هواپیمای C-5 Galaxy به سفارش نیروی هوایی آمریکا طراحی شده و در حال حاضر توسط این نیروی اداره می شود.این هواپیما به همراه رقیب روسی خود انتونوف 225 بزرگترین هواپیماهای باری جهان هستند.
نسخه جدیدی از این هواپیما با نام C-5M Super Galaxy که در حقیقت نسخه بروز شده C-5 است و از موتور های جدید و سیستم های ارتباطی مدرنی بهره می برد امکان ادامه خدمت این هواپیما را تا سال 2040 برای نیروی هوایی آمریکا مهیا کرده است.
در سال 1961 میلادی چندین شرکت هواپیما سازی در آمریکا شروع به مطالعه در مورد طرحی برای یک هواپیمای ترابری جت که توانایی حمل بارهای سنگین را داشته باشد برای جایگزینی با هواپیماهای C-133 Cargomaster و C-141 Starlifters کردند.
هواپیمای جدید باید توانایی بیشتر از C-141 داشته و بتواند محموله های غیر معمول را حمل کند.این مطالعات منجر به طراحی،طرح مفهومی CX-4 شد که از شش موتور بهره می برد ، این طرح در سال 1962 مورد قبول واقع نشد چون هیچ پیشرفت قابل توجهی نسبت به هواپیمای C-141 در ان دیده نمی شد.
در اواخر سال 1963 طرح مفهومی دیگری ارائه شد که CX-X نام گرفت،این طرح از چهار موتور به جای شش موتور طراحی شده در طرح CX-4 بهره می برد.CX-X با وزن ناخالص 249000 کیلوگرم توانایی حمل خداکثر 81600 کیلوگرم بار را با سرعتی معادل 800 کیلومتر در ساعت داشت ، در این طرح محفظه محموله 5.24 متر عرض،4.11 متز ارتقاع و 30.5 متر طول داشت و برای تامین قدرت از چهار موتور بهره می برد و مصرف سوخت آن به طور چشمگیری بهبود یافته بود.
ظوابط طرح نهایی شد و در اوریل سال 1964 طرح هواپیمای استراتژیک سنگین CX-HLS که قبلا CX-X نامیده می شد برای شرکت ها ارسال شد، در ماه مه همان سال پیشنهاداتی از شرکت های هواپیما سازی بوئنگ،داگلاس،جنرال داینامیک و لاکهید و مارتین ماریتا دریافت شد،پیشنهاداتی هم از جنرال الکتریک ، کرتیس رایت و پرات اند ویتنی جهت طراحی موتور دریافت شد.
پس از برسی ها به بوئینگ ، داگلاس و لاکهید به همراه جنرال الکتریک و پرات و ویتنی فرصتی یک ساله برای مطالعه روی بدنه و موتور داده شد.
هر سه طرح مشترکاتی با هم داشتند ، برای مثال در هر سه طرح کابین خلبان در هواپیما و بالاتر از قسمت بار و محموله قرار داشت که توان بارگیری از طریق دماغه را به هواپیما می داد.تفاوت مهم بین طرح ها این بود که لاکهید از یک دم T شکل در طراحی استفاده کرده بود در حالیکه طرح بوئینگ و داگلاس از دم معمولی بهره می برد.
نیروی هوایی طراح بوئینگ را برتر از طرح لاکهید دانست اما به دلیل اینکه طرح لاکهید کم هزینه تر بود،لاکهید در سپتامبر 1965 برنده طرح اعلام شد،در ماه اوت همان سال جنرال الکتریک نیز به عنوان طراح موتور انتخاب شد.موتور طراحی شده توسط پرات و ویتنی ، بعد ها در توسعه بوئینگ 747 مورد استفاده قرار گرفت.
اولین C-5A به شماره 8303-66 در تاریخ 2 مارس 1968 در کارخانه ماریتا در گرجستان تولید گشت.در تاریخ 20 ژوئن 1968 پرواز های آزمایشی C-5A در شرکت لاکهید-گرجستان آغاز شد.
اولین پرواز به شماره 8303 اچ توسط خلبان تست لاکهید لئو سالیوان انجام شد.
تست های پروازی نشان می داد که مشکلاتی در طول طراحی وجود داشته است ، هواپیماهای اول و دوم تولید شده شامل مشکلاتی مثل نرسیدن به سرعت مورد نظر ،مشکلات وزن هواپیما ، ناتوانی در حمل بار پیش بینی شده و ... بودند.
این مشکلات به حدی بود که سرریز هزینه ها و مشکلات فنی C-5A موضوع تحقیقات کنگره در سال های 1968 تا 1969 بود.
