دلیل اصلی رنگی بودن عنبیه چشم، رنگدانه‌های کوچک ملانین است، اما تیره یا روشن بودن چشم به دو عامل اصلی ژنتیک و میزان رنگدانه‌های موجود در عنبیه باز می‌گردد.
در تمامی چشمها، بافت پوششی عنبیه دارای رنگدانه مشکی به نام ملانین است. در صورتی که پراکندگی این رنگدانه‌ها زیاد باشد چشم فرد تیره و در صورتی که کم باشد، روشن میشود.
طبق این نظریه چند ژن مسوول تعیین رنگ چشم‌‌های یک فرد است. در این میان برخی ژن‌‌ها تاثیر بیشتری می‌‌گذارند.
اصلی‌‌ترین ژن که تا 74 درصد در شکل‌‌گیری رنگ چشم دخیل است ژن OCAZ است. این ژن، پروتئینی با عنوان P را رمزگذاری می‌‌کند که در تولید ملانین نقش دارد و شکل‌دهنده رنگ قهوهای، آبی و سبز است.
ژن‌های دیگری با اسامی Eycl1، Eycl2 و Eycl3 نیز ژن‌هایی هستند که نقش فرعی در این میان دارند وسبب بروز رنگهای مخلوطی مثل سبز مایل به آبی، طوسی مایل به آبی، قهوهای، بلوطی و ... می‌شوند.
تحقیقات اخیر دانشمندان روی گروهی از افراد چشم آبی نشان داده است، جهشی کوچک در OCAZ میتواند سبب محدود شدن تولید ملانین عنبیه و آبی شدن چشم شود.
جالب است بدانید که اگر فعالیت این ژن به طور کامل محدود شود، فرد دچار ناراحتی خاصی به نام آلبینیسم یا زالی میشود که در اثر آن موهای فرد سفید و چشمانش قرمز خواهد شد.
دو چشم با دو رنگ متفاوت
شاید شما هم با افرادی رو به رو شده باشید که رنگ دو چشم آن‌ها با هم متفاوت است. این اختلال در انسان‌ها معمولا نادر است، ولی در حیوانات رواج بسیاری دارد و دلیل آن هم متفاوت بودن میزان ملانین موجود در هر یک از عنبیه‌‌هاست. دلیل اصلی بروز این بیماری جهش ژنی است که میتواند ارثی نیز باشد. البته برخی داروهای خاص نیز می‌توانند سبب افزایش یا کاهش مقدار رنگدانه در هر یک از چشمها شوند. برخی مبتلایان به این مشکل، برای پوشاندن آن از لنز استفاده می‌‌کنند، اما برخی دیگر این حالت را دوست دارند و با آن به طور طبیعی کنار آمده‌اند.
رنگ چشم تغییر می‌‌کند؟
طبق تحقیقات وسیعی که در رابطه با زمان ثابت شدن رنگ چشم صورت گرفته است، معلوم شد، رنگ چشم نوزادان از هنگام تولد تا شش ماهگی در حال تغییر است و دلیل آن هم افزایش یا کاهش ملانین است.
از سوی دیگر برخی از رنگهای چشم در برخی نقاط جهان فراوانی بیشتری دارند؛ به طور مثال رنگ بلوطی یا خرمایی بیشتر در اروپا دیده میشود و رنگ قهوهای مایل به مشکی، رنگ غالب در سراسر جهان است.
رنگهای چشم روشن مانند سبز، آبی و طوسی نیز بیشتر در کشورهای آمریکایی و برخی کشورهای آسیایی نظیر هند و ترکیه دیده میشود.
