درباره دستاوردهای ماه مبارک رمضان و لزوم حفظ آن با علیرضا بکایی کارشناس امور مذهبی به گفت‌وگو نشستیم.
علیرضا بکایی در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به روزهای پایانی ماه مبارک رمضان و بیان ارزشمند بودن این روزها اظهار کرد: پیامبر اسلام (ص) در خطبه شعبانیه برکات این ماه را برای ما بیان فرموده‌اند؛ که این ماه نسبت به سایر ماه‌ها ویژگی‌های خاصی دارد و ما هم هر روز در دعای بعد از نمازهای ماه مبارک می‌خوانیم که خداوند این ماه را نسبت به ماه‌های دیگر، با شرافت و با فضیلت قرار داده است پس ارزش این ماه قابل وصف نیست.
وی در ادامه با طرح این پرسش که در این ماه چه اتفاقاتی برای انسان‌ها می‌افتد؟ ادامه داد: در این ماه با مقدماتی که خداوند فراهم می‌کند موانع اصلاح انسان، بازگشت و ترمیم خلاءهای روحی و ضعف‌های اخلاقی او برطرف می‌شود. اولین مانع همین معنایی است که در روایات معصومین (ع) داریم خداوند در این ماه شیطان را که مانع اصلی است از جلوی راه بندگان خود برمی‌دارد و او به غل و زنجیر کشیده می‌شود تا انسان‌ها بتوانند به سمت کمال حرکت کنند. از این رو روزها و حتی ساعت‌های این ماه خیلی بافضیلت است و انسان‌ها راحت‌تر می‌توانند تصمیم بگیرند، وقتی مانع نباشد انسان اشتیاق پیدا می‌کند که حرکت خود را به سمت تعالی ادامه بدهد.
وی افزود: در این صورت حتی خواب و نفس کشیدن در این ماه تسبیح محسوب می‌شود و یک دلیل آن، این است که روح انسان آلودگی ندارد. اگر کسی خودش را در این ماه در یک پازل بندگی قرار دهد و تمرین کند، قطعاً بعد از ماه مبارک رمضان، آثار و اندوخته‌های بدست آورده را باید تسری بدهد به سایر ماه‌های خود یعنی ماه شوال، ذی‌القعده و محرم و ...و همه بشود ماه رمضان که اگر اینگونه شود رابطه بنده و مولا محکم می‌شود.
نشاط واقعی انسان در خدمت حق بودن است
بکایی عنوان کرد: به اعتبار برنامه‌هایی که انسان در ماه مبارک رمضان برای خود تنظیم می‌کند از جمله روزه‌داری چه ظاهری و چه باطنی، تلاوت قرآن و سایر اعمال، خداوند آن کسالت گناه را از او دور می‌کند، چون گناه انسان را کسل می‌کند و با انجام اعمال نیک، معصیت و گرد و غبارهای روح از انسان برطرف می‌شود و خود به خود نشاط پیدا می‌کند. برخی از افراد فکر می‌کنند که خوشی‌های زندگی یعنی آن لذت‌های زودگذر نفسانی در حالی که این مسیر در حالت یک‌نواخت به سقوط منتهی می‌شود، اما معنی نشاط واقعی را اگر بخواهیم از واژگان دینی بیابیم به گونه‌ای دیگر است. اگر انسان در خدمت مولای خودش باشد نشاط دارد و به تعبیری عبادت نشاط‌آور است. این گونه نشاط پایدار است و انسان را به حیات طیبه رهنمون می‌سازد.
وی تصریح کرد: بچه وقتی احساس می‌کند که پدر و مادر از او راضی است خوشحال می‌شود، وقتی بنده بداند که مولا از او رضایت دارد نشاط پیدا می‌کند، ماه رمضان ماه تمرین بندگی است و این خود به خود نشاط‌آور است.
