حمام تاریخی روستای رومنجان

توضیح مختصر روستای رومنجان

• موقعیت : خراسان جــنوبی ، بیرجند ،  خوسف
• فاصله تا مرکز استان : 75 کیلومتر
• جمعیت 50 خانوار

            نکته حائز اهمیت حمام واقع شدن  در زیر زمین است. امیدوارم مفید باشد...

•      بادهاى غالب شهرستان بيرجند
•       بادهاى شهرستان بيرجند بيشتر در سه جهت شمالى - جنوبى، شرقى- غربى و جنوب غربى- شمال شرقى مى‏وزند. بادهاى جنوب غربى - شمال شرقى در كل به "سياه باد" موسومند وباران زا مى‏باشند. از بادهاى مخرب مى‏توان از بادهاى شرقى - غربى 120 روزه سيستان نام برد كه در فصل ‏تابستان مى‏وزد و با خود مقاديرى خاك و شن حمل مى‏نمايد. برخى از اوقات اين باد به طورى آسمان بيرجند را تيره وتاريك مى‏سازد كه انسان بزحمت مى‏تواند جابجا شود. در مجموع در 34/1% از ايام سال هوا در بيرجند آرام است و در بقيه ايام سال، انواع جريانهاى جوى فعال مى‏باشند. ضمناً اكثر بادها در سه ماه گرم سال مى‏وزند.

• باد شمال شرقى جنوب غربى كه در زمستان مى‏وزد در حقيقت اثر آنتى‏سيكلون‏هاى سيبرى است كه در اصطلاح محلّى به آن سياه باد گويند. بادى است كه براى انگور و زعفران مضر است. به اين ترتيب كه هنگام وزش درجه حرارت را بسرعت پايين مى‏آورد.
•   باد قبله( قبله باد): از جنوب غربى به شمال شرقى مى‏وزد. بادى است گرم و مرطوب كه در فصل زمستان مى‏وزد و عموماً توأم با بارندگى است و در حقيقت اثر سيكلون‏هاى درياى مديترانه و اقيانوس اطلس است در اصطلاح محلّى به آن قبله باد مى‏گويند.
•   فرح باد: از جنوب شرقى به شمال غربى مى‏وزد. بادى است گرم كه درجه حرارت را به سرعت بالا مى‏برد و بيشتر در اواخر زمستان و اوايل بهار مى‏وزد.

• نوک پیکان رو به جنوب است
• جهت قرار گیری
•      حمام همانطور که در تصاویر قبل مشاهده شد به طوری واقع شده است که درب ورودی به سمت جنوب است و ضمنا این درب در ارتفاعی قرار گرفته است که کمتر از معرض باد قرار بگیرند.
•       فردی که از حمام بیرون می آید پشت به افتاب نیست و در سایه یا در معرض وزش باد های سرد و سیاه باد قرار نمیگیرد
•      با توجه به تابش خورشید از سمت جنوب و ورودی حمام که از سمت جنوب است این احتمال را میتوان برد که این موضوع که فرد از گرمای افتاب بهره ی بیشتری ببرد و با توجه به هوای مرطوب و گرم حمام دچار مشکل نشود مورد توجه معماران و سازندگان بنا قرار میگرفته.

• فضاهای حمام

      بطور کلی حمام و فضایی که فرد برای استحمام با ان در ارتباط بوده است  را میتوان 6 مورد بر شمرد که در به ان میپردازیم:

•  ورودی:

      این قسمت که در ابتدای قسمت ورودی قرار دارد اتاقیست در حدود 6متر که برای جلوگیری از ورود سریع هوای خنک و افراد به فضای اتاق بعدی یعنی رختکن ساخته شده و در آن سرویس نیز وجود دارد.  نور این اتاق از درب ورودی تامین میشود.

ورودی مستقیما به رختکن راه ندارد و دربی میان این دو اتاق وجود دارد که باعث تعادل هوای و پیچ 90 درجه پس از ورود و رفتن به سمت غرب خود باعث شکست هوای سرد ورودی میشود.ضمنا افراد پس  از خروج از حمام و فضای رختکن که رطوبت بیشتری دارد در هوای متعادل تر این اتاق توقف کرده و مستقیما وارد هوای خنک بیرون نمیشوند. و اگر هم وارد شوند جهت ورودی به سمت جنوب یعنی تابش خورشید است که خود باعث سرما نخوردن و عدم مواجهه با آنی با هوای خنک میشود.

