تست نفوذ چیست؟

در طی سالهای اخیر بسیاری از شرکت ها برای راحتی بیشتر مشتریان و کارمندان خود، برخی امکانات اضافی را به برنامه های کاربردی موجود اضافه کرده و یا برنامه های کاربردی جدیدی را پیاده سازی کرده اند.

برای مثال می توان به دسترسی آنلاین به خدمات بانکی و یا گسترش شیوه های ارتباط الکترونیک برای کارمندانی که در خانه کار می کنند، اشاره کرد. از طرف دیگر بسیاری از شرکت ها به ضرورت حضور در اینترنت برای جذب مشتریان بالقوه و حفظ مشتریان فعلی پی برده اند. در هر دو مورد، زمانی که بحث حضور در اینترنت پیش می آید، عنصر امنیت به خصوص امنیت سرورها اهمیت ویژه ای پیدا می کند. سرورهای وب ، در کنار سرویس های مفید خود، مجموعه جدیدی از آسیب پذیری ها را نیز پدید آورده اند که لازم است دست اندرکاران سیستم های رایانه ای، به خصوص سیستم های مبتنی بر وب، آنها را جدی تلقی کنند. البته آسیب پذیری ها به سرورها محدود نمی شوند و ممکن است به صورت عمدی یا غیر عمدی در طراحی و پیاده سازی برنامه های کاربردی، حتی برنامه هایی که مدتهاست در حال کار هستند، ایجاد شده باشند. به همین جهت شناسایی آسیب پذیری ها و میزان نفوذ و تأثیر آنها بر روی سیستم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا بسیاری از شرکت ها برای نیل به هدف فوق از تست نفوذ استفاده می کنند.

در این مقاله مفهوم تست نفوذ و تعاریف مرتبط با آن را توضیح می دهیم و در مقاله بعدی درباره شیوه اجرای آن صحبت خواهیم کرد.

تست نفوذ چیست؟

یک تست نفوذ یا Penetration Test یک پروسه مجاز، برنامه ریزی شده و سیستماتیک برای به کارگیری آسیب پذیری ها جهت نفوذ به سرور، شبکه و یا منابع برنامه های کاربردی است. در واقع تست نفوذ روشی برای ارزیابی امنیتی یک سیستم یا شبکه کامپیوتری است که از طریق شبیه سازی حمله یک هکر یا نفوذگر خرابکار صورت می گیرد. پروسه تست نفوذ یک تحلیل فعال از سیستم برای یافتن هر حفره، آسیب پذیری و نقص فنی است که بالقوه یک ضعف امنیتی سیستم محسوب می شود. این تحلیل در مقام یک هکر بالقوه انجام می شود و در آن می توان از آسیب پذیری های امنیتی فعال برای اجرای حملات استفاده کرد. همه مشکلات امنیتی باید همراه با ارزیابی میزان اهمیت آنها و همچنین پیشنهاد هایی برای کاهش اثر خطرات و یا راه حل های فنی به صاحب سیستم ارائه شوند. تست نفوذ می تواند با استفاده از منابع داخلی همچون سیستم امنیتی میزبان و یا منابع خارجی همچون اتصالات شرکت به اینترنت هدایت شود. در این تست معمولاً از یک سری ابزارهای اتوماتیک و یا دستی برای آزمودن منابع سیستم استفاده می شود.

البته انجام تست نفوذ بر روی سیستم های فعال، خطر از هم گسستن آنها را در پی دارد زیرا اجرا کردن حملات فعال بر روی سیستم ممکن است منجر به از کار افتادگی، بروز برخی رفتارهای غیر قابل پیش بینی و بی ثباتی سیستم شود.

تست نفوذ چه چیزی نیست؟

یک اقدام هماهنگ نشده برای دسترسی بدون اجازه به منابع را نمی توان یک تست نفوذ دانست. تست نفوذ باید به صورت برنامه ریزی شده و هماهنگ با صاحبان سیستم انجام شود. کمترین تأثیر تست نفوذ بر سیستم، ایجاد هشدارهایی بر روی سیستم تشخیص نفوذ یا IDS (در صورت وجود) است. به علاوه برخی تست ها منجر به از کار افتادن تجهیزات شبکه یا سیستم می شوند و به همین علت آگاهی مدیران و کارمندان از انجام تست نفوذ یک ضرورت به حساب می آید. تنها مورد استثناء در آگاهی دادن کامل به کارمندان، مربوط به تست سیستم تشخیص نفوذ و عکس العمل کارمندان در برابر آن است. بنابراین گرفتن مجوز از مدیریت برای انجام تست نفوذ جهت پذیرش پیامدهای آن، ضروری محسوب می شود.

