دانش
یکی از داده های بزرگ خداوند متعال به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله. دانش الهی است. در چندین جای قرآن کریم این عطای بی مانند مطرح شده است.1 خود حضرت نیز گاه بیان کرده اند که: «انا مدینه العلم و علی بابها؛ من شهر علمم و علی دروازة آن».2 و نیز فرمودند: «اوتیت جوامع الکلم؛ سخنان جامع و فراگیر به من داده شده است».3 با کاوش در روایاتی که بیان گر علوم الهی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و علوم اهل بیت علیهم السلام است و با توجه به دانش هایی که در دوران حیاتشان از آنان ارائه شده است، می فهمیم که معارف و دانش های آنان، دارای این ویژگی هاست:
1. جامع و فراگیر است.
2. فراتر از زمان و فراتر از دست یافته های بشری است.
3. صحیح است، نقدپذیر و نقص پذیر نیست.
4. دارای اختلاف، تضاد و تناقض نیست.
5. ضروری، مفید و سعادت بخش است.
اکنون این مؤلفه ها را با شرح، می گسترانیم.
جامع و فراگیر بودن
ظرفیت علمی بشر محدود است و زمان آموختن نیز. از این رو دانشمندان و فرهنگ کاوان تنها می توانند در برخی از عرصه های دانش و تا مرزهای محدودی دست یافته هایی داشته باشند و هرکسی می تواند از اقیانوس بی ساحل دانش، جامی یا جام هایی بنوشد. در زمان ما که عرصة تخصص ها گسترش یافته است، دانش پیشگان تنها می توانند در یک یا چند رشته کارشناس شوند، لیکن دانش الهی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله این محدودیت ها را ندارند. در چندین روایت آمده است که این علوم، چنان ژرف، گسترده و بی کران است که آن چه را که گذشته است و آن چه را که می آید، در بر گرفته است.4
فراتر از دست یافت بشری بودن
دانش های بشری، یا کاوش های عقلی است و یا پژوهش های تجربی، و این دو عرصه، نارسایی ها و ناتوانی های ویژة خود را دارد. گاه ابزار پژوهش نارساست و گاه قلمرو تجربه محدود است. بالاتر از همة این ها، دست آوردهای علمی بشر، مخصوص جهان محسوس و مشهود است، لیکن دانش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فراتر از این هاست و آن چه را که مردم توان دست یافتن به آن را نداشته اند، ایشان یافته است. خداوند متعال می فرماید: «علّمک ما لم تکن تعلم؛ خداوند به تو آموخت آن چه را که نمی توانستی بیاموزی».5 و در جای دیگر می فرماید: «کما علّمکم ما لم تکونوا تعلمون؛ به شما آموخت آن چه را نمی توانستید فرا بگیرید».6
صحیح بودن
دانش های بشری در مسیر زمان نقدپذیر و نقض پذیر می شود. این دانش ها چون ره یافت ناقص بشری و تجربه های گوناگون و آزمون های مکرر است، و همة این ها خطاپذیرند، آن دانش ها هم سرشار از خطا هستند، لیکن علوم الهی فراتر از این هاست.
امام صادق علیه السلام به دو نفر از مخاطبان خویش فرمودند: «اگر خاور و باختر زمین را بکاوید، دانش صحیحی نمی یابید، مگر آن چه از پیش ماست.
اختلاف نداشتن
اختلاف، تضاد و تناقض، یکی از ویژگی های دست آوردهای عقلی و علمی بشر است. مکاتب فلسفی را بنگرید، روند و فرآیند علوم را تماشا کنید، اختلاف موج می زند. تضادها رخ می نمایند. درگیری ها به اوج می رسند و پارادوکس ها نقاب می افکنند. لیکن در علوم الهی، این اختلاف ها وجود ندارند. 124 هزار پیامبر و دوازده امام، هیچ گاه با هم اختلاف علمی نداشتند.
خدواند متعال یکی از ویژگی های وحی و قرآن کریم را نداشتن اختلاف، و یکی از خصوصیات دانش های بشری را اختلافات فراوان می داند: «آیا در [معانی] قرآن نمی اندیشید؟ اگر از جانب غیرخدا بود، قطعاً در آن اختلاف بسیاری می یافتند».7
پی نوشت:
1. نساء. آیه 113. مائده، آیه 110.
2. علی لاسواه، ص 124.
3. اصول کافی، ج 1، ص 327.
4. اصول کافی، ج 1، ص 310 و 318.
5. نساء، آیه 113.
6. بقره، آیه 239.
7. نساء، آیه 82.