بکایی دستاورد دیگر ماه رمضان را نظم یافتن زندگی انسان در این ماه برشمرد و اضافه کرد: به لحاظ حذف برخی برنامه‌های غیرضرور در ماه مبارک رمضان و مراقبت‌هایی که روزه دار برای حفظ روزه خود می‌کند موجب می‌شود یک نظام مورد سفارش دین اسلام در زندگی فردی و اجتماعی انسان بوجود آید و این هم یکی دیگر از برکات ماه رمضان است که باید به سایر اوقات منتقل شود.
وی ادامه داد: در شب عید فطر خداوند به بندگانش جایزه می‌دهد و این را در دعای روز عید فطر می‌بینیم که به اندازه تمرینی که در این ماه داشته‌اید و تلاشی که کرده‌اید، حالا که این سفره درحال جمع شدن است، ما یک یادگاری به شما می‌دهیم که تا سال آینده این را حفظ کنید و به ما برگردانید نه اینکه آن را برای امور دنیا هزینه کنید. برخی هدیه را در همان روز عید فطر خرج می‌کنند یعنی تا شیطان از غل و زنجیر باز می‌شود انسان به حالت اولیه خود برمی‌گردد و این برای او ضرر است که در رفت و برگشت باشد انسان باید همیشه در حال حرکت به سمت جلو باشد نه برگشت، به دلیل اینکه عمر انسان برنمی‌گردد.
این کارشناس مسائل مذهبی تاکید کرد: باید بندگانی که روزه‌دار بوده‌اند خود را مهیای دریافت جایزه از خداوند کنند و لذت رمضان هم در آن روزهای پایانی است که نکات ظریف و آموزه‌های اخلاقی از آن به دست می‌آید، خداوند در شب عید فطر به اندازه همه ماه مبارک رمضان بندگانش را مورد عفو و تکریم قرارمی دهد و این خودش جایزه است، شب آخر شبی است که خداوند به همه هدیه می‌دهد و امیدواریم ان‌شاءالله خداوند توفیق بدهد که این رمضان را با پاکی و صافی به رمضان سال آینده متصل کنیم.
مناجات خوانی با مداحی متفاوت است
بکایی در بخش دیگری از سخنانش درباره مداحی و مناجات خوانی با بیان اینکه «مناجات خوانی با مداحی متفاوت است» گفت: مناجات خوانی و دعا کلاً رابطه بنده را با مولای خود برقرار می‌کند آن هم با استفاده از کلام معصوم(ع)، یعنی با ادعیه ماثوره که از ائمه (ع) است دعا خوان این پل را ایجاد می‌کند که یک بنده با ادبیات امام معصوم(ع) با خدا صحبت کند و بهترین وقت آن هم همین ماه مبارک رمضان می‌باشد.
وی در ادامه با اشاره به تفاوت‌هایی که بین مداحی و مناجات خوانی وجود دارد، گفت: آقایان بزرگوار و ذاکرین اهل بیت (ع) هم مسئولیت سنگینی دارند، یعنی خواندن و یا شنیدن مدح امام عبادت است و اگر یک ذاکری زحمت بکشد و انسانی را یاد امام بیاندازد فیض بزرگی نصیب او می‌شود و بزرگواران و مداحان باید بدانند که چقدر مسئولیت آنها سنگین است. اگر آنان به این مهم واقف باشند، قطعاً تلاششان را برای اندوخته سازی و تقویت در امور معارفی بیشتر از حال حاضر می‌کنند. ما در تاریخ می‌بینیم که اهل بیت (ع) به مداحان و شعرا چه التفات ویژه‌ای داشته‌اند، امام سجاد (ع)، امام صادق (ع)، امام رضا (ع) و سایر ائمه (ع) وقتی می‌دیدند که شاعری در مدح اهل بیت (ع) شعر می‌گوید و ولایت را معرفی می‌کند او را تکریم می‌کردند این بزرگواران حتی وقتی شاعر و مداحی وارد جمع آنها می‌شد به احترام او برمی‌خاستند و این خیلی معنا دارد، مداحان ما باید بدانند که در تاریخ جای آنها خیلی رفیع بوده است. مداحان باید با تلاش علم تحقیق و مطالعه مداحی خود را تقویت کنند.
