اعجاز یكى از نشانه هاى بارز بر صدق ادعاى رسالت و اثبات نبوت است، چرا كه معجزه همان گونه كه از نامش پیداست، كارى است كه دیگران از آوردن عین و یا مشابه آن، عاجز و ناتوان باشند، به عبارت دیگر، معجزه عملى است خارق العاده كه براى اثبات ادعاى نبوت به دست مدعى رسالت تحقق پیدا مى كند.
گاهى معجزه سبب و علت طبیعى دارد، مانند نفرین كردن پیامبر به این كه صاعقه آسمانى كسى را بسوزاند, یا قحطى بیاید و یا طوفان دریا, همه سركشان و عاصیان را غرق كند. و گاهى بدون علل و اسباب طبیعیِ شناخته شده, اعجاز تحقق پیدا مى كند; مانند زنده شدن مردگان، یا رویش درخت خرما در چند دقیقه و نظایر آن. از آنچه بیان شد چنین برداشت می شود که معجزه مختص نبی و پیامبران است و دیگران از آن بهره ای ندارند با این اوصاف امام را نیز نمی توان صاحب معجزه دانست.
معجزه وسیله ای برای اثبات نبوت
نبوت پیامبران به یكى از سه طریق شناخته مى شود كه یكى از آنها معجزه است. اینك هر سه طریق را اجمالاً یادآور مى شویم:
1. معجزه یعنى كارى كه از حدود توانایى بشر، بیرون باشد و استادان فن، تصدیق كنند كه این كار او كار بشرى نیست، كارى الهى است. اما مى توان از طریق وجود وحى, داشتن علم غیب، مقام عصمت و بلنداى محتواى رسالت, حقانیت پیامبر را شناخت، ولى این راه ها تنها براى نخبگان و خردمندان با انصاف، مفید است، لكن اكثر مردم با این گونه معیارها قانع نمى شوند و گرنه به مقتضاى منطق عقلانى، چه دلیلى بر صداقت و حقانیت یك مدعى نبوت بهتر از فقدان سوء پیشینه, حسن شهرت و سابقه درخشان, وجود دارد؟
مگر پاكى و قداست آنان از نوجوانى تا پیرى و رحلت و همچنین مقبولیت عامه, دلیل و برهان معقولى بر صدق مدعاى ایشان نیست؟ همان گونه كه تاریخ گواهى مى دهد نجّاشى پادشاه حبشه پس از شنیدن بخشى از محتواى دعوت رسول اكرم(صلی الله علیه) از زبان جعفر بن ابى طالب و جستجو از حالات گذشته آن حضرت به حقانیت وى پى برد و ایمان آورد.
كرامت و معجزه از هم جدا نیستند و تفاوت آنها فقط در نامگذاری آنهاست؛ یعنی كرامت معجزه‌ای است كه از غیر انبیا صادر می‌شود، مثل ائمه اطهار و اولیای صالح خداوند
هنگامى كه حضرت موسى، با معجزه شاخص خود به میدان آمد، همه ساحران تصدیق كردند كه این كار از حدود توانایى بشر بیرون است، چنان كه مى فرماید:
( فَأُلقى السَّحرة سُجَّداً ). (طه 70) «ساحران همگى به سجده افتادند».
در هر صورت هر یك از این سه طرق مى تواند كار ساز باشد, ولى از همه مهم تر, مقبول تر و همگانى تر, معجزه است.
2. تنصیص پیامبر پیشین بر نبوت پیامبر پسین و این همان راهى است كه در مورد پیامبر نیز تحقق پذیرفته است. چنان كه مى فرماید:
( وإذ قال عیسى بن مریم یا بنى إسرائیل انّى رسول الله إلیكم مصدقاً لما بین یدى من التورات ومبشراً برسول یأتى من بعدى اسمه أحمد فلمّا جاءهم بالبیّنات قالوا هذا سحر مبین ). (صف6)
«و هنگامى را كه عیسى بن مریم گفت:«اى بنى اسرائیل! من فرستاده خدا به سوى شما هستم در حالى كه تصدیق كننده توراتى مى باشم كه قبل از من فرستاده شده، و بشارت دهنده به رسولى كه بعد از من مى آید و نام او احمد است!» هنگامى كه او با معجزات و دلایل روشن به سراغ آنان آمد، گفتند: «این سحرى آشكار است»!
در این آیه، نبوت پیامبر گرامى به وسیله تنصیص پیامبر پیشین معرفى شده است.
2. جمع قرائن و شواهد درباره زندگى مدّعى نبوت مانند نظر درباره افرادى كه تربیت كرده و آثارى كه در زندگى از خود، به یادگار نهاده است. این راه علمى را ما درباره نبوّت جهانى پیامبر طى كرده ایم و قیصر روم نیز وقتى نامه دعوت پیامبر را دریافت كرد در این باره به كاوش هایى پرداخت و از ابوسفیان پرسش هایى نموده كه ابن هشام آنها را نقل كرده و او از مجموع اطلاعات دریافتى، به راستگویى رسول خدا پى برد.
امام هرگز داراى معجزه نیست، زیرا معجزه از ویژگى هاى پیامبر است و اگر كار خارق العاده اى انجام دهد، آن را كرامت مى نامند
امام هرگز داراى معجزه نیست
با توجه به این طرق سه گانه، درباره این سوال که آیا امام صاحب معجزه هست یا خیر باید گفت:
امام هرگز داراى معجزه نیست، زیرا معجزه از ویژگى هاى پیامبر است و اگر كار خارق العاده اى انجام دهد، آن را كرامت مى نامند چنان كه كارهاى حضرت مریم نیز كرامت بود، قرآن نقل مى كند:
( كلّما دخل علیها زكریا المحراب وجد عندها رزقاً قال یا مریم أنى لك هذا قالت هو من عند الله إنّ الله یرزق من یشاء بغیر حساب ). (ال عمران 37)
«هر زمان زكریا وارد محراب او مى شد، غذاى مخصوصى در آن جا مى دید، از او پرسید: "اى مریم! این را از كجا آورده اى؟! "گفت: "این از سوى خداست. خداوند به هر كس بخواهد، بى حساب روزى مى دهد " ».
فراهم شدن روزى در برابر سجاده مریم، یكى از كرامت هاى اوست، ولى او هرگز پیامبر نبوده و این كار نیز معجزه نامیده نمى شود.
چنان كه دانشمندان بزرگ علم كلام بیان كرده‌اند كرامت و معجزه از هم جدا نیستند و تفاوت آنها فقط در نامگذاری آنهاست؛ یعنی كرامت معجزه‌ای است كه از غیر انبیا صادر می‌شود، مثل ائمه اطهار و اولیای صالح خداوند.
خواجه نصیر الدین طوسی با تمسك به حضور غذای بهشتی در نزد حضرت مریم ـ سلام الله علیها ـ وجود كرامات را ثابت می‌كند و علامه حلی در توضیح خود بر كلام خواجه، داستان انتقال تخت ملكه سبأ و كرامات امیر المۆمنین را نیز به دلایلی اضافه می‌كند. با این اوصاف آنچه به ائمه نسیت داده می شود کرامت است نه معجزه.
منابع:
1) سایت اندیشه قم
2) پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه
3) ویژگی ها و برتری های پیامبران،محمد باقر شریعتی سبزواری