چه چیزهایی باید تست شوند؟

در تست نفوذ لازم است تمام سرویس های درونی که توسط شرکت ارائه می شوند، مورد بررسی و آزمون قرار گیرند. سرویس های مذکور عبارتند از: Mail، DNS، سیستم های فایروال، ساختار کلمات عبور، سیستم های پروتکل انتقال فایل (FTP)و وب سرورها. طبق اطلاعات جدید سیستم های بی سیم شرکت و Public Branch Exchange(PBX) نیز باید مورد تست قرار گیرند. از طرف دیگر روش های بالقوه نفوذ مانند دسترسی به منابع شبکه و شیوه به دست آوردن اطلاعات نیز باید مورد بررسی قرار گیرند. همچنین تلاش های مهندسی اجتماعی را نیز برای دسترسی به منابع باید در نظر گرفت.

روش های تست: جعبه سیاه در مقابل جعبه سفید

تست نفوذ و یا ارزیابی آسیب پذیری ها از دیدگاه مدیریتی به دو روش اساسی می تواند انجام شود. در واقع تست نفوذ می تواند به صورت محرمانه (تست جعبه سیاه) و یا به صورت عمومی (تست جعبه سفید) انجام پذیرد.

تفاوت اصلی در این روشها میزان دانش تست کنندگان از جزئیات پیاده سازی سیستم مورد بررسی است. در تست نفوذ به روش جعبه سیاه فرض می شود تست کنندگان هیچگونه اطلاعاتی از زیرساخت های سیستم ندارند و لذا ابتدا باید گستردگی و توزیع سیستم را یافته و سپس شروع به تحلیل کنند. این مرحله بسیار زمان بر بوده و به عنوان مرحله جمع آوری اطلاعات شناخته می شود. در نقطه مقابل و در انتهای دیگر طیف، روش جعبه سفید وجود دارد که در آن اطلاعات کامل زیر ساخت، در اختیار تست کنندگان قرار می گیرد. این اطلاعات معمولاً شامل نمودارهای شبکه، کد منبع و اطلاعات آدرس دهی IP است. در میان این دو، طیف گسترده ای وجود دارد که آن را به عنوان روش جعبه خاکستری می شناسند. همچنین تست های نفوذ بنا بر میزان اطلاعاتی که در اختیار تست کنندگان قرار می گیرد به عنوان تست های "افشای کامل"، "افشای جزئی" و یا "کور" نیز توضیح داده می شوند.

بحث هایی بر سر میزان شایستگی نسبی هر کدام از این روش ها وجود دارد. تست به روش جعبه سیاه حملاتی را از طرف یک فرد ناآشنا با سیستم شبیه سازی می کند. تست نفوذ به روش جعبه سفید حملاتی را از داخل سازمان و یا بعد از نشت اطلاعات حساس شبیه سازی می کند که در آن مهاجم به نقشه شبکه، کد منبع و حتی برخی از کلمات عبور دسترسی دارد.

تست داخلی در مقابل تست خارجی

امروزه بسیاری از سازمان ها و شرکت ها دارای شبکه داخلی یا LAN هستند که از طریق آن بین کامپیوترها و منابع ارتباط برقرار کرده و می توانند برخی از منابع را از این طریق به اشتراک گذارند. در اینجا منظور از شبکه داخلی همه کامپیوترها، سوئیچ ها، پرینترها و همه دستگاه های دیگری است که در داخل شرکت یا سازمان قابل دسترسی هستند.
منظور از دستگاه های خارجی، آنهایی هستند که از طریق اینترنت و یا بخش عمومی شبکه قابل دسترسی هستند. در این بخش دستگاه هایی مانند وب سرورها (HTTP)، میل سرورها (POP3 و SMTP) و سرورهای DNS وجود دارند. به این دستگاه ها منابع خارجی گفته شده و معمولاً از آنجایی که به اینترنت اتصال پیدا می کنند، میزان خطر آنها نسبت به منابع داخل سازمان بالاتر در نظر گرفته می شود، اما تحقیقات نشان داده است حدود 50 درصد رخدادهای امنیتی در داخل سازمان رخ می دهند و هزینه ای را که بر سازمان تحمیل می کنند بسیار بیشتر از حملات خارج سازمانی است. برای مثال هر حمله داخلی به طور متوسط 2.7 میلیون دلار و هر حمله خارجی 57 هزار دلار برای شرکت اراکل هزینه دارد.

تست هایی که برای مشخص کردن آسیب پذیری های با دسترسی به منابع داخلی سازمان و یا از طریق مهندسی اجتماعی انجام می شوند، به عنوان تست نفوذ داخلی شناخته می شوند. تست های نفوذ داخلی می توانند به خوبی نشان دهنده حملاتی که با دسترسی های مجاز انجام می شوند باشند. برای مثال می توان به حملاتی که از طرف کارمندان اخراجی انجام می شود، اشاره کرد. در مقابل تست نفوذ خارجی برای شبیه سازی حملاتی است که از طریق اینترنت قابل انجام هستند. برای مثال در صورتی که هدف از انجام تست مطمئن شدن از امنیت پایگاه داده از سمت وب سایت سازمان است، تست نفوذ خارجی پیشنهاد می شود. البته بسیاری از سازمان ها و شرکت ها از هر دو روش برای تست نفوذ استفاده می کنند.