رفتار مداح باید نسل جوان را به یاد امام معصوم(ع) بیندازد
این کارشناس مسایل مذهبی یادآور شد: امروز مداحان ما باید هم برای نسل جوان الگو باشند و هم الگوسازی کنند و رفتار و سیره آنها باید جوان را به یاد ائمه (ع) بیندازد. نه تنها با خواندن شعر بلکه به لحاظ شیوه‌های رفتاری، باید یک الگوی واقعی باشند. جایگاهی که اکنون مداحان در جامعه دارند آن هم در بین جوانان شاید دیگران به آن معنا نداشته باشند؛ از این ظرفیت باید استفاده کنند و آن را نباید فقط هزینه خواندن کنند. این عزیزان هر چقدر که اخلاق خود را به ائمه (ع) نزدیک‌تر کنند نسل جوان بیشتر با مسیر معنویت آشنا می‌شود، پس مداحان در این راستا نقش حیاتی را ایفا می‌کنند.
بکایی در ادامه به شاخص‌هایی که مقام معظم رهبری در دیدارهای مختلف که جامعه مداحان با ایشان داشته‌اند اشاره کرد و گفت: مقام معظم رهبری همواره برای جامعه مداحان فاکتورهایی را مطرح کرده‌اند که از جمله آنها اینکه مداح علاوه بر خوب خواندن، باید مضمون‌یابی خوب هم داشته باشد، یعنی نباید خیلی بر روی موارد تکراری، ذوقی و بدوی توقف کنند بلکه باید بر روی مضامینی تاکید کنند که با عبادات ما گره خورده و بصیرت افزایی را برای جامعه ما داشته باشند. به این معنا که غیر از بیان مصائب اهل بیت علیهم السلام باید مخاطب را با سیره زندگی آن بزرگواران که یک زندگی کامل بوده و اهداف مقدس آنان بویژه حضرت سیدالشهدا (ع) و حرکت عاشورایی آن حضرت آشنا کند و با ذکر نکات برتر و ویژگی‌های یاران امام حسین(ع) چگونه یار امام زمان شدن را در قالب اشعار قوی به مخاطب بازگو کند و خلاصه ضمن مستحکم‌تر کردن ارتباط مخاطب با امام جوان پس از ترک مجلس ذکر و عزا برای تقویت این رابطه تلاش کند تا لذت معنوی بیشتری بچشد که در این صورت مراقبت خود و فاصله گرفتن از ناهنجاری را بیشتر می‌کند. آیا این کم وظیفه‌ایست که بر عهده مداحان بزرگواراست؟
مداح باید دشمن شناس باشد
وی تاکید کرد: یک مداح هم باید عالم به زمان خود باشد، هم دشمن شناس باشد، هم بتواند دشمن را در قالب شعر به مخاطبش معرفی نماید و هم شیوه‌های برخورد با دشمن را مطرح کند.
این کارشناس مذهبی گفت: همین که می‌گویند ما نوکر اهل بیت (ع) هستیم این مسئولیت به همراه دارد و یک لفظ معمولی نیست، اگرچه شاید خیلی معمولی بر سر زبان‌ها باشد، نوکر مولایی مثل حضرت ابا عبدالله علیه السلام بودن خیلی جایگاه والایی دارد. اگر تأمل کنیم می‌بینیم که نوکر از جنس خود صاحب خانه می‌شود. داشته‌ایم در زمان اهل بیت (ع) افرادی در بیت و محضر ائمه(ع) تربیت می‌شدند و به نوعی لطیف و خوش رفتار می‌گشتند و ذاکران ما باید تربیت شده به دست امام زمان (عج) باشند. لفظ معنایی شعر هم برای مداح بسیار مهم است اگر شعر مناسبی خوانده شود قطعا تاثیر آن در جامعه و به خصوص نسل جوان مشاهده می‌شود.
