خلاصه زندگينامه امام محمد باقر عليه السلام

ويژگيهاى زندگى امام باقر (ع )

امام محمّد باقر (عليه السلام ) در بين برادرانش ، خليفه و جانشين پدرش امام سجّاد (عليه

السـلام ) بـود و بـعـد از او بـه مـقـام امـامـت رسـيـد. امـام بـاقـر (عـليـه السـلام ) در فـضـايـل

انـسـانـى و عـلم و پـارسايى ، بر همه برادرانش برترى داشت و نامش در ميان شـيعه و سنّى ، از

همه آنان بلندتر بود و در مقامهاى معنوى از همه بزرگتر و ارجمندتر بود.

در مـيـان فـرزنـدان امـام حسن و امام حسين (عليهماالسلام ) از هيچ كس  مانند امام باقر (عليه

السلام ) علم دين ، آثار، روايات ، علوم قرآن و انواع فنون و آداب ، آشكار نشد.

باقى ماندگان از اصحاب رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) و بزرگان تابعين و رؤ سـاى

فـقـهـا و دانـشـمـنـدان مـسـلمـيـن ، اركـان ديـن و احـكـام اسـلام را از آن حـضـرت نقل كرده اند و

او در فضل و دانش ، نشانه عظيم علما و دانشمندان بود به طورى كه در اين راستا، ضرب المثل

همه شده بود، نويسندگان و شاعران در وصف او، نثرها نوشته اند و شعرها سروده اند.

((قرظى )) (يكى از شاعران ) مى گويد:

يا باقِرَ الْعِلْمِ لاَِهْلِ التُّقى

وَخَيْرُ مَنْ لَبّى عَلَى الاَْجْبُلِ

((اى شكافنده و آشكار كننده علم براى پرهيزكاران ! و اى برترين انسانى كه برفراز كوهها(ى

حجاز) لَبّيك گفتى !)).

و مالك بن اعين جهنى (شاعر ديگر) در تمجيد آن حضرت مى گويد:

اِذا طَلَبَ النّاسُ عِلْمَ الْقُرآنِ

كانَتْ قُرَيشُ عَلَيهِ عَيالاً

وَاِنْ قِيلَ اَيْنَ بْنُ بِنْتِ النَّبِىِّ

نِلْتَ بِذاكَ فرُوعاً طِوالاً

نُجُومَ تُهَلِّلْ لِلْمُدْ لِجِينَ

جِبال تُورِثُ عِلْماً حِبالاً

يـعـنـى :((هـرگاه مردم به كسب دانش قرآن بپردازند، قريشيان جيره خوار (سفره علم ) امام باقر

(عليه السلام ) هستند و اگر گفته شود پسر دختر پيامبر (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) در

كجاست ؟ با اين جستجو به شاخه هاى بلند (علم و دين كه وجود امام باقر (عليه السـلام )

سـرشـار از آن اسـت ) دست يافته اى ، شاخه هايى به بلنداى ستارگانى كه نـوربـخـش 

رونـدگـان شب هستند و به بلنداى كوههايى كه دانش بسيار از آنها سرازير گردد)).

ابلاغ سلام پيامبر (ص ) به امام باقر (ع )

امام باقر (عليه السلام ) به سال 57 هجرى (سوم صفر يا آغاز ماه رجب ) در مدينه متولّد شد و به

سال 114 هجرى (هفتم ذيحجّه ) در سنّ 57 سالگى در مدينه از دنيا رفت .

نـسـبـت او، هـم از نـاحـيـه پـدر و هـم از نـاحـيـه مـادر بـه هـاشـم (جـدّ دوّم رسـول خـدا( صـلّى اللّه

عـليـه و آله و سـلّم ) مى رسد و هم از دوطرف به اميرمؤ منان على (عـليـه السلام ) مى رسد

(زيرا مادرش ((اُمّ عبداللّه )) دختر امام حسن مجتبى (عليه السلام ) بود) پس او هم هاشمى

است و هم علوى . قبر شريفش در بقيع (واقع در مدينه ) مى باشد.

امـام صـادق (عـليـه السـلام ) مـى گـويـد: پـدرم فـرمـود: نزد جابر بن عبداللّه انصارى (صحابى بزرگ

) رفتم سلام كردم و او جواب سلام مرا داد و سپس گفت :((تو كيستى ؟)) (اين در وقتى بود كه

جابر نابينا شده بود) گفتم :((محمّد بن علىّ بن حسين هستم )).

گفت : پسر جان ! نزديك بيا، نزديك او رفتم ، دستم را بوسيد و سپس  خم شد كه پايم را بـبـوسـد

مـن كـنـار رفـتـم و نـگـذاشـتـم . سـپـس  گـفـت :((رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) به تو

سلام رساند)).

گفتم :((سلام و رحمت و بركات خدا بر رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) باد، او چگونه به

من سلام رساند؟!)).

جـابـر گـفت :((روزى به حضور رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) رفتم ، به من فرمود: اى

جابر! شايد تو زنده بمانى تا با مردى از فرزندان من ملاقات كنى كه محمّد بن على نام دارد)).

((يـَهـِبُ اللّهُ لَهُ النُّورَ وَالْحـِكـْمَةَ فَاقْرَاءْهُ مِنِّى السَّلامُ؛ خداوند نور و حكمت به او ببخشد، سلام مرا به

او ابلاغ كن )).

دلايل امامت امام باقر (ع )

1 ـ در وصـيـّت امـيـرمـؤ مـنـان عـلى (عـليـه السلام ) به فرزندانش ، نام امام باقر (عليه السلام )

آمده و به او سفارش شده است .

