خستگی و ضعف از علائم بیماری سیروز کبدی می باشد.
سیروز اصطلاحی پزشکی است که برای توصیف تخریب تدریجی کبد در نتیجه وارد آمدن آسیب مزمن به این اندام به کار می‌رود.
سیروز کبدی(به انگلیسی: Alcoholic liver) یا التهاب شدید کبد از نظر آسیب‌شناسی (پاتولوژی) خصوصیات معینی دارد که با طیفی از نمودهای بالینی مشخص همراه است. پارانشیم کبد یک ضایعه مزمن غیرقابل برگشت را نشان می‌دهد. این ضایعات ناشی از بافت‌مردگی (نکروز) سلول‌های کبدی، کلاپس شبکه حمایتی رتیکولی و بنابر این رسوب بافت همبند، تغییر شکل بستر رگ‌ها و بازسازی ندولی پارانشیم باقی‌مانده کبد هستند. این روند پاتولوژیک یک مسیر نهایی شایع در انواع بسیاری از آسیب‌های کبدی مزمن می‌باشد. تظاهرات بالینی سیروز بجای اینکه نتیجه علت بیماری کبدی باشند اغلب نشان‌دهنده شدت صدمه کبدی می‌باشند.
کبد سالم و مبتلا به سیروز
وزن کبد در حالت معمولی در حدود 5/1 کیلوگرم و بزرگترین غده ی بدن می باشد. کبد در قسمت ربع فوقانی سمت راست شکم و پشت دنده های تحتانی قرار دارد.
چنان چه کبد به دلیل عفونت مزمن فرسوده شود اصطلاحا سیروز کبدی نامیده می شود.
علایم سیروز کبدی:
علائم سیروز کبدی در مراحل اولیه بسیار کم می‌باشد، و به تدریج به موازات آسیب دیدن بیشتر کبد، مشکلات نیز قابل توجه‌تر می‌شود.
کبد در مرحله اولیه سیروز با وجود آسیب دیدن، همچنان عملکردی مناسب دارد؛ همگام با پیشرفت بیماری، علائم نیز در نتیجه اختلال عملکرد این عضو نمودار می‌شود. علائم سیروز کبدی عبارتند از:
• خستگی و ضعف
• کاهش اشتها
• کاهش وزن و تحلیل رفتن عضلات
• حالت تهوع و استفراغ
• درد اطراف کبد
• خط‌های قرمز کوچک (مویرگ‌های خونی) روی پوست در ناحیه بالای کمر
• خارش شدید پوست
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)
• خونریزی و کبود شدگی آسان‌تر و بیشتر بدن، برای مثال افزایش تعداد دفعات خون دماغ شدن یا خونریزی لثه
• ریزش مو
• حمله تب و لرز
• ورم کردن پا و مچ پا
• ورم کردن شکم به دلیل انباشته شدن مایع (آب آوردن شکم یا آسیت) (اگر بیمار خانم باشد در مواردسیروز کبدی پیشرفته) باردار به نظر می‌رسد.
به علاوه بیمار با تغییر ویژگی‌های شخصیتی، اختلال‌های خواب (بی‌خوابی)، زوال حافظه، گیجی و دشواری در تمرکز روبه‌رو می‌شود. از این علائم با اصطلاح انسفالوپاتی کبدی یاد می‌شود و زمانی بروز می‌یابد که مواد سمی به دلیل ناتوانی کبد در خارج کردن آن‌ها از بدن به مغز صدمه می‌زنند.
به تخریب تدریجی کبد سیروز کبدی گفته می شود.
عوارض سیروز کبد:
سیروز کبد باعث ایجاد عوارض متعددی در بدن می‌شود. آسیت (تجمع مایع در حفره شکم) شایع‌ترین عارضه سیروز است. این عارضه به همراه کیفیت بد زندگی فرد را در معرض خطر بیشتر عفونت قرار می‌دهد و در درازمدت طول عمر فرد را کوتاه می‌کند.
سایر عوارض مرگبار سیروز شامل آنسفالوپاتی کبدی (اغتشاش شعور و اغما) و خونریزی از واریس‌های مری است.
علت سیروز کبد:
سیروز پی‌آمد وجود بافت همبند محل زخم در کبد است که در واکنش به آسیب دیدن و ناراحتی کبد به مرور زمان و طی سالیان متعدد تشکیل می‌شود. کبد پس از هر بار صدمه دیدن، سعی می‌کند تا خود را التیام دهد؛ در این فرایند، بافت‌های همبند محل زخم ایجاد می‌شوند و با تجمع یافتن آن‌ها، عملکرد کبد مختل می‌شود. کبد در مراحل پیشرفته سیروز دیگر قادر نیست تا به خوبی کار کند.
تعیین علت سیروز کبدی بسیار مهم است، چون درمان علت اصلی این بیماری مانع صدمه دیدن بیشتر کبد می‌شود. عارضه‌ها و بیماری‌های گوناگونی به کبد صدمه می‌زنند و منجر به ابتلا به ناراحتی کبد و سیروزمی‌شوند.
بعضی علل سیروز ارثی هستند یا ارثی پنداشته می‌شوند از جمله:
• تجمع آهن در بدن (هموکروماتوز)
• فیبروز کیستیک (تارفزونی کیسه‌ای یا سفتی مخاط)
• انباشته شدن مس در کبد (بیماری ویلسون)
• شکل‌گیری نامناسب مجاری صفراوی (آترزی صفراوی یا انسداد مجاری صفراوی)
• اختلال گوارشی ژنتیکی (سندرم آلاژیل)
• نارسایی کبدی ناشی از سیستم ایمنی بدن (هپاتیت خودایمنی)
علل متعددی می تواند باعث سیروز شود، مانند هپاتیت مزمن، مشروبات الکلی، بیماری کبد چرب و نارسایی قلبی.