بکایی تصریح کرد: اگر یک مداح سیره ائمه (ع) را مطالعه نماید و بعد روی خود پیاده کند بسیاری از ناهنجاری‌های جامعه از بین می‌رود زیرا مخاطب او را الگوی خود قرار داده است. مداح نباید مداحی را که وظیفه الهی است، یک صنف بببیند که اگر اینگونه شود خطرناک است و فرد در آخر به سمت پرتگاه کشیده می‌شود، مداح نباید این جایگاه ارزشمندی را که دارد قیمت‌گذاری کند و جایگاهش را بفروشد در این صورت هم کلامش تأثیر ندارد و هم خود تلف می‌شود.
وی تاکید کرد: اکنون شرایط، شرایط خاصی است و در عرصه جنگ نرم با دشمن مشغول نبرد هستیم، مداحان می‌توانند بیشترین نقش را در این عرصه داشته باشند، دشمن اکنون با حربه‌های نامحسوس فرهنگی حمله می‌کند و فضا، فضای مجازی است و آنها باید در جهت بصیرت افزایی مخاطبان تلاش کنند. قطعاً آقایان اهل منبر و وعاظ کار خودشان را می‌کنند و با استفاده از کلمات معصومین(ع) و آیات الهی بیداری را در جامعه جاری و ساری می‌کنند و مداحان هم همین کار را باید به شکل دیگری انجام بدهند.
در مداحی باید احساسات را با محتوا همراه کنیم
این کارشناس مسایل مذهبی خاطرنشان کرد: مداحان ما نباید مدح خود از ائمه را به سبک‌های ناپایدار محدود کنند چرا که با این کار فقط احساسات تحریک می‌شود، احساس خوب است و لازم، اما اصل نیست. اینکه فلان مداح فلان سبک می‌خواند حالا چه ابداعی، چه تقلیدی از داخل و یا خارج باشد اینها پایدار نیست و اعتقادات مخاطب را تقویت نمی‌کند و مداحان باید از این احساسات استفاده کنند و با مسایل محتوایی باید ظرف وجودی مستمع را پر کند.
سرمایه مداح فقط صدای او نیست
بکایی ادامه داد: مداح ما باید هر روز یک برنامه تنظیمی ثابت داشته باشد باید با تلاوت قرآن انس داشته باشد و نور را از
قرآن بگیرد. باید مطالعه داشته باشند و در هر روز یک زمان مشخصی را برای خواندن کتاب اختصاص بدهد. اینکه از طریق تلفن یا اینترنت فقط شعر بگیرد و بخواند درست نیست چرا که خمیرمایه مداح فقط صدای او نیست و الزامات دیگری هم در کنار این صدا است و با خروجی آن می‌شود مخاطب را ساخت و ارتقا داد. بارها مقام معظم رهبری در ارتباط با نقش مداحان بیانات کلیدی عجیبی را بیان فرموده‌اند که لازمه آن این است، که ابتدا مداح خودش را بسازد و وقتی اینگونه شد می‌تواند در مخاطب اثر بگذارد وگرنه فقط احساس است و احساس هم فقط در حسینیه و هنگام عزاداری خودش را نشان می‌دهد وقتی بیرون می‌روند دیگر چیزی در فرد نیست.
در حالی که مخاطب باید بعد از عزاداری آن نشاطی که در واژه‌های دینی است را احساس کند و بفهمد که سبک شده و می‌تواند ادامه راه بدهد و بداند در زمان غیبت حضرت وظیفه‌اش چیست و خود را برای انجام آن آماده کند. هنوز دشمن که از پا نیفتاده و طراحی می‌کند و ضربه هم می‌زند و خیلی وقت‌ها هم موفق می‌شود چون ما کار نمی‌کنیم و آنها کار می‌کنند، این عالم به زمان بودن خیلی برای مداحان و وعاظ محترم مهم است.
این کارشناس مسایل مذهبی گفت: برخی در روضه خواندن مسابقه می‌دهند و بازترین روضه را می‌خوانند ولی در خودشان هیچ تغییر و تأثّری رخ نمی‌دهد. بعضی روضه برای مردم می‌خوانند ولی چشم خودشان خشک است.
