پروفسور حسابی

پروفسور حسابی را همه می‏شناسیم. او واقعاً چون ستاره‏ای پر نور درخشید و همه جا را روشن کرد. محمود حسابی در سال 1281 شمسی در تهران متولد شد، پدر و مادرش اهل تفرش بودند. محمود چهار ساله بود، كه همراه با خانواده و پدر بزرگش كه سفیر ایران در بغداد بود، به بغداد رفت و پس از دو سال به دمشق و یك سال بعد به بیروت عزیمت كرد. در سن هفت سالگی در مدرسه شبانه روزی فرانسوی بیروت ثبت نام نمود و مشغول تحصیل شد،او علاقه‏ی فوق‏العاده‏ای به تحصیل داشت.

هنوز چند ماهی نگذشته بود، كه زمان مأموریت پدربزرگش در بیروت، به پایان رسید و قرار بر این شد، كه محمود و برادر بزرگش، به تنهائی در مدرسه شبانه روزی فرانسوی بیروت بمانند و تحصیلات خود را ادامه دهند، اما هنگام ترك بیروت، بیتابی مادرشان سبب شد، كه مادر از كشتی پیاده شود و در بیروت بماند، سال اول تحصیل محمود بسیار مشکل بود چون او با داشتن مذهب و ملیت متفاوت با سایر دانش‏آموزان (یعنی مسلمان و ایرانی بودن محمود ) و نداشتن زبان فرانسه و عربی،مواجه بود. اما پس از گذشت یک سال، محمود زبان فرانسه و عربی را به خوبی فرا گرفت و در دروس دیگر هم، استعداد سرشار خود را نشان داد، به طوری كه در سال دوم، شاگرد اول مدرسه شد و جایزه دریافت كرد.

جالب توجه اینكه نمره‏های محمود در زبان فرانسه، بالاتر از نمرات هم‏شاگردی‏های فرانسوی‏الاصل او بود، این برتری درسی، در سال‏های بعد نیز ادامه داشت، تا جائی كه وضع محمود، زبانزد معلمان و دانش‏آموزان گردید. او در سن یانزده سالگی آموزش دوره متوسطه را آغاز كرد، اما با شروع جنگ جهانی اول، مدرسه فرانسوی بیروت تعطیل شد و محمود در منزل، از یك معلم خصوصی درس یاد می‏گرفت و مادرش هم به او زبان فارسی یاد می‏داد و او را در یادگیری مسائل تشویق و یاری می‏کرد.

او با آموزش زبان فارسی شروع به خواندن کتاب گلستان و بوستان سعدی، غزلیات حافظ و قرآن کرد استعداد و حافظه‏ی محمود به اندازه‏ای قوی بود که در یک تابستان، توانست با مطالعه‏ی كتاب فرهنگ «آلمانی فرانسه»، زبان آلمانی را به خوبی یاد بگیرد.

محمود بعد از آن زبان انگلیسی را هم خوب یاد گرفت و در کالج آمریکایی ثبت‏نام کرد و مشغول تحصیل شد اما پولی که از ایران برای آنها فرستاده می‏شد، به دلایلی قطع شد، در نتیجه وضع مالی و اقتصادی آنها به مشکل برخورد. مادر محمود شروع به فروختن زیورآلات خود و وسایل قیمتی منزل کرد تا بتواند زندگی خود و فرزندانش را اداره کند ولی کم‏کم این منبع درآمد به پایان رسید. مادر از این وضعیت سخت ناراحت بود، با این که بچه‏ها او را دلداری می‏دادند ولی او طاقت نیاورد و از ناراحتی سكته كرد و سخت بیمار شد.

آنها در شرایط خیلی بدی قرار داشتند و مجبور بودند نان خشک جمع کنند و برای ادامه‏ی زندگی از آنها استفاده کنند. اما علی‏رغم همه‏ی مشکلات محمود سال‏های تحصیلی خود را با موفقیت پشت سر می‏گذاشت و علاوه بر درس، در رشته‏های مختلف ورزشی هم فعالیت داشت و مربی شنا شد. پس از پایان جنگ جهانی اول، در مدرسه مهندسی فرانسوی بیروت ثبت نام كرد و تحصیلات خود را در آن مدرسه دنبال نمود.

او در ایام تابستان، با نقشه كشی و خدمت در یك مؤسسه راه سازی، هزینه‏های زندگی و تحصیل خود را تأمین می‏نمود و پس از سه سال دیپلم مهندسی دریافت كرد، سپس به دانشگاه آمریكائی، كه تحصیل در آن را ناتمام گذاشته بود بازگشت و پس از چهار سال با اخذ لیسانس در رشته‏های تاریخ، ریاضی، زیست‏شناسی و اخترشناسی فارغ التحصیل گردید.

بعداز آن از بیروت به فرانسه رفت و در دانشكده‏ی برق مشغول تحصیل شد و با دریافت دیپلم مهندسی برق، در راه آهن سراسری فرانسه مشغول به كار شد، اما روح كنجكاو و استعداد سرشارش ارضاء نمی‏شد و با موفقیت چشمگیری در امتحان دشواری كه پروفسور «فابری» از او گرفت، محمود به دانشگاه سوربن فرانسه راه یافت و در دكترای رشته‏ی فیزیك تحصیلات خود را ادامه داد و طولی نکشید که او دكترای فیزیك، را با درجه‏ی ممتاز دریافت کرد و به ایران برگشت و در وزارت راه مشغول به كار شد. دكتر محمود حسابی، پدر فیزیك نوین و چهره تابناك علوم جدید در ایران، یكی از شخصیت‏های برجسته و برگزیده دانش در سطح جهان و به‏خصوص این مرز و بوم بود، كه بیش از شصت سال خدمات ارزشمند علمی و فرهنگی به كشور نمود.

او در انتقال علم جدید به ایران، عمده‏ترین سهم را داشت، كه قابل مقایسه با هیچ كسی نیست. دكتر حسابی بانی اولین دانشگاه و اولین دارالمعلمین و بنیانگذار ده‏ها مركز تحقیقاتی و پژوهشی در ایران بود، به طوری كه در تاریخچه آموزش فیزیك دانشگاهی و تأسیس دانشگاه در ایران، با نام دكتر حسابی رقم زده شد. او عاشق خاک ایران و مملکتش بود، او دوست داشت ایران همیشه سرافراز باشد و شکوفایی علمی این کشور را آرزو داشت. به‏طوری که دوست نداشت لحظه‏ای از كشورش دور شود. 3نمونه از مشاغل و خدمات پروفسور حسابی در ایران به این شرح است.

1- مهندسی راه در وزارت راه و ترابری.

2- ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران.

3- نوشتن قانون دانشگاه و تأسیس دانشگاه تهران.

همچنین پروفسور حسابی مقالات و رساله‏های فراوانی در زمینه‏های مختلف دارد از جمله: تفسیر امواج- ماهیت ماده- ذرات پیوسته- توانایی زبان فارسی.

پروفسور حسابی در انجمن‏های علمی سطح بالای جهان عضویت داشت و در اكثر محافل و مراكز علمی دنیا، كنفرانس‏های علمی ارائه كرد. او از سوی یك مركز علمی در آمریكا، به عنوان كاندیدای مرد سال 1990 جهان انتخاب شده است.

وی، فیزیكدان برجسته‏ی معاصر، با کسب نام نیك و بجای گذاشتن این همه آثار علمی و فرهنگی، بی‏شمار، پس از یك عمر نود ساله كوشش و تلاش، دوازدهم شهریور 1371 شمسی قمری در بیمارستان دانشگاه ژنو، زندگی پربار خود را ‏بدرود گفت.