با اینکه پس از پایان مراحل ساخت اولین فروند، قیمت تمام شده و وزن نهایی C-5A از موارد پیش بینی شده بسیار فراتر رفت بود ، در حالی که از نظر استحکام سازه ای هم ضعیف تر از حد مطلوب بود. بنا به آزمایش های استاتیکی، سازه بالها فقط 84% بیشترین بار پیشبینی شده را تحمل می کرد، اما به دلیل ضرورت فوری تعویض هواپیماهای سی-141 و سی-133 ساخت داگلاس،C-5 سریعا برای خدمت آماده شد و اولین C5A در 17 دسامبر 1969 تحویل نیروی هوایی شد. با این حال، ضعف های سازه ای و عملکرد پروازی آن بطور کامل حل نشده بود.
C-5 در اواخر جنگ ویتنام و جنگ اعراب و اسراییل(یوم کیپور) خدمات زیادی انجام داد،اما همه این خدمات تحت تاثیر سانحه روز چهارم آوریل 1975 در ویتنام قرار گرفت که به کشته شدن 155 نفر انجامید. این سانحه پس از کنده شدن درهای انتهایی و از دست رفتن کنترل هواپیما رخ داد و باعث شد که اختصاص بودجه برای رفع ضعف iای سازه ای، در اولویت قرار گیرد. به این ترتیب، در اولین اقدام قراردادی برای تعویض بالها منعقد شد تا عمر آنها از نظر پدیده خستگی سازه افزایش یابد.در دهه 1980 همه هواپیماهای تولیدی مشمول طرح تغیر بال شدند.
تولید اولین مدل گالاسکی، یعنی C-5A پس از تکمیل تعداد پیش بینی شده در قرارداد در 1976 متوقف شده بود. اما به دلیل نیازهای روزافزون نیروی هوایی، در 1982 مجددا قراردادی با لاکهید منعقد شد که شامل تولید گالاکسی جدید با موتورهای کمی قویتر، بعضی اصلاحات سازه ای و تغییرات آیونیکی بود. مدل جدید را C-5B نامیدند.
C-5 Galaxy می تواند بارهای سنگین و حجیمی مثل تانک های جنگی، پلهای متحرک، هلیکوپتر های نیمه سنگین و سنگین را حمل کند، ضمنا به دلیل دماغه بازشونده و در انتهایی، امکان بارگذاری و باربرداری سنگین هم دارد. مثلا سی.5 میتواند 2 تانک ام.1 یا شش فروند هلیکوپتر تهاجمی آپاچی را حمل کند. همچنین هرچند جابجایی سربازان در طرح اولیه C-5B لحاظ نشده بود، می تواند 290 سرباز مسلح به همراه تجهیرات مورد نیاز را با آن جابجا کند. گالاسکی با بالهای جدید رکورد های جهانی پرواز مثل بیشترین وزن برخاستن(920.836 پوند) را بدست آورد و در جنگ خلیج فارس با شرکت در عملیات طوفان صحرا 22.4% از مجموع کل ماموریت های انجام شده ترابری استراتژیک را انجام داد.
مدل های این هواپیما
C-5A
هواپیمای C-5A در حقیقت نسخه اصلی C-5 محسوب می شود.بین سال های 1969 تا 1973 تعداد 81 فروند C-5A به پایگاهای نیروی هوایی ایالات متحده تحویل داده شدند.با توجه به ترک های موجود در بال های این پرنده در اواسط 1970 وزن قابل حمل انها محدود بود.
جهت بازگردانی توانایی کامل C-5 به ان ساختار بال ها دوباره طراحی شد و برنامه ای برای نصب بالهای جدید و در تقویت انها ما بین سالهای 1981 تا 1987 اجرا شد که طی ان 77 فروند از C-5 های موجود به مدل C-5As تغییر نام دادند.
C-5B
در این مدل که در حقیقت نسخه بروزرسانی شده C-BA است،علاوه بر تغییرات بال ها موتور توبوفن TF-39-GE-1C به همراه سامانه های ناوبری این هواپیما بروزرسانی شدند،از این گونه بین سال های 1986 تا 1989 50 فروند به نیروی هوایی آمریکا تحویل داده شد.