وی بیان کرد: نکته بعدی این است که وقتی انسان دشمن را شناخت بصیرت او که یک سرمایه و خمیرمایه اساسی در دین است و همواره مورد درخواست در تعقیبات نماز صبح و مغرب است را دنبال می‌کند، این بصیرت سبب می‌شود که انسان جبهه دشمن را بشناسد و همواره آماده باشد و لذا داشتن این فرهنگ مهم است جامعه ما فقط با خواندن شعر آماده نمی‌شود ما با دریافت محتوای درست و عملکرد صحیح برای لحظه‌های حساس آماده می‌شویم.
بکایی تصریح کرد: انتظار این است که ما کارها را انجام بدهیم و امام زمان (عج) تشریف بیاورد. آیا واقعاً کارها را انجام داده‌ایم و اگر انجام نشده با هیاهوکاری از پیش نمی‌رود و توصیه حضرت هم این است که هم دعا کنید و هم آماده باشید، یک رکن آمادگی ما این است که انسان در ابتدا باید اول خودش را بعد خانواده خود و بعد دوستان و محیط کار و جامعه را به گونه‌ای تغییر بدهد که همه آماده استقبال از حکومت جهانی امام عدل باشیم.
مجالس روضه باید جوانان را برای حضور در میدان مبارزه آماده کند
وی گفت: یک بخش از این کارهای آماده سازی جامعه به عهده آقایان مداح است چرا که تأثیر بیشتری بر روی جوانان می‌گذارند. این جوانان سرمایه‌های نظام دینی ما هستند و سرمایه برای اجرای برنامه‌های آینده این حکومت دینی هستند و توصیه رهبر معظم انقلاب به جوانان این است که اهل کسالت و خمودگی نبوده و اهل تلاش و فکر باشند، دنیا اکنون ما را رصد می‌کند و مجالس روضه‌خوانی برای این است که ما محکم باشیم و دلمان را به امام زمان (عج) قوی کنیم. اکنون ما در دنیا مطرح هستیم و جزء کشورهایی هستیم که بر روی ما حساب باز کرده‌اند و این به برکت ترویج معارف است، لذا در قبل از انقلاب ما کجای دنیا بودیم و کجا ذهن جوانان شکوفا بود؟ کجا به فناوری هسته‌ای و ساخت ماهواره با اهداف تعریف شده فکر می‌کردند، تمام اینها به خاطر این است که دین به ما گفته که از دشمن عقب نیفتیم، اکنون با رهنمودهای صاحب ولایت این راه برای جوانان ما هموار شده است.
این کارشناس مسائل مذهبی تاکید کرد: اصول دینی باید در جامعه احیا شود وقتی امام معصوم(ع) کسی را به نوکری پذیرفته انتظار این را هم دارد که وظایفش را درست انجام بدهد اگر انجام ندهد که دیگر نوکر نیست. فقط با خواندن و مداحی که نمی‌شود نوکری کرد، آن هم لازم است اما کامل نیست. امام نوکری را می‌خواهد که از گوش، زبان و چشمش مراقبت کند و سر وقت نمازش را بخواند. نوکر خوش اخلاق را می‌خواهد، نوکری که در خانواده تعامل دینی داشته باشد و فرزندان خود را با تربیت اهل بیتی آشنا کند تمام اینها شروط است اگر اینها را نتوانیم روی خودمان پیاده کنیم آن رابطه نوکر و اربابی محقق نمی‌شود.
بکایی اظهار کرد: در گذشته غالب ذاکران و مداحان ما بسیار باسواد بودند و ابتدا مطالعه و طلبگی می‌کردند و بعد مداح می‌شدند. حتی در گذشته مداحان قبل از اینکه وارد مجلس شوند برای خودشان توسل داشتند و بعد وارد مجلس می‌شدند. اینکه فردی خودش سخت باشد و بخواهد برای مردم، امام که عنصر لطیف است را توصیف کند تأثیرگذار نیست. مثل فردی که خودش تاریک است و بخواهد در جمع در مورد آفتاب صحبت کند اینها با هم هماهنگی ندارند. خود مداح باید به نور اهل بیت (ع) نورانی شود و متخلق به اخلاق آن بزرگواران شود تا بتواند مدح خورشید کند، وگرنه مدح او معنایی ندارد. در گذشته مداحان ما بیشتر مراقب اعمال و رفتار خود بودند.