2 ـ مـطـابـق روايـات (كـه يـك نـمـونـه آن در جـريـان جـابـر، ذكـر شـد) رسول خدا( صلّى اللّه عليه و

آله و سلّم ) نام او راذكر كرده و به عنوان ((باقرالعلوم )) (شكافنده علوم ) ياد نموده است .

3 ـ در ((حـديـث لَوْح )) مـطـابـق نـقـل عـلمـاى شـيـعـه ، آمـده اسـت كـه جـبـرئيـل آن را از

بـهـشـت بـه حـضـور رسـول خـدا (صـلّى اللّه عـليه و آله و سلّم ) آورد و رسـول خـدا (صـلّى اللّه

عليه و آله و سلّم ) آن را به فاطمه ـ سلامُ اللّه عَلَيْها ـ داد و در آن ((لَوْح )) نام همه دوازده امام

(عليهم السلام ) نوشته شده است و در آن نام ((محمّد بن على )) (امام باقر) به عنوان امام بعد از

پدرش ، خاطرنشان شده است .

4 ـ نـيـز از عـلمـاى شيعه نقل شده است كه خداوند ((نامه مهر شده ))اى كه داراى دوازده مهر

بـود، براى رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ) فرستاد و به پيامبر (صلّى اللّه عـليـه و آله و

سلّم ) فرمان داد كه آن را به اميرمؤ منان على (عليه السلام ) بسپارد و به او دسـتـور دهـد كـه

اوليـن مـهـر آن را بـشـكـنـد و طـبـق دسـتـورهـاى آن عـمـل كـنـد و هنگام مرگش آن را به فرزندنش

حسن (عليه السلام ) بسپارد و به او دستور دهـد مـهـر دوّم را بـشـكـند و به دستورات آن عمل كند

و هنگام مرگش آن را به برادرش حسين (عـليـه السـلام ) بـدهـد و بـه او دسـتـور دهـد كـه مـهـر

سوّم را بشكند و به دستورات آن عـمل نمايد و هنگام مرگش آن را به پسرش علىّ بن حسين

(عليهماالسلام ) بسپارد و به او دسـتـور دهـد كـه مـهـر چـهـارم را بـشـكـنـد و بـه دسـتـورات آن

عـمـل نـمـايـد و هـنگام مرگش آن را به پسرش ((محمّد بن على )) امام باقر (عليه السلام )

بـسـپارد و به ترتيب مذكور به او دستور دهد كه هنگام مرگش آن را به پسرش  بسپارد تا به آخرين

امام برسد.

5 ـ روايـات بـسـيـارى از امـيـرمـؤ مـنـان و امـام حسن و امام حسين و امام سجّاد (عليهم السلام )

نقل شده است كه به امامت امام باقر (عليه السلام ) بعد از پدرش صراحت دارد.

6 ـ و روايـات بـسـيـارى را سـايـر راويـان در فـضـايـل آن حـضـرت نـقـل كرده اند كه ذكر آنها به طول

مى انجامد و در اين كتاب كه بنايش بر اختصار است ، به همين مقدار مذكور كه بيانگر معانى همان

روايات است ، كفايت مى شود.

* * *

مـدّت امـامت امام باقر (عليه السلام ) و عهده دارى و خلافت آن حضرت بر شؤ ون مردم بعد از

پدرش نوزده سال ادامه يافت .

گفتارى از بزرگان در شاءن امام باقر (ع )

1 ـ ((عـبـداللّه بـن عطاء مكّى )) مى گويد:((دانشمندان و بزرگان علم را نديده ام كه پيش هـيـچ

كـس كـوچـكـتـر از آن جـلوه كنند كه در نزد امام باقر (عليه السلام ) آنگونه جلوه مى كنند)).

و مـن خـودم ((حـكـم بـن عيينه )) را ديدم كه با آن مقام ارجمندى كه در نزد مردم داشت ، همانند

كودكى كه در مقابل معلمش بنشيند، در حضور امام باقر (عليه السلام ) مى نشست .

2 ـ ((جـابـر بـن يـزيد جُعْفى )) (كه از اصحاب بزرگ امام باقر (عليه السلام ) بود) وقتى كه مطلبى

را از آن حضرت نقل مى كرد، تعبيرش چنين بود:

((حـَدَّثـَنـِى وَصـِىُّ الاَْوْصـِيـاءِ وَوارِثُ عـُلُومِ الاَْنـْبـِيـاءِ مـُحـَمَّدَ بـْنِ عـَلِىِّ بـْنِ الْحـُسـَيـْنِ

عَلَيهِمُالسّلامُ)).

((وصىّ اوصيا و وارث دانشهاى پيامبران ، محمّد بن على بن حسين (عليهم السلام ) براى من

حديث كرد)).

فرزندان امام باقر (ع )

امام باقر (عليه السلام ) داراى هفت فرزند بود كه عبارتند از:

1 ـ ابوعبداللّه جعفر بن محمّد (امام صادق (عليه السلام ) ).

2 ـ عبداللّه (مادر اين دو ((اُمّ فروه )) دختر قاسم بن محمّد بن ابى بكر است ).

3 ـ ابراهيم .

4 ـ عبيداللّه (اين دو در زمان كودكى از دنيا رفتند، مادرشان ((اُمّ حكيم )) دختر اسيد بن مغيره ،

ثَقَفى است ).

5 و 6 ـ على و زينب كه مادرشان ، امّ ولد بود.

7 ـ اُم سَلَمه . كه مادرش ، امّ ولد بود.

و در بـاره هـيچيك از فرزندان امام باقر (عليه السلام ) كسى اعتقاد به امامت نداشته ، جز در مورد

جعفر بن محمد (امام صادق (عليه السلام ) ).

ضـمـنـا بـايـد تـوجـّه داشـت كـه عـبـداللّه بـرادر امـام صـادق (عـليـه السـلام ) بـه فضايل و نيكى

شهرت داشت .