(بسم الله الرحمن الرحیم)
شیطان آنگونه که قرآن کریم بیان می کند: فبعزتک لاغوینهم اجمعین... الا عبادک منهم المخلصین قسم یاد کرده تا بندگان الهی را گمراه سازد وتا آخرین نفس به وسوسه های خود ادامه خواهد داد.
بنابراین، لازم است انسان بطور مدام از این دشمن قسم خورده به خداوند پنا ببرد .زیرا خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَ إِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّه هوَ السَّمیع الْعَلیم»؛ «و هر گاه وسوسه هایى از شیطان متوجّه تو گردد، از خدا پناه بخواه که او شنوده و داناست!» [فصلت، آیه 36]
البته باید توجه داشت که تنها کسانی می توانند موفق به این امر شوند که همواره مراقب بوده و با بندگی ، وجود خود را به سوی خداوند متعال سوق داد باشند. زیرا هر قدر رابطه انسان با معبود خویش محکم تر باشد، تسلط شیطان بر چنین فردی كمترخواهد بود .
یکی از راه های مهار وسوسه های شیطانی حاکمیت عقل وتفکر در افعال واعمال انسان است امام علی (علیه السلام) می فرماید:علیلک بالفکر، فانه رشد من الضلال و مصلح الاعمال،بر تو باد به اندیشیدن، زیرا که فکر، هدایت کننده و اصلاح کننده اعمال است.
بنابراین،کسی که اهل تعقل باشد، لذائذ زود گذر دنیوی رابر لذت دائمی ترجیح نمی دهد، و با در نظر گرفتن مفاسد تبعیت از وسوسه ها ی شیطانی، از پیروی آن پرهیز می کند. البته عقل راباید پرورش داد و نورانیت بخشید و آن فقط با توکل به خدای تعالی و اعمال صالح وتوسل به ذوات مقدس معصومین (علیهم السلام) ممکن است؛ امام علی (علیه السلام) فرمودند:« ذکر و نام ما اهلبیت موجب شفای بیماری روحی، روانی و جسمی خواهد شد ».
[مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج2، ص145، حدیث 10]
راه های متعددی برای پرورش ونورانیت عقل وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1- وجود استاد دلسوز وربانی :
حضرت امیر (علیه السلام) در حدیثی می فرماید: النَّاسُ ثَلَاثَةٌ فَعَالِمٌ رَبَّانِی وَ مُتَعَلِّمٌ عَلَی سَبِیلِ نَجَاةٍ نهج البلاغة، ص 496 در این حدیث امام علی (علیه السلام) یکی از گروه های سعادتمند را طالب علمی می داند که درمسیر تعلیم و بهره گیری از اساتید دلسوزباشد.
2. کتاب و مطالعه:
حضرت صادق (علیه السلام)در این خصوص می فرماید: «مطالعه فراوان در مطالب علمی عقل را باز و شکوفا می سازد».[ طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ، ج 5، ص 413.]
3. سیر در احوالات گذشتگان:
قرآن درآیاتی به این مطلب اشاره دارد: «قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُکَذِّبینَ ـ بگو: روی زمین گردش کنید! سپس بنگرید سرانجام تکذیبکنندگان آیات الهی چه شد»
( انعام،11)
«قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُجْرِمین َـبگو: در روی زمین سیر کنید و ببینید عاقبت کار مجرمان به کجا رسید!) (نمل،69)
«قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ ینْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ-بگو: در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد میکند یقیناً خدا بر هر چیز توانا است!( عنکبوت ،20 )
«قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلُ کانَ أَکْثَرُهُمْ مُشْرِکینَ ـ بگو: در زمین سیر کنید و بنگرید عاقبت کسانی که قبل از شما بودند چگونه بود؟ بیشتر آنها مشرک بودند!( روم،42)
4.ارتباط با خردمندان:
امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرماید: قطع ارتباط از خردمند برابر با پیوستن به نادان است . و یا در بخشی از حدیث پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) آمده است: شایسته است که شخص خردمند عاقل شبانه روز خود را به چهار بخش تقسیم کند: بخشی را به همنشینی با دانشمندی که او را در امر دینش یاری دهد، صرف نماید.
5. پرهیز از تقلید کورکورانه:
قرآن مشرکان را که به تقلید کورکورانه از پدران مشرک خود می پرداختند به شدت مذمت می نماید و می فرماید: و هنگامی که کار زشتی انجام میدهند میگویند: پدران خود را بر این عمل یافتیم و خداوند ما را به آن دستور داده است! « وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدْنا عَلَیها آباءَنا وَ اللَّهُ أَمَرَنا بِها قُلْ إِنَّ اللَّهَ لا یأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ أَ تَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ ما لا تَعْلَمُون ـ بگو: خداوند (هرگز) به کار زشت فرمان نمیدهد! آیا چیزی به خدا نسبت میدهید که نمیدانید( اعراف،28 )
پس در نتیجه برای مقابل با یک چنین دشمن قسم خورده ای باید درنورانیت و پرورش عقل کوشید که ثمره این نورانیت معرفت ورضای خداوند متعال است.