ایشان در ادامه در پاسخ به این سوال که مردم چقدر با مناجات خوانی آشنا هستند و در جامعه شناخته شده است؟ گفت: متأسفانه دعا جای خود را آنگونه که باید در جامعه باز نکرده است. دعا ساختار زندگی انسان را تشکیل می‌دهد. اگر کسی زندگی خود را با دعا شکل بدهد نورانیت پیدا می‌کند و روان زندگی می‌کند و به خلأها و چالش‌های زندگی دچار نمی‌شود.
بکایی افزود: دعای ابوحمزه ثمالی یک دعای بسیار ارزشمند است که ان‌شاءالله امیدوارم همه توفیق خواندن آن را داشته باشند؛ در این دعا امام سجاد (ع) هم آسیب‌شناسی می‌کند و هم بیماری‌های ما را مطرح می‌کند و هم درمان آن را. یعنی اگر انسان با دستور و نسخه این دعا زندگی کند هیچ‌گاه بیمار روحی که همان گناه است سراغ او نمی‌آید و حتی پیشگیری هم می‌کند چرا که در این دعا مراحل وارد شدن و عمل کردن به دستورات اسلام در زندگی را داریم.
دعا بخش عمده زندگی انسان است
وی ادامه داد: امام سجاد(ع) در بخشی از دعای ابوحمزه ثمالی به خداوند عرض می‌کند: مگر من کیستم و من چقدر قیمت دارم؟ در این دنیا به این بزرگی من یک موجود کوچک هستم و معنا ندارد که دائماً "من" "من" کنم، این من کاذب را اگر بشکنیم خداوند "من" حقیقی را می‌دهد و آن شخصیت حقیقی امکان زندگی پاک و رشد و تعالی را همراه دارد و در حیات طیبه انسان پایدار می‌ماند وگرنه شخصیت کاذب رفتنی است.
بکایی افزود: امام می‌خواهد ما در قالب دعا یک چیزهایی داشته باشیم که همیشه همراه ما باشد و از ما جدا نشود و فردای قیامت به درد ما بخورد و این مهم در دعا وجود دارد و لذا نقش دعا این است که فرهنگ سازی کند ما زندگی بانشاط داشته باشیم.
بکایی تصریح کرد: برخی کاری به مغز دعا ندارند و به محض گرفتاری به مسجد و حسینیه مراجعه می‌کنند و تقاضای دعا می‌کنند، این استفاده ابزاری از دعا کردن است. حال آنکه خداوند به موسی فرمود که تو نخود آشت را هم از ما بخواه، آن گاه ما خودمان تصمیم می‌گیریم و برنامه‌ریزی می‌کنیم. ما در برنامه‌ریزی زندگی نگاهی به حضرت احدیت و امام عصر(عج) نداریم همین طوری زندگی خودمان را به هم می‌ریزیم و در بن بست که قرار گرفتیم، برمی‌گردیم به اینکه خدایا تو درستش کن! ما باید از ابتدا کار را به دست خدا بسپاریم، اینکه هر روز صبح می‌خوانیم "افوّض امری الی الله" تمام کارها را به خدا تفویض می‌کنیم یعنی تو برای من و زندگی‌ام طراحی کن، دعا این را به انسان یاد می‌دهد، ما دعاخوان و کسی که روی مفاهیم دعا کار کرده باشد را کم داریم. مردم باید با محتوای ادعیه آشنا شوند چرا که دعا انسان را پرواز می‌دهد.
