پس از مرگ مأمون، برادرش معتصم، هشتمین خلیفه عباسی، زمام قدرت را در سال 218 ق به دست گرفت، وی برای تحکیم قدرتش هر چه می توانست برده و غلام می خرید و آنها را بیشتر برای سربازی در لشگر و سپاهش به خدمت می گرفت تا آن جا که هفتا هزار سرباز ترک را در سپاهش استخدام کرد. [1] .
ولی از آن جا که شهر بغداد ظرفیت این همه سرباز و غلام را نداشت و گاهگاهی می شد که مردم شهر از ازدحام آنها به اذیت افتاده و زبان به شکوه می گشودند، معتصم را بر این داشت که برای لشگریان و سربازان، محل مخصوص و مناسبی را در نظر بگیرد، پس از پرس و جو، معلوم شد که سامرا برای این کار بیش از هر جای دیگر مناسبتر است، همین بود که سامرای کنونی در کنار سامرای تاریخی به دستور معتصم و با نظارت وزیرش احمد بن خالد، در عرض سه سال ساخته شد (219 - 221 ق) ، پس از آنکه معتصم بغداد را ترک گفت، در سال 221 ق در سامرا ساکن شد و آنجا را برای خویش پایتخت و دارالخلافه خواند.
معتصم عباسی در سایه زر و زور توانست در عرض دو سال و اندی شهر سامرا را پر از کاخهای جورواجور، پوشیده از خیابانها و بازارهای دراز، آکنده از پادگانها و خانه های زیاد، و آباد از مساجد بزرگ و... کند، چنان که برای 250/000 سپاهی آسایشگاه و پادگانهای نظامی ترتیب داد.
معتصم پیش از هر چیز دستور داد علاوه بر قصر مخصوص خودش، برای هر یک از یاران و سردارانش قصری در فراخور حالش ساخته شود، چنان که در زمانی دور و دراز، چندین کاخ بلند و بالا در سامرا قد برافراشت تا آنجا که امروز نیز شرح و توصیف آن کاخ های آن چنانی، کتابها را نیز اشغال کرده است مانند: قصر جوسق خاقانی، قصر عمری، قصر وزیری و قصر هارونی و...
علاوه بر این ها، هفت خیابان در شهر ساخته شد. به این ترتیب:
خیابان اول: شارع اعظم، معروف به شارع سریجه.
خیابان دوم: شارع ابی احمد، به اسم برادر خلیفه.
خیابان سوم: شارع حیر الاول.
خیابان چهارم: شارع بر غامش ترکی.
خیابان پنجم: شارع اسکر، معروف به شارع صالح عباس.
خیابان ششم: شارع حیر جدید.
خیابان هفتم: شارع الخلیج که در ساحل دجله بوده است.
دور و بر هر یک از این خیابانها، مخصوص گروهی خاص بود که با نژادهای ویژه و نحله های مخصوصشان، سکونت داده شده بودند. [2] .
پی نوشت ها:
[1] موسوعة العتبات المقدسة، ج 12، قسم سامرا، ص 77.
[2] مأثر الکبراء فی تاریخ سامرا، ج 1، ص 31 به بعد و موسوعة العتبات ج 12، ص 80 به بعد از این کاخها و خیابانها به تفصیل سخن گفته اند.