هپاتیت مزمن ناشی از عفونت با ویروس هپاتیت B یا C است.
تجمع آهن در بدن یکی از علل سیروز کبدی است.
تشخیص سیروز کبدی:
چنانچه پزشک احتمال دهد که بیمار به سیروز مبتلا شده است، پس از بررسی سابقه پزشکی بیمار، هنگام انجام معاینه وجود نشانه‌های ناراحتی کبدی مزمن را بررسی می‌کند. اگر پزشک احتمال دهد که کبد آسیب دیده است، برای تأیید تشخیص خود دستور انجام آزمایش‌های بیشتر را می‌دهد.
احتمالاً یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر انجام می‌شود:
• آزمایش‌های خون: برای ارزیابی عملکرد کبد و میزان آسیب دیدن کبد. در این آزمایش‌ها میزان آنزیم‌های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانسفراز (AST) خون اندازه‌گیری می‌شود؛ چون میزان این آنزیم‌ها در نتیجه التهاب و نارسایی کبد (هپاتیت) افزایش می‌یابد.
• اسکن‌ها و تصویربرداری‌ها: سونوگرافی (التراسوند)، الاستوگرافی عبوری (آزمایشی مشابه سونوگرافی؛ که گاهی اوقات فیبرو اسکن کبد نیز نامیده می‌شود)، سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی. بر روی کبد انجام می‌شوند تا تصاویر جامعی از کبد به دست آید یا سفتی کبد به منظور تشخیص زخم بررسی شود.
• نمونه‌برداری از کبد: در این آزمایش سوزن بسیار ظریفی برای تهیه نمونه کوچکی از سلول‌های کبد وارد بدن (معمولاً بین دو دنده) می‌شود. سپس این نمونه برای بررسی‌های میکروسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. نمونه‌برداری معمولاً تحت بی‌حسی موضعی و به صورت سرپایی یا با بستری کردن یک روزه بیمار انجام می‌شود. نتیجه نمونه‌برداری تشخیص سیروز کبدی را، به شرط ابتلا به آن، تأیید می‌کند و اطلاعات بیشتری را در مورد علت آن در اختیار پزشک قرار می‌دهد. بااین حال امروزه گرایش روزافزونی در میان پزشکان به وجود آمده است تا به جای نمونه‌برداری از الاستوگرافی عبوری برای تشخیص سیروز کبدی بهره گیرند.
• آندوسکوپی: آندوسکوپ لوله‌ی منعطف بلند و باریکی است که در انتهای آن یک منبع نور و یک دوربین ویدیویی وجود دارد. پزشک آندوسکوپ را از درون مری (لوله بلند انتقال دهنده مواد غذایی از گلو به معده) به سمت پایین و معده هدایت می‌کند. تصاویر مری و معده روی صفحه نمایشی خارجی به منظور مشاهده واریس (رگ‌های متورم)، یعنی نشانه سیروز کبدی، نشان داده می‌شود.
سیستم‌های متعدد گوناگونی برای درجه‌بندی سیروز کبدی بر اساس شدت بیماری و میزان وخامت آن وجود دارد. امتیاز کودک پیو کبدی یکی از این سیستم‌ها است که بر مبنای معاینه و تست‌های آزمایشگاهی سیروز را از A (نسبتاً ملایم) تا C (شدید و حاد) درجه‌بندی می‌کند.
سیستم دیگر مدل بیماری کبد در مرحله پایانی(MELD) است که از نتایج آزمایش خون برای تعیین ضرورت پیوند سریع کبد استفاده می‌کند.
درمان بیماری سیروز کبد
وقتی بیماری سیروز برای کبد رخ می دهد، بیمار تصور می کند کبد وی چنان تخریب شده که دیگر امکان برگشت ندارد، اما واقعیت این است که اگر عامل مسبب را بتوان درمان یا حذف کرد، بیماری فروکش کرده و امکان بازگشت و ساخت مجدد این کارخانه وجود دارد.
در مراحل پیشرفته سیروز، تنها گزینه درمانی پیوند کبد است.
رژیم غذایی سیروز کبدی:
از آنجایی که سوءتغذیه در میان بیماران مبتلا به سیروز کبدی بسیار رایج است، بنابراین با رعایت رژیم غذایی متعادل می‌توان اطمینان حاصل کرد که بدن تمام مواد مغذی لازم را دریافت می‌کند. پرهیز از غذاهای شور و اضافه نکردن نمک به غذا احتمال ورم کردن پا و شکم به دلیل تجمع مایع را کاهش می‌دهد.
کبد دچار نارسایی کبدی قادر به ذخیره‌سازی گلیکوژن، کربوهیدرات مولد انرژی کوتاه مدت، نیست؛ در چنین حالتی چون بدن از بافت عضلانی خود برای تولید انرژی در زمان بین دو وعده غذایی استفاده می‌کند، عضله‌ها تحلیل می‌روند و ضعیف می‌شوند. بنابراین بیمار باید پروتئین و انرژی بیشتری را از طریق رژیم غذایی دریافت کند. خوردن تنقلات سالم بین وعده‌های غذایی میزان کالری و پروتئین دریافتی را افزایش می‌دهد. همچنین صرف سه یا چهار وعده کوچک غذایی، به جای یک یا دو وعده حجیم، مفید است.
منابع:drrezadoost.ir
tebyan.net