وی تاکید کرد: در کنار ثقل اکبر که قرآن است دعا مطرح می‌شود و لذا امام راحل و استاد ایشان مرحوم آیت الله شاه‌آبادی ادعیه را قرآن صاعد نامیده‌اند. آن قرآن اصلی قرآن نازل است که در شب 23 ماه رمضان به صورت کلی نازل شده آن هم از بالا به پایین و دعا از پایین به بالا می‌رود وقتی بالا می‌رود، باید دعا خوان را هم ببرد بالا و اگر دعا، دعاخوان را بالا نمی‌برد مثل همان مداحی‌هایی است که فرد مداح در وصف ائمه می‌خواند ولی روی خودش هیچ تاثیری ندارد. اگر انسان در دعا بداند که دارد با مولای خود چه می گوید تاثیر بیشتری دارد.
بکایی در ادامه در پاسخ به این سوال که اگر دعا را بخوانیم ولی خیلی به معنا و محتوای آن توجه نکنیم، آیا تأثیر آن باز هم بر روی انسان باقی می‌ماند؟ گفت: خواندن دعا هم مثل خواندن قرآن است و اثرش را برای انسان باقی می‌گذارد و آن نورانیت و فیضش را دارد. اما اگر انسان بداند در دعا با مولای خود چه می‌گوید این خیلی بهتر است چرا که قطعاً حال انسان عوض می‌شود. مثل اینکه انسان می‌خواهد با کسی صحبت کند اما نمی‌داند چه می‌گوید این نمی‌شود و لذا در دعای کمیل هم می‌گوییم که «الهمنی ذکرک» یعنی خدایا به من یاد بده چگونه با تو حرف بزنم و دعاخوان‌ها باید این نقش را ایفا کنند و اگر مداح می‌خواهد دعا بخواند باید زحمت بکشد وگرنه خواندن صرفاً دعا نیست، دعا باید تعریف شود و اکنون مهجور واقع شده است.
وی گفت: ما برای ترویج دعا نمی‌توانیم سازمانی کار کنیم. هر فردی باید خودش را تقویت کند و استعدادها را در این راستا پیدا کنیم، دعاخوانی دیربازده است. مثل مداحی نیست که شما با یک صدای مناسب و یک برگ شعر بتوانی مداحی کنی، دعاخوانی یک سازوکار دیگری می‌خواهد و دعاخوان باید ازحداقل ادبیات عرب بهره داشته باشد، اینکه گفتم مداحان مطالعه کنند شامل این مورد هم می‌شود. مراقبت دعاخوان باید بیشتر باشد، از خودش مراقبت کند و شب که می‌خواهد برای مردم دعا بخواند حداقل در روز مراقب رفتار خود باشد، این نمی‌شود که انسان با چشم، گوش و زبانش خودش را آلوده کند و بعد بخواهد به مردم پاکیزگی را بیاموزد.
این کارشناس مسائل مذهبی ادامه داد: دعاخوان‌های قدیم کسانی بودند که استاد راهنما داشتند نه در دعا خواندن بلکه در تهذیب نفس؛ اساتید اخلاق مثل مرحوم شاه‌آبادی استاد امام خمینی (ره) دعاخوان بودند. علمای اهل معرفت و عرفان دعا می‌خوانند. اکنون سطح آن تنزل پیدا کرده حتی کسی هم که آمادگی ندارد می‌رود و دعا می‌خواند و نمی‌داند که این دعای کمیلی که دارد می‌خواند چه دریایی از معارف است و نمی‌داند امیرالمومنین (ع)در چه شرایطی این دعا را به حضرت کمیل آموزش داده است.
بکایی در ادامه بیان کرد: کسی که می‌خواهد وارد این فضای معطر شود با آلودگی امکان ندارد و انسان اول باید ناپاکی را از خودش دور کند و بعد آن عطر دعا را در درون خود بریزد مثل شیشه عطری که وقتی پاک است و عطر وارد آن می‌شود بوی آن کل فضا را می‌گیرد، اگر دعاخوان آماده وارد مجلس دعا شود عطر او تمام فضا را پر می‌کند. اما اینگونه نمی‌شود چرا؟ چون منِ دعاخوان هنوز ظرف وجودی خود را آماده دعا نکرده‌ام و این مشکل ما است که با آمادگی وارد عرصه دعا نمی‌شویم. اگر جوانی به وادی دعا وارد شود از مداحی هم یک بهره‌ای می‌برد اما اگر بخواهد فقط مداح شود معلوم نیست که بتواند از دعا هم بهره‌ای ببرد.