•  رختکن

      این قسمت یا اتاق بعد از هشتی است که در ارتفاع پایین تری نسبت به هشتی قرار دارد و تقریبا نیمی از این اتاق در زیر زمین قرار  دارد که خود باعث متعادل تر بودن هوای رختکن شده و گرمای ان  بیشتر حفظ میشود.

      حمام مارپیچ وار و با شیب به سمت پایین میرود تا به قسمت انتهایی یعنی اتاق اصلی حمام برسد.رختکن دارای سکویی برای نشستن،قسمتی نیز برای تعویض لباس میباشد .ضمنا در این قسمت حوضچه ای کوچک قرار درد که دارای آب خنک بوده که برای استفاده افراد ی که از ضای گرم حمام خارج میشوند مورد استفاده باشد و هم قسمت آب ورودی به خرینه بوده است .نور این قسمت با سوراخ یا به اصلاح عامیانه روشندانی بر روی سقف تامین میشود که در موارد خاص برای تعویض هوا نیز مورد استفاده قرار میگرفته است

• راهرو

      پس از رختکن با چرخشی 90 درجه ی دیگر با به سمت جنوب رفته و از راه پله ای با عرض کم  و شیبی ملایم پایین رفته که به حمام و اتاق استحمام متصل میشود که بازهم روشنایش با یه روشندان(درتصویر بالا مشخص شده اند) در وسط راهرو که تا روی سقف ادامه دارد تامین میشود.قسمت ابتدای راه پله هم طراز رختکن و نیمی در زمین اما قسمت انتهایی راه پله کاملا در زیر زمین قرار گرفته است.

• اتاق اصلی

      این اتاق که حدودا 15 متر میباشد کاملا در زیر زمین قرار گرفته است بطوریکه سقف این اتاق سطح زمین بوده و عبور و مرور از روی ان براحتی امکان پذیر است.روشنایی این اتاق از پنجره یا روشندانی تامین میشود که در سقف تعبیه شده و روی سطح زمین است.

     -- کف و دیوارهای این اتق از ساروج بوده که بعدا متاسفانه مرمت شده و کاشی شده است...

     این اتاق دارای حوضچه ای است که در کنار دیوار خزینه یا خزانه ی اب قرار گرفته است.در بالای این حوضچه و در ارتفاع 1 متری پنجره ای به خزانه وجود دارد که برای چک کردن میزان اب و گرمی و سردی و تمیزی مورد استفاده قرار میگرفته است.

• خزانه ی آب یا به اصطلاح محلی خزینه

      خزانه اتاقیست حدودا 12 متر که آب از قنات به وسیله ی مجرایی به ان انتقال میافته و با استفاده از هیزم و دیگی که در کف این اتاق تعبیه شده است گرم میشده است

     زیر زمین بودن این حمام ن تنها برای گرم بودن و تعادل هوای ان بوده است بلکه سهولت در اب کردن خزانه نیز این امر توجیح میکند.

      اتش و هیزم در اتاقی در پشت خزانه قرار داشته است که زیر دیگ قرار میگرفته است.

      نکته ی  جالب این حمام سیستم گرمایش ان است که به ان اشاره میکنیم.

• آتش خانه یا گُلخَن
• اتشی که در گلخن یا اتش خانه در زیر دیگ روشن میشده طبعا دارای گرما و دود اضافه ای نیز بوده ک در موارد عادی از مجرا یا دودکشی خارج میشود.
• در این حمام راهرو یا تونلی از پس این اتش خانه و زیر دیگ شروع شده و بطور مارپیچ زیر اتاق استحمام را دور میزند که باعث گرم شدن این اتاق میشود که در اصطلاح به ان روباه خانه میگویند زیرا مانند خانه های روباه تونلی و پیچ در پیچ است.
•      این تونل باعث میشود از گرما و دود ناشی از اتش نهایت بهره را برد و اتاقک حمام علاوه بر استفاده از گرمای زمین بازهم به روشی گرم شود.

• بالا وجود درختان روی سقف حمام
• پایین هم اجر کاری حمام

• و بـــاز هم تشکر ویژه از همراهی شما عـزیـزان