در سراسر کشور پهناور ایران مکان‌های تاریخی بسیاری وجود دارند که بازدید از هر یک از آنها تجربه بسیار باارزشی است. با ما همراه باشید تا اطلاعاتی جامع و مفید را در مورد تاریخچه و معماری کاخ ساسانی، این بنای ارزشمند تاریخی در اختیار شما دوستان قرار دهیم.
آثار تاریخی ارزشمند و باشکوه، استان فارس را همانند دُری گرانبها، درخشان و بی‌نظیر ساخته است. این سرزمین به دلیل حکومت فرمانروایان قدرتمندی همچون کوروش کبیر در عهد امپراتوری هخامنشیان، اردشیر بابکان در حکومت و پادشاهی ساسانیان و ...کاخ‌ها و عمارات زیبا و باشکوهی را در خود جای داده است. کاخ ساسانی یکی از چندین بنای تاریخی ایران است که در زمان حکومت ساسانیان، در استان فارس، شهرستان سروستان قرار گرفته است. این عمارت تاریخی با شماره‌ی ۲۳ در شهرویور ماه سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده است.
استان فارس از جمله مناطقی است که به دلیل آثار تاریخی متعدد برجای‌مانده از تاریخی کهن، در سراسر جهان از شهرت فراوانی برخوردار است. عمارات و بناهایی ارزشمند و باشکوه همچون: مجموعه‌ی تخت جمشید، نقش رجب، نقش رستم و ... از جمله آثاری است که با قدمتی بیش از چندین هزار سال همچنان استوار و پابرجا فرهنگ و تمدن ایرانی را برای مردم جهان به نمایش گذاشته است.
جغرافیای کاخ ساسانی
مجموعه‌ی کاخ ساسانی سروستان، در استان زیبای فارس، ۹ کیلومتری جنوب غربی شهرستان سروستان، در مسیری که به روستای نظرآباد فارس منتهی می‌شود، بین دشتی وسیع و زیبا قرار گرفته است.
تاریخچه‌ی کاخ ساسانی
با توجه به مستندات تاریخی و کاوش‌هایی که در مورد کاخ ساسانی صورت گرفته است، نظرات مختلفی توسط کارشناسان و باستان‌شناسان تاریخی در مورد قدمت احداث این بنای تاریخی ذکر شده است. به نظر می‌رسد سرگور اوزلی، زبان‌شناس، تاجر، دیپلمات و اولین سفیر بریتانیا به ایران، نخستین فردی بود که در مورد بنای تاریخی کاخ ساسانی به مطالعه و پژوهش پرداخت. وی در سال ۱۸۱۰میلادی پس از بازدید از این مکان کهن، آن‌را بنایی آجری با سبک معمول دوره‌ی اسلامی معرفی کرد. اما در سال ۱۸۴۰ میلادی اوژن فلاندن، نقاش، سیاستمدار و معمار فرانسوی پس از بازدید از مجموعه‌ی کاخ ساسانی، نظریاتی جالب در مورد این بنای تاریخی بیان کرد. ابتدا وی بر این عقیده بود که عمارت ساسانی با کاربری کاخ احداث شده است و آن را با چندین چارطاقی مقایسه کرد.سپس به این نتیجه رسید که بنای ساسانی، آتشگاهی برجای‌مانده از دوران ساسانیان است. مادام ژان دیولافوا، مهندس راه و ساختمان و باستان‌شناس فرانسوی از دیگر پژوهشگرانی بود که پس از بررسی مجموعه‌ی کاخ ساسانی، آن را متعلق به اواخر دوران امپراتوری هخامنشی معرفی کرد. سرانجام در سال ۱۹۱۰ میلادی امیل هرتسفلد باستان‌شناس و ایران‌شناس آلمانی، قدمت کاخ ساسانی را به دوران پادشاهی بهرام پنجم (بهرام گور فرزند پادشاه ساسانی یزدگرد یکم که از سال ۴۲۱ تا ۴۳۸ میلادی، سلطنت ساسانیان را برعهده داشت)، نسبت داد و بیان کرد این عمارت به دستور بهرام پنجم و توسط مهرنرسه (وزیر اعظم پادشاهانی از جمله یزدگرد یکم، بهرام پنجم، یزدگرد دوم و پیروز) احداث شده است.
