برخی مواردِ شکاف کام و لب قابل پیشگیری است

لب شكري؛ مادر​زادي اما قابل درمان
اگر مادري در دوران بارداري داروي خواب آور مصرف كند، احتمال لب شكري شدن فرزندش زياد است

نويسنده: زهراسادات صفي سهي

نوزادش به دنيا آمده بود، اما بعد از يك هفته هنوز هيچ كسي او را نديده بود. وقتي اقوام به ديدنش مي رفتند، بچه در اتاق ديگري بود و به بهانه اين كه بدخواب مي شود، اجازه نمي داد كسي او را ببيند تا اين كه بالاخره اين راز سر به مهر را با گريه فاش كرد؛ كودكش دچار شكاف لب و به قول خودش لب شكري بود و نمي خواست كسي او را ببيند. هنوز هم مادران زيادي وجود دارند كه اطلاعات كمي در اين باره دارند و اگر فرزندشان با شكاف كام متولد شود، پيش از درمان كودك، بايد شكاف روح مادر و پدر التيام يابد تا بتوانند كودكشان را دريابند.
    دكتر عبدالجليل كلانتر هرمزي، فوق تخصص جراحي پلاستيك و استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، به چنين پدر و مادرهايي مي گويد: شكاف كام و لب، شايع ترين ناهنجاري هاي سر و صورت است و نبايد از آن بترسيد چون قابل درمان است. اين بيماري در تمام كشورهاي دنيا شيوع دارد، ولي در كشورهاي فقير از كشورهاي پيشرفته و در نژاد سفيدپوست بيشتر از سياه پوست است. در كل از هر 700 ـ 600 تولد زنده در كل دنيا يك نفر به شكاف لب و كام مبتلاست.
    
    در دوران بارداري مراقب باشيد
    دكتر كلانتر هرمزي مي گويد: گاهي سهل انگاري مادر باعث بروز اين عارضه در فرزندش مي شود. اگر خانمي در دوران بارداري داروهاي ضدتشنج و خواب آور، الكل و سيگار مصرف كند يا حتي در اتاقي كه دود سيگار باشد، تنفس كند، احتمال اين كه فرزندش با اين بيماري متولد شود، زياد است. به گفته وي، هر چه تعداد مبتلايان در خانواده بيشتر باشد، احتمال بروز شكاف لب در نوزاد بيشتر مي شود.
    او ادامه مي دهد: ابتلاي مادر به عفونت هاي دوران بارداري مثل سرخك، سرخجه و عفونت ويروسي يا باكتريايي كه سيستم ايمني را مختل كند، بخصوص در سه ماهه اول، عامل ديگر بروز شكاف لب است. اين جراح پلاستيك عوامل ديگر بروز شكاف لب و كام را استرس و شوك در سه ماه اول بارداري و عوامل ناشناخته اي مثل جهش ژني بيان مي كند.
    
    تاثير عوامل خطر فقط در 3 ماه اول
    با توجه به اين كه فك و صورت در سه ماهه اول بارداري تشكيل مي شود، عوامل خطرساز فقط در اين زمان تاثير دارد. دكتر كلانترهرمزي مي گويد: اگر مواجهه با عوامل بروز اين بيماري بعد از 5 ـ 4 ماهگي اتفاق بيفتد، نمي تواند باعث بروز ناهنجاري شكاف لب و كام شود. در جنين، ناحيه لب و كام از ماه اول شروع به بسته شدن مي كند و در هفته 12 كامل مي شود. اگر عامل ناهنجاري قبل از هفته چهارم اثر بگذارد، لب تشكيل نمي شود و شكاف بيشتر خواهدبود. هر چه عامل زودتر اثر بگذارد، اثرش شديدتر است.
    