وی افزود: جوانی که در ماه مبارک رمضان می‌آید و لذت دعا را می‌چشد دیگر این ریسمان را رها نمی‌کند، افراد زیادی را داشتیم که اصلاً در این وادی‌ها نبود و نماز هم نمی‌خواندند یک شب از حسن اتفاق در مجلسی می‌نشیند و دعا گوش می‌کند این دعا او را متحول می‌کند و جوان بی‌نماز نماز شب خوان می‌شود، این خروجی دعا است و خوب است که جوانانی که مستعد امر معرفتی هستند در وادی دعا وارد شوند. دعا خوانی دیربازده است ولی اثر زیادی دارد. جوان باید ببیند که دعاخوان در مجلسش چه کار می‌کند و ابتدا با آن دعا خودش را اصلاح کند و به تبع آن مردم را هم اصلاح کند.
در دعا کردن نگاه طلبکارانه نداشته باشیم
این کارشناس مسائل مذهبی در ادامه در پاسخ به این سوال که مراحل دعا کردن چیست و انسان چگونه باید بداند که دعای او حتما بر زندگی‌اش تاثیر دارد؟ گفت: ما در دعا دو مفهوم داریم؛ یکی معنای خواندن است و یکی معنای خواستن که ما بیشتر به مفهوم دوم عادت کرده‌ایم و هر وقت می‌خواهیم دعا کنیم گویا حتماً باید چیزی بخواهیم، این توصیه شده که همه چیز را از ما بخواهید، اما صرف خواستن معامله‌گرانه است و انسان باید گاهی به درب خانه خدا برود و بگوید که من هیچ نمی‌خواهم فقط می‌خواهم با تو حرف بزنم. مگر تو مولای من نیستی و من عبد تو، همان دعایی که در مناجات حضرت علی (ع) داریم که می‌فرماید «انت المولا و انا العبد» گاهی در دعا بگوییم" من آمده‌ام حرف بزنم" همین، ما همیشه با موضع طلبکارانه به درگاه خدا می‌رویم.
بکایی افزود: هر وقت می‌رویم درب خانه خدا فقط می‌گوییم بده. یک بار اگر به گوش دل بشنویم که خدا می‌گوید تو هر چه بخواهی ما به تو می‌دهیم اما بی‌معرفت تو هم اینگونه هستی که ما هر چه می‌خواهیم تبعیت کنی؟! و در عین حال باید بدانیم که تمام خواسته‌هایی که خداوند از ما مطرح می‌کند به نفع خود ما است.
زمان‌های استجابت دعا
بکایی در ادامه با بیان اینکه «باید موانع اجابت دعا را رفع کنیم» اظهار کرد: چند چیز مانع اجابت است؛ دعای فرد حرام‌خوار، رباخوار، عاق والدین، معاملات مشکوک، شارب‌الخمر مستجاب نمی‌شود مگر اینکه توبه کند و جبران نماید. چند عامل در اجابت دعا شرط است یکی زمان دعا مثل وقت اذان ظهر، طلوع آفتاب و فجر، سحر، ثلث آخر شب، نزول باران، شب نیمه شعبان، شب قدر، شب عید فطر، بین نماز جمعه و خطبه‌های آن در این زمان‌ها شرایط اجابت دعا فراهم است به شرطی که مانعی نباشد و عامل بعدی این است که اجابت دعا را به خدا واگذار کنیم چرا که گاهی ما جلوی پای خود را نمی‌بینیم و حاجاتی برای 50 سال بعد می‌خواهیم باید سپرد دست خدا و ما تعیین کننده نباشیم. تصمیمات ریز و کلان را دست خدا بسپارید خدا از ما به ما نزدیک‌تر است و ما را از خودمان بیشتر می‌شناسد. موانع دعا را مرتفع کنیم و مابقی را به خدا بسپاریم.
منبع: ایسنا