محدودیت های تست نفوذ

باید دقت داشت که تست نفوذ تنها یک تصویر لحظه ای از سیستم ها و شبکه ها در یک زمان مشخص است. تست نفوذ تنها بر روی سیستم هایی که در زمان اجرای تست در دسترس هستند و آسیب پذیری ها و نقص های امنیتی که توسط ابزارها و بسته های مختلف قابل شناسایی هستند، انجام می شود. به عبارت دیگر پروسه امنیت شبکه و سیستم، یک پروسه پیوسته و دائمی است زیرا به محض تمام شدن تست، ممکن است یک سیستم و یا برنامه کاربردی دیگر به مجموعه اضافه شده و در صورت اجرای دوباره تست نفوذ، نتایج متفاوتی حاصل گردد.

استانداردها و گواهینامه ها

انجام تست نفوذ می تواند منجر به افشای اطلاعات حساس سازمان مورد بررسی شود. به همین دلیل شرکت های امنیتی باید صریحاً نشان دهند که از هکرهای کلاه سیاه قبلی استفاده نکرده و همه کارمندان آنها به قوانین مربوط به کد نویسی اخلاقی پایبند هستند. شرکت های امنیتی برای نشان دادن قابل اعتماد بودن خود، می توانند از گواهینامه های حرفه ای در این زمینه استفاده کنند.

موسسه Information Assurance Certification Review Board (IACRB) یک گواهینامه تست نفوذ را به عنوان Certified Penetration Tester(CPT) ارائه می دهد. برای دریافت CPT کاندیدا باید چندین امتحان تئوری را پشت سر گذاشته و سپس یک امتحان عملی را نیز با اجرای یک تست نفوذ بر روی سرورهای فعال پشت سر گذارد.

موسسه SANS یکی دیگر از موسساتی است که در زمینه های مختلف امنیت فناوری اطلاعات دوره های آموزشی دارد و یک گواهینامه امنیتی به نام GIAC(Global Information Assurance Certification) صادر می کند. دو نوع از گواهینامه های GIAC مختص به تست نفوذ هستند و با نام های GIAC Certified Penetration Tester(GPEN) و GIAC Web Application Penetration Tester(GWAPT) شناخته می شوند.

برای برنامه های کاربردی مبتنی بر وب، Open Web Application Security Project(OWASP) یک چارچوب کاری را ارائه داده است که به عنوان یک محک (benchmark ) شناخته شده در سراسر جهان استفاده می شود.

چندین گواهینامه امنیتی نیز توسط دولت انگلیس تهیه شده است که در ابتدا هدف آنها سازمان های وابسته به دولت بود، ولی مدتی بعد در دسترس شرکت های تجاری که قصد دارند سطح بالایی از امنیت را برای مشتریان خود تضمین کنند، نیز قرار گرفت.

برای سالها تنها استاندارد تست نفوذ، الگوی CHECK بوده است که توسط گروه امنیت الکترونیک و ارتباطات انگلیس (CESG) تهیه شده است. این استاندارد در ابتدا یک پیش شرط اجباری برای تست های دولت مرکزی بوده ولی با توجه به قوانین انگلیس، اجرای آن برای دولت های محلی و شرکت های دولتی اجباری نبوده است. قابل ذکر است که استاندارد مذکور از سوی بخش خصوصی و شرکت های تجاری با استقبال خوبی روبرو شد.

الگوی TIGER یکی از الگوهای شناخته شده غیر دولتی انگلستان برای تست نفوذ است. برای به دست آوردن گواهینامه منطبق با الگوی مذکور، آموزش هایی توسط شرکت QBit ارائه می شود و برگزار کننده امتحانات مربوطه Glamorgan University است. برای گرفتن گواهینامه مذکور نیاز نیست فرد متقاضی در استخدام یک شرکت امنیتی باشد. گواهینامه تست کننده امنیتی ارشد (Tiger Senior Security Tester(SST)) معادل با رهبر تیم CHECK یا CHECK Team Leader(CTL) شناخته می شود.

گواهینامه CREST(Council of Registered Ethical Security Testers) نیز یک گواهینامه تست نفوذ انگلیسی است که بر مبنای استاندارد CREST داده می شود. موسسه CREST یک مجتمع غیر انتفاعی متشکل از 15 شرکت امنیتی انگلیسی اجرا کننده تست نفوذ است. گواهینامه این موسسه نیز مانند گواهینامه CHECK تنها به کسانی که در استخدام شرکت های ارائه دهنده گواهینامه هستند، داده می شود.

فسا-پسا