محبت نسبت به فرزند، در ذات پدر و مادر وجود دارد، حتی اگر فرزند ناخلف باشد و بدی کند. محبتی که آنقدر برای همه واضح و روشن است که نیاز به اثبات ندارد. غیر از این محبت بی حد و حصر، زحمات و تلاش بی دریغ آنها برای فرزندان هم انکار ناپذیر است. همین محبت و زحمات و تلاشهاست که باعث شده است خداوند در قرآن، بارها و بارها به احترام به پدر و مادر امر کرده است.
غیر از پدر و مادر مادی ما، همه ی ما صاحب پدران و مادرانی معنوی هستیم که از نظر محبت و دلسوزی هزار بار از پدر و مادر خودمان مهربانتر و دلسوزترند. «...امام برای انسانها، همدمی رفیق، و پدری مهربان و برادری تنی است...»(1) در نتیجه همانطور که پدر و مادر مادی ما حقوقی بر گردنمان دارند، پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام) نیز غیر از حق ولایی و امامت، به خاطر اینکه پدران معنوی ما هستند، حقوقی نیز بر گردنمان دارند که در این مطلب به برخی از آنها اشاره می کنیم.
پذیرش ولایت
اولین و مهمترین وظیفه اجتماعی هر مسلمانی، پذیرش ولایت آن حضرات معصومین (ع) است. یعنی ولایت و سرپرستی و اولویت در تمام امور، با خداوند و معصومین (ع) است. (2) اهميت ولايت آن حضرات، به حدّى است كه از ولايت خود مؤمنان بر خودشان برترى دارد. خداوند مى فرمايد: «پيغمبر، اولی و سزاوارتر به مؤمنان است از خود آنان.» (3) یعنی هر وقت پای جان، مال، آبرو و حیثیت هر فردی در میان باشد و جان و مال و آبرو و حیثیت این بزرگواران (ع) هم مطرح باشد، قطعا آنان بر هر کسی مقدم اند. خودمانیم! در عمل چقدر به این موضوع پایبندیم؟
مطیع باش!
«ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا و رسولش را اطاعت کنید.»(4) اولین کاری که باید برای ادای دین پدرانمان انجام دهیم، گوش کردن به امر آنهاست؛ یعنی همان تبعیت و پیروی. نمی شود کسی را دوست داشت، ولی ساز مخالف با او زد. شیعه و دوستدار اهل بیت (ع)، گفتار و رفتار خود را هماهنگ با سیره و دستورات آنها می کند یا حداقل در انجام آنها تلاش می کند. امام صادق (ع) فرموده اند: «...کسی که دیگری را دوست دارد، از او پیروی می کند...» (5) اینکه زبانمان بگوید شیعه ایم ولی کارهایمان همه گناه باشد، باید در دوستی خودمان شک کنیم.
قلبمان را دروازه نکنیم!
بعضی بچه ها را دیده اید که وقتی از یک شخصیت کارتونی خوششان می آید، هر چیزی را که مربوط به آن شخصیت شود را هم دوست دارند؟ مثلا اسباب بازی، لباس، لوازم تحریر و حتی لوازم اتاقشان را هم از روی همان شخصیت انتخاب می کنند. این نشانه ی علاقه ی واقعی کودک به آن شخصیت است. ما آدم بزرگها هم همین هستیم. اصلا علاقه ی واقعی، این تعلق را می آورد که دوستداران محبوب، محبوب می شوند و دشمنانش، دشمن. اگر عشق به اهل بیت (ع) را داشته باشیم، قطعا نمی توانیم دشمنانشان را تحمل کنیم یا دوستداران آنها را دشمن بدانیم. امام باقر(ع)، در تفسیر آیه 4 سوره ی احزاب [خداوند در سینه ی یک مرد دو قلب قرار نداده] از امام علی (ع) نقل کرده اند: «...هر کس می خواهد بداند دوستدار ماست یا نه، قلب خود را بیازماید، اگر در محبت ما، محبت دشمنان ما نیز شریک است، پس او از ما نیست و ما نیز از او نیستیم...» (6)
یاد و نام حفظ کردن
یکی دیگر از راههای عینیت بخشیدن به محبتمان به اهل بیت (ع)، زنده نگه داشتن یاد و نام آنها است که راههای مختلفی دارد. مثلا برگزاری جشنها و مولودیها در اعیاد و تولدها و مراسم عزاداری در شهادت، انتخاب نام اهل بیت (ع) برای فرزندانمان و خلاصه هر کاری که یاد و نام اهل بیت (ع) را به بهترین شکل حفظ کند. «به امام صادق (ع) گفته شد: ما نام شما و نام پدران شما را برای خودمان انتخاب می کنیم. آیا این کار به حال ما مفید خواهد بود؟ امام (ع) فرمودند: آری به خدا قسم مگر دین جز دوستی و محبت[اهل بیت(ع)] و کینه و دشمنی [دشمنان اهل بیت(ع)] چیز دیگری است؟» (7)
نشر معارف اسلام و تشیع هم، از طریق نوشتن کتاب، گرد آوردن احادیث، نذرهای فرهنگی مثل پخش کتاب در مراسم مختلف به جای شیرینی و مانند آن، انتخاب موضوعات مربوط به این زمینه برای ارائه در کلاس و موضوع تحقیق و ... می تواند یکی از راههایی باشد که نه تنها عشق ما به اهل بیت (ع) را نشان می دهد، بلکه می تواند دیگران را هم در این زمینه تشویق و ترغیب کند.