همانگونه که پیش‌تر اشاره شد، در مورد قدمت ساخت کاخ ساسانی، نظریات متفاوتی ارائه شده است، اما بیشتر محققین و پژوهشگران خارجی و داخلی این مجموعه‌ی تاریخی را متعلق به دوران پادشاهی ساسانیان و زمان حکومت بهرام پنجم (قرن ۵ میلادی)، می‌دانند. البته هنوز هم اختلافاتی در نوع کاربری این عمارت کهن وجود دارد. برخی از باستان‌شناسان این بنا را به دلیل فضای کوچک، محیط مناسبی برای کاخ پادشاهی ندانسته و آن را آتشگاه معرفی کردند. این در صورتی است که تعداد دیگری از کارشناسان تاریخی، کاخ ساسانی را وسیع‌تر از یک آتشگاه دانسته و به عنوان استراحتگاه یا شکارگاه پادشاهی قلمداد کردند. در برخی از منابع تاریخی-جغرافیایی اطلاعاتی در مورد کاخ ساسانی وجود دارد. ابن خردادبه در کتاب المسالک و الممالک، پس از توضیحات فراوانی که در مورد شهر استخر بیان کرده است، آن‌را یکی از قدیمی‌ترین شهرهای پارس معرفی کرده و سروستان را یکی از قصبه‌های آن در نظر می‌گیرد. وی از بنایی یاد می‌کند که بسیار وسیع بوده و ساختمان آن از سنگ و گچ ساخته شده است. عمارتی که مشتمل بر گنبدهای تالار ستون دار، چند ایوان، اطاق‌ها و راهروهای متعددی است. در نهایت وی بنای این کاخ را به بهرام پنجم ساسانی نسبت می‌دهد.
معماری کاخ ساسانی
بنابر اطلاعات ارائه شده توسط کارشناسان و باستان‌شناسان معماری، سازندگان این بنای باشکوه تاریخی، آن‌را از گچ و سنگ و با وسعتی حدود ۳۰ هزار هکتار احداث کردند. طراحان و سازندگان در این عمارت تاریخی، ایوانی مربع شکل در بخش مرکزی تعبیه کرده که از اضلاعی برابر با ۱۳ متر و ارتفاعی بالغ بر ۱۸ متر برخوردار است. گنبدی در مرکز و حیاط مشاهده می‌شود که نمونه‌ای از ذوق و هنر معماران سازنده‌ی کاخ ساسانی قلمداد می‌شود. سازندگان این عمارت باشکوه، طاق‌های گنبدی آن را با آجر زده و یکی از کاخ‌های زیبا و تحسین‌برانگیز پادشاهی ساسانیان را احداث کردند. بخش اصلی نمای کاخ ساسانی در قسمت شرقی قرار دارد که از یک ایوان بزرگ و دو ایوان کوچک تشکیل می‌شود. ایوان مرکزی به تالار اصلی و سپس به چهار حیاط منتهی می‌شود و دیوار بخش جنوبی تالار مرکزی، به یک ایوان جانبی بیرونی راه می‌یابد. ایوانی که در بخش شمال کاخ قرار گرفته است، توسط چندین پله به محوطه‌ی بیرون کاخ متصل می‌شود. این در حالی است که ایوان بزرگی که در بخش شرقی عمارت تعبیه شده، به تالار مرکزی و بخش‌های دیگری از این بنا مرتبط است. کاخ ساسانی سروستان که به قطع، یکی از باشکوه‌ترین عمارات تاریخی استان فارس محسوب می‌شود، از کمترین امکانات برای حضور گردشگران بی‌بهره است. این بنا حتی فاقد تابلویی برای معرفی آن به بازدیدکنندگان است. امکاناتی همچون آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، سکو و مکانی برای نشستن بازدیدکنندگان برای این عمارت باشکوه تاریخی تعبیه نشده است که همت مسئولان میراث فرهنگی را برای بهتر شدن رفاه بازدیدکنندگان و گردشگران کاخ ساسانی و مجموعه بناهای تاریخی بیش از گذشته می‌طلبد.
در طرفین کاخ ساسانی، دو اتاق باریک با طاق گهواره‌ای مشاهده می‌شود که به صورت قرینه و روبروی یکدیگر ساخته نشده‌اند. طراحان این کاخ، برای قرار گرفتن گنبدها روی بنا، از فیلپوش استفاده کردند که می‌توان به وضوح آن را مشاهده کرد. معماران برای تقویت گنبدهای دایره‌ای شکل از گوشواره بهره گرفتند. همچنین استفاده از ستون‌ها به عنوان محافظ سقف در اتاق‌ها از دیگر شیوه‌های معماری و طراحی کاخ ساسانی محسوب می‌شود. حضور تپه‌ها و ناهمواری‌هایی که در زمین‌های مجاور مشاهده می‌شود، از دلایل حضور بناهایی است که به نظر می‌رسد در اطراف کاخ ساسان، قرار داشته‌اند. درواقع می‌توان نقشه‌ی کاخ ساسانی را نمونه‌ی سبکی بدیع و جالب معماری پادشاهی ساسانی دانست که جالب و باشکوه جلوه می‌کند.
منابع:
ُ setare
negahmedia
beytoote
yjc
