد از سال ۷۶، یک بار دیگر هم به جایزه بهترین کارگردانی فجر دست پیدا کرد.
سالی که او با «به رنگ ارغوان» به دوره بیست و هشتم این جشنواره پاگذاشته بود و فیلمش چهار سیمرغ بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین فیلمبرداری را از آن خود کرد.
حمید فرخ نژاد، خزر معصومی، کوروش تهامی، رضا بابک و فرهاد قائمیان از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
دوره بیست و نهم (۱۳۸۹): اصغر فرهادی
«جدایی نادر از سیمین» سومین اثری بود که جایزه بهترین کارگردانی را از آن اصغر فرهادی کرد. نگارش فیلمنامه این اثر نیز برعهده فرهادی بوده است و در آن بازیگرانی چون لیلا حاتمی، پیمان معادی، شهاب حسینی و ساره بیات حضور دارند.
دوره سی‌ام (۱۳۹۰): پرویز شیخ‌طادی
«روزهای زندگی» فیلمی با مضمون دفاع مقدس به کارگردانی پرویز شیخ‌طادی که در سیمین جشنواره فیلم فجر جایزه بهترین کارگردانی از آن کارگردانش کرد. این فیلم داستان آن در سال ۱۳۶۷ روایت می‌شود، علاوه بر جایزه مذکور، توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن، بهترین فیلمبرداری، بهترین جلوه‌های ویژه میدانی و بهترین چهره پردازی را نیز به دست آورد.
حمید فرخ‌نژاد و هنگامه قاضیانی بازیگران نقش‌های اصلی این اثر سینمایی هستند
دوره سی و یکم (۱۳۹۱): پرویز شهبازی
در سی و یکمین دوره جشنواره فجر، نوبت به پرویز شهبازی رسیده بود که جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. او با فیلم سینمایی «دربند» در این دوره حضور پیدا کرده بود و با بهروز شعیبی (دهلیز) و علی غفاری (استرداد) برای کسب این عنوان رقابت می‌کرد.
دربند، داستان دختری شهرستانی (با بازی نازنین بیاتی) است که برای تحصیل به تهران آمده است و با دختری به نام سحر (با بازی پگاه آهنگرانی) همخانه شود. سحر در یک فروشگاه کار می‌کند اما این هم‌نشینی اتفاقات بدی را برای هر دو رقم می‌زند.
دوره سی و دوم (۱۳۹۲): احمدرضا درویش
دومین باری که سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر شانه‌های احمدرضا درویش را به عنوان آشیانه خود انتخاب کرد، دوره سی و دوم این جشنواره بود که درویش با فیلم سینمایی «رستاخیز» به این جشنواره آمده بود.
این فیلم که مضمون آن پیرامون قیام امام حسین(ع) و حوادث روز عاشوراست، در ۱۱ بخش نامزد دریافت سیمرغ بلورین بود و در نهایت در ۸ بخش از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برنده سیمرغ بلورین شد.
دوره سی و سوم (۱۳۹۳): ابوالحسن داوودی
این بار دیگر نوبت ابوالحسن داوودی بود که بعد از سال‌ها به جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر دست یابد. «رخ دیوانه»، فیلم داوودی سی و سومین جشنواره فیلم فجر بود که توانست علاوه بر این جایزه، سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین جلوه‌های ویژه بصری، بهترین صداگذاری و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند.
طناز طباطبایی، بیژن امکانیان، صابر ابر، نازنین بیاتی، گوهر خیراندیش و ساعد سهیلی از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
دوره سیوچهارم (۱۳۹۴): ؟
با نگاهی به فهرست ۲۲ فیلم راه یافته به بخش سودای سیمرغ جشنواره سیوچهارم فجر می‌توان با قاطعیت گفت که یکی از سخت‌ترین انتخاب‌های پیشروی هیئت داوران این دوره از جشنواره، انتخاب بهترین کارگردان است.
در این دوره سه نسل از کارگردان‌های سینمای ایران با هم رقابت می‌کنند که در میان آن‌ها از چهره‌های شاخصی چون ابراهیم حاتمی کیا، کمال تبریزی و کیومرث پور احمد از نسل قدیمی‌تر فیلمسازان بعد از انقلاب اسلامی تا چهره‌هایی چون سید رضا میرکریمی، پرویز شهبازی، مانی حقیقی و فرزاد موتمن که از نسل‌های به نسبت جدیدتر هستند دیده می‌شوند.
البته نباید شانس فیلمسازان جوانتری چون بهروز شعیبی، مصطفی کیایی، نرگس آبیار و هاتف علیمردانی را برای دریافت این جایزه نادیده گرفت.