اقتدا و توسل
کسی که واقعا به اهل بیت (ع) ایمان دارد و به این خاندان عشق می ورزد، در کارها و مسائل زندگی اش، به آنها اقتدا می کند و راه رسیدن خود به خداوند را با توسل به ایشان، هموار می کند. خداوند در قرآن می فرماید: «برای نزدیکی به خداوند به دنبال وسیله باشید» (8) و چه وسیله ای مطمئن تر از پیامبر (ص) و ائمه (ع)؟ و نیز می فرماید: «اگر آنهايى كه به خود ظلم كردند، به تو رجوع كردند، براى آنها استغفار كن و از خدا آمرزش بخواه كه خداوند را توبه پذير و مهربان خواهى يافت.» (9) یک شیعه ی واقعی، توسل را در تمام کارهایش در نظر دارد و باور دارد که هرگز دست خالی نمی ماند. چنانکه حضرت زهرا (س) می فرمایند: «ما اهل بيت رسول خدا(ص) وسيله ارتباط خدا با مخلوقاتيم ما برگزيدگان خداييم و جايگاه پاكي ها، ما دليل هاي روشن خداييم و وارث پيامبران الهي.» (10)
فرستادن صلوات
«به درستى كه خدا و فرشتگان او، بر پيامبر درود مى فرستند، اى كسانى كه ايمان آورده ايد، بر پيامبر، صلوات بفرستيد و تسليم آن حضرت باشيد.» (11) دستور از این واضح تر سراغ دارید؟ اين مسئله، آن قدر اهميّت دارد كه امام صادق (ع) در كلام بلندى مى فرمايند: «چون نام پيغمبر ذكر شود، بسيار بر او صلوات بفرستيد؛ زيرا هر كه يك صلوات بر آن حضرت بفرستد، خداوند بر آن شخص هزار صلوات مى فرستد در هزار صف از ملائكه، و هيچ خلقى نماند مگر به سبب صلوات خدا و ملائكه بر صلوات فرستنده، بر او صلوات بفرستد. پس كسى كه به چنين رحمتى رغبت ننمايد، جاهل و غافل است و خدا، رسول و اهل بيت(ع) از او بيزارند.» (12)
در حديثى ديگر از آن حضرت نقل شده است كه فرمودند: «هيچ عملى در ميزان اعمال، سنگين تر از صلوات بر محمد و آل محمد نيست و شخصى را در قيامت، اعمالش را به ميزان مى گذارند، سبك مى آيد، حضرت رسول(ص) صلوات بر خود را در ميزان او مى گذارد، سنگين مى شود و بر اعمال بدش، غالب مى شود.» (13)
با امید به اینکه بتوانیم با تلاش و کوشش، حقوق این پدران بزرگوار را رعایت کنیم.
پی نوشت:
1. عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 216؛ به نقل از مجله، مشکوة، شماره 80، ترابی، احمد، «جایگاه امامت از دیدگاه امام رضا علیه السلام» به نقل از پایگاه حوزه
2. سوره مائده، آيه 55.
3. سوره احزاب، آيه 6.
4. سوره نساء، آیه 59.
5. بحارالانوار، ج 7، ص 15.
6. سر خدا، سید حسین بن نجیب محمد موسوی عاملی، ترجمه ابوذر یاسری، مجید شمس آبادی، نشر موعود عصر، ص 532.
7. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صفحه 300؛ به نقل از احادیث
8. مائده، 35.
9. سوره نساء، آیه 64.
10. شرح نهج البلاغه لابن ابي الحديد ، ج 16 ، ص 211؛ به نقل از تبیان
11. سوره احزاب، آیه 56.
12. اصول كافى، پيشين، ح 15؛ به نقل از علامه مجلسى، پيشين، ص 140.
13. همان.