    درمان؛ اول والدين بعد كودك
    درمان اين عارضه بايد بلافاصله بعد از تولد آغاز شود، اما قبل از آن و حتي پيش از تولد نوزاد، والدين او هم بايد از نظر رواني درمان شوند و آموزش بينند وگرنه كارها خوب پيش نمي رود، بنابراين پزشك بايد اطلاعات كافي به آنها بدهد.
    دكتر كلانترهرمزي معتقد است: مهم ترين نكته اي كه بعد از تولد نوزاد بايد به آن توجه شود، مساله تغذيه اوست و اگر اطلاعات والدين در اين زمينه ناكافي باشد، كودك دچار مشكل خواهدشد. شير مادر براي اين بچه ها بهترين است و حتما بايد فوق تخصص تغذيه آنها را زيرنظر بگيرد.
    او بهترين زمان جراحي شكاف لب را براساس استاندارد جهاني تا سه ماه بعد از تولد و مناسب ترين زمان جراحي شكاف كام را يك سالگي مي داند.
    البته به گفته اين فوق تخصص جراحي زيبايي و پلاستيك، گاهي نمي توان از اين قانون پيروي كرد: در مواردي كه شكاف لب خفيف است و لب از هم جدا نيست، مي توان درمان را به تعويق انداخت، ولي وقتي شكاف خيلي وسيع است، ممكن است پايه بيني و جلوي فك تشكيل نشده باشد و از قانون سن مناسب سه ماهگي براي جراحي لب و يك سال براي جراحي كام تبعيت نمي كند و جراحي بايد زودتر انجام شود.
    
    مشكلاتي كه با شكاف لب و كام مي آيند
    بچه هايي كه دچار انواع شديد شكاف لب و كام هستند، ممكن است دچار عفونت گوش شوند چون اگر كام شكاف داشته باشد، «شيپور استاش» كه در ناحيه حلق باز مي شود، تحت فشار قرار مي گيرد و احتمال عفونت گوش مياني بيشتر مي شود، بنابراين اين كودكان بايد تحت نظر متخصص گوش و حلق و بيني و جراح پلاستيك شكاف لب و كام باشند. اين استاد دانشگاه توضيح مي دهد: اگر شكاف خيلي وسيع و قطعات لب و كام از هم دور باشد و تغذيه مشكل دار شود، بايد با متخصصان ارتودنسي هم مشورت شود تا در صورت لزوم قالب هايي درست شود كه تغذيه كودك بهتر انجام گيرد. با همكاري جراح و متخصص ارتودنسي، دستگاهي كه دوطرف لب را به هم نزديك تر مي كند نيز در دهان كودك كار گذاشته مي شود تا بتوان اين دو تكه را راحت تر ترميم كرد. او تاكيد مي كند: افراد دچار شكاف لب و كام كه جراحي شده اند، بايد تا سنين 18 ـ 16 سالگي به علت احتمال رشد نكردن ناحيه مياني صورت، تحت نظر باشند.
    
    اگر درمان به تعويق بيفتد، چه مي شود؟
    دكتر كلانتر هرمزي به اين پرسش اين گونه پاسخ مي دهد: اگر جراحي به تعويق بيفتد، در ناحيه اطراف لب تاثير مي گذارد چون اگر عضلات حلقوي لب بالاو پايين كه شكل صورت را تشكيل مي دهد، سريع ترميم نشود، بدشكلي ايجاد مي شود و روي فك و پايه پره بيني تاثير منفي مي گذارد. در اين صورت براي اصلاح ناهنجاري به عمل هاي تكميلي متعدد نياز است.
    اين فوق تخصص جراحي زيبايي به پدر و مادرها هشدار مي دهد درمان كودك خود را جدي بگيرند: در ناحيه كام، مخصوصا كام نرم كه مسوول تكلم است، اگر درمان تا قبل از دو سالگي انجام نشود، حافظه گفتاري كودك تشكيل نمي شود و حتي بعد از عمل هم گفتار مشكل خواهدداشت. گاهي هم فاصله دو قطعه كام زياد و نزديك كردنش سخت تر مي شود. او در مورد باقيماندن جاي عمل روي صورت نيز مي گويد: هر چه شكاف لب وسيع تر باشد، جوشگاه بيشتري ايجاد مي شود. از طرفي هر چه عمل در سن كمتري انجام شود، ميزان جوشگاه كمتر خواهد بود.
    
    سقط جنين مبتلا؛ هرگز
    دكتر كلانتر هرمزي در پايان به نكته مهم ديگري اشاره مي كند: امروزه معمولابعد از پنج ماهگي با سونوگرافي و بررسي جنين مي توان نوع و شدت شكاف لب و كام را تشخيص داد و قبل از به دنيا آمدن نوزاد به مادر توصيه هايي داشت، اما از آنجا كه اين بيماري درمان پذير است و منافاتي با حيات ندارد و بيشتر اين كودكان از لحاظ هوشي با ديگر اعضاي جامعه تفاوتي ندارند، سقط جنين مبتلاجنبه علمي و شرعي ندارد.