C-5C
این مدل از گلکسی به صورت مخصوص ، جهت حمل بار های بزرگ طراحی و ساخته شده است.دو فروند از گالاکسی ها (68-0213 و 68-0216) برای حمل بارهای بزرگ مانند ماهواره های ناسا از محفظه ی بار بزرگتری برخوردار شدند.عمده ترین تغییرات شامل انتقال بخش مسافری به عقب هواپیما ، بزرگ تر کردن بخش میانی درب انتهایی و نصب یک دیواره ی متحرک به بخش انتهایی هواپیما است.مورد دیگری که اضافه شده ، ورودی دوم برای توان زمینی هواپیماست. این بخش هرگونه نیرویی را که از قسمت بار وارد میشود ، خنثی میکند.هر دو فروند C5-C توسط نیروی هوایی ایالات متحده و از جانب ناسا مورد استفاده قرار میگیرند.این دو فروند در پایگاه نیروی هوایی تراویس ایالات متحده در کالیفرنیا نگهداری میشوند.هواپیمای "68-0216" اپگرید های ایونیک را در ژانویه سال 2007 به پایان رسانید.
این مدل شامل تا 80% خدمات مشابه به C-5 را در خود حفظ کرده است."AMC" برنامه ای جهت مدرنیزه کردن تمامی C-5Bs و C-5Cs و تعداد زیادی از C-5As را به این مدل آغاز کرد.برنامه مدرنیزه کردن ایونیک C-5 موسوم به AMP(Avionics Modernization Program) در سال 1998 اغاز شد و الکترونیک پروازی این غول به مدیریت ترافیک هوایی جهانی آپگرید شد که شامل سیستم های مخابرات ، صفحات نمایش ،تجهیرات ناوبری و امنیتی و نصب سیستم جدید خلبان خودکار بود.اولین پرواز مربوط به اولین C-5 همراه با آپگرید "AMP"(85-0004) در دسامبر 2002 به وقوع پیوست.
بخش دیگری از برنامه ، تامین امنیت هرچه بیشتر و برنامه ی تعویض موتور موسوم به
"Reliability Enhancement and Re-engining Program" یا همان "RERP" بود که شامل موتورهای CF6-80C2 جدید جنرال الکتریک ، پیلون و واحد های برق اضطراری به همراه اپگرید هایی در ظاهر و ساختمان هواپیما ، ارابه های فرود ، کاکپیت و سیستم تنظیم فشار هوا میباشد.موتورهای فدرتمند CF6 توان تولید نیرویی 22% بیشتر از موتورهای اولیه C-5 را دارا هستند که در نتیجه باعث کوتاه شدن 30% مسیر Take off ، افزایش 38% نرخ صعود ،افزایش چشم گیر توان حمل بار و مداومت پروازی بیشتر میشود.گلکسی هایی که این تغییرات رو پشت سر گذاشته اند ، C-5M Super Galaxy نامیده میشوند.
بنابر برآورد نیروی هوایی ایالات متحده C-5M طی 40 سال آینده چیزی حدود 20 میلیارد دلار خرج خواهد داشت.اولین C-5M در 16 مه 2006 تکمیل شد و اولین پرواز خود را در 19 ژوئن همان سال انجام داد.تصمیم نهایی جهت ارتقا تمامی C-5As و C-5Bs به مدل C-5M در فوریه سال 2008 گرفته شد.C-5Ms در ماه اوت 2008 سه تست توسعه پروازی را موفق پشت سر گذاشتند.هواپیمای مذکور تست های عملیاتی و ارزیابی نهایی را در سال 2009 آغاز کرد.پروژه ی اپگرید این غول لجستیکی تحت عنوان RERP تا سال 2016 به پایان میرسد.
شرکت Lokheed Martin اعلام کرد که C-5M در تست های پروازی خود به تاریخ 13 سپتامبر 2009 ، 41رکورد جدید بدست آورده است.اطلاعات این پرواز توسط انجمن ملی هوانوردی جهت تایید رسمی ثبت شده اند.در این رکورد
C-5M 80,110 کیلوگرم بار را در مسافت 12,500 متری به مدت 23 دقیقه و 59 ثانیه طی کرد!!!
این پرواز 33 بار جهت بدست آوردن دکورد های مختلف با بارهای مختلف تکرار شد و توانست رکورد حمل بار تا فاصله ی 2000 متری را بدست آورد.در این پرواز وزن Take off هواپیما 294,000 کیلوگرم بود که شامل بار ، سوخت و خدمه بود.
قراردادی جهت ارتقا تمامی C-5s به "RERP" منعقد شده است.در این برنامه بیش از 70 تغییر مشاهده میشود که شامل موتور های کم صداتر ، جدیدتر جنرال الکتریک که باعث افزایش امنیت بیشتر پرواز و مصرف 10% سوخت کمتر از C-5s معمولی شده است ، میباشد.تا الان 5 فروند C-5M Super Galaxy تولید شده است.
L-500
Lokheed Martin در یک برنامه غیر نظامی نیز نسخه ای از C-5 Galaxy یا همان L-500 را طراحی کرده است.هر دو نسخه ی باری و مسافری L-500 طراحی شده اند.تمامی نسخه های مسافری قابلیت حمل بیش از 1000 مسافر را دارند و نسخه ی باری قابلیت حمل دو سنتی های سال 1967 به حجم خود C5 را داراست.
حوادث و سقوط
تا کنون حدود 5 فروند C-5 Galaxy دچار حادثه شده اند که دو حادثه مربوط به اتش سوزی روی زمین بوده و در یک مورد دیگر باعث از بین رفتن کامل هواپیما شد،حداقل دو فروند C-5 در تصادفات و حوادثی منجر به اسیب دیدن بدنه اصلی شده اند وجود دارد که این هواپیماها پس از تعمیر به خدمت بازگردانده شدند.
هواپیماهای مشابه
Airbus A380
Antonov An-124
Antonov An-225
Boeing 747
C-17 Globemaster III
مشخصات عمومی
کاربری : هواپیمای ترابری استراتژیک
تولید کننده : ایالات متحده امریکا
ساخت : شرکت لاکهید
اولین پرواز : 30 ژوئن 1968
تحویل اولین فروند : ژوئن سال 1970
وضعیت عملیاتی
فعال : 33
دخیره : 45
بازنشسته : 30
C-5A : بین سالهای 1968 تا 1973
C-5B : بین سالهای 1985 تا 1989
C-5M : ارتقا سال 2006
شمارگان ساخته شده : 131 (C - 5A : 81 ، C - 5B : 50)
قیمت هر فروند C-5B : حدود 167 میلیون دلار
خدمه : 8 نفر(خلبان ، اولین خلبان ، کمک خلبان، دو مهندس پرواز، سه loadmasters)
4 حداقل (خلبان، کمک خلبان، دو مهندس پرواز)
مشخصات فنی C-5B
نیروی رانش :
موتورها: چهار موتور توبروفن جنرال الکتریک TF39-GE-1C
بیشترین رانش موتور: 191.2 کیلونیوتون
ظرفیت مخازن سوخت درونی: 193.600 لیتر
ابعاد بیرونی :
نسبت منظری بال: 7.7
دهانه بال: 67.8 متر
طول وتر بال:
در ریشه 13.8 متر
در نوک 4.6 متر
زاویه پس گرایی بال: 25 درجه
زاویه نصب بال: 3 و 30 درجه
دهانه دم افقی: 21 متر
مساحت دم افقی: 90 متر مربع
مساحت کل ساکان افقی: 24 متر مربع
مساحت کل ساکان عمودی: 21 متر مربع
طول: 75.5 متر
ارتفاع: 20 متر
ابعاد درونی (کابین تحتانی، بدون رمپ) :
طول: 36.9 متر
بیشترین عرض کابین: 5.7 متر
بیشترین ارتفاع کابین: 4.1 متر
مساحت کف کابین: 213 متر مربع
ابعاد درونی ( کابین فوقانی) :
طول کابین فوقانی پیشین: 12 متر
طول کابین فوقانی پسین: 18.2 متر
بیشترین ارتفاع کابین فوقانی: 2.2 متر
وزنها :
بیشترین وزن سوخت: 150.815 کیلوگرم (تقریبا به اندازه وزن 6 فانتوم مسلح)
بیشترین بارمزد: 132 تن
بیشترین وزن برخواست: 380 تن
بیشترین توان بال: 659 کیلوگرم بر مترمربع
عملکرد پروازی :
بیشترین سرعت افقی: 919 کیلومتر بر ساعت
بیشترین سرعت کروز: 900 کیلومتر برساعت
سرعت کروز اقتصادی: 833 کیلومتر بر ساعت
سرعت واماندگی: (در بیشترین وزن فرود، بالچه 40 درجه و موتور غیرفعال) 193 کیلومتر بر ساعت
بیشترین نرخ صعود: 9 متر در ثانیه
مسافت دویدن برای برخواست: 2.9 کیلومتر
مسافت فرود: 1.2 کیلومتر
سقف پرواز خدمتی: 10.8 کیلومتر
برد با بیشترین بارمزد و سوخت زخیره: 10.411 کیلومتر
سایر مشخصات :
قادر به جابجایی 15 نفر در کابین فوقانی پیشین با 75 صندلی برای نیروهای رزمی
قادر به جابجایی 270 نفر نیروی نظامی در کابین تحتانی
قادر به حمل دو دستگاه تانک M1 با 6 فروند هلیکوپتر آپاچی با 16 عدد کانتینر 3/4 تنی،یا 10 فروند موشک پرشینگ( با ادوات پرتاب و تجهیزات )
