وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُهَا وَ يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا ۚ
كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ
آیه 6، سوره ی مبارکه ی هود
و هیچ جنبنده ای در زمین نیست، مگر آنکه روزی او بر خداست
و او قرارگاه دائمی و جایگاه موقت او را می داند. همه در کتاب آشکاری ثبت است.
نکته ها:
- کلمه ی «دابّه» از «دبیب» به معنای آهسته راه رفتن و قدم های کوچک برداشتن است، ولی به هر جنبنده ای اطلاق می شود.
- «رزق» به معنای بخشش مستمر است چه مادی و چه معنوی، و لذا در دعا می خوانیم: «اللهم ارزقنی ... قلبا خاشعا ... و لسانا ذاکرا ... و علما نافعا»(بحار الانوار، جلد 95، ص 258)، رزقی که خداوند می دهد از هر جهت مناسب با موجودات است، مثلا غذای کودک در شکم مادر به تناسب نیاز او تغییر می کند تا آنکه پس از تولد تبدیل به شیری گوارا می شود و الا انسان با چه قدرتی می توانست به نوزاد در رحم مادر غذا برساند و یا نوزاد چگونه می توانست غذای خود را بدست آورد.(و کاین من دابه لاتحمل رزقها الله یرزقها (آیه 60، سوره ی مبارکه ی عنکبوت)).
- «مستقر» به معنای جایگاه ثابت و «مستودع» به معنای ودیعه گذاشتن و گرفتن آن است که کنایه از جایگاه موقت است.
- حضرت علی علیه السلام در وصیت به فرزندش امام حسن علیه السلام می فرماید: رزق دو گونه است: نوعی از آن را باید با تلاش و کوشش بدست آورد و نوعی دیگر خود به سراغ تو می آید (بحار الانوار، جلد 5، ص 147)، مثل نور، باران و هوا در طبیعت و هوش و حافظه و استعداد در انسان.
پس مراد آیه آن نیست که گوشه ای بنشینیم و منتظر نزول غذای آسمانی باشیم، بلکه منظور آن است که هم کار و تلاش داشته باشیم و هم آنچه را بدست می آوریم رزقی از جانب خدا بدانیم، لذا همه ی پیشوایان دینی ما کار می کرده اند.
- لازمه ی رزق رسانی به همه ی موجودات، علم به مکان و نیاز آن هاست، باید یک سیستم بسیار دقیق وجود داشته باشد که آخرین آمار، آخرین نیازها و آخرین قرارگاه را بداند. تعداد انسان ها و حیوانات از دریایی، هوایی و صحرایی و همه ی موجودات ریز و درشت با ویژگی های گوناگون و نیازهای بسیار متنوع آن ها را بداند. (يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا)
- اگر همه ی امور در کتاب مبین است (كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ)، پس کسی که علم کتاب را داشته باشد همه چیز را می داند. در آیه ی آخر سوره ی مبارکه ی رعد می خوانیم: به کفار بگو: شاهد من خداوند است و کسی که علم کتاب را داراست. روایات شیعه و سنی می گویند که مراد از این شخص حضرت علی علیه السلام است.
- خداوند دو سنت دارد: یکی سنت رزق رسانی و یکی سنت اجرای امور از طریق اسباب و وسایل، بنابراین رسیدن رزق منافاتی با قانون تلاش انسان ها ندارد.
پیام ها:
1- موجود زنده، حق تغذیه دارد و خداوند این حق را بر خود واجب کرده است.
(مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُهَا)
2- رزق ما به دست خداست، در برابر دیگران گردن خم نکنیم. (مَا مِنْ دَابَّةٍ ... إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُهَا)
3- درباره ی روزی نه حرص بورزیم نه بترسیم.(و مَا مِنْ دَابَّةٍ ... إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُهَا)
4- خداوند هم منابع رزق را در اختیار ما قرار داده و هم عقل و وسیله ی استخراج، اکتشاف
و تحصیل آن را به ما عطا کرده است. (إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُهَا)
5- هر کجا برویم زیر نظر خدا هستیم، چه در سفر و چه در حضر. (يَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا)
6- همه ی اطلاعات و آمار این جهان به طور دقیق در مرکزی ثبت و ضبط می شود. (كُلٌّ فِي كِتَابٍ مُبِينٍ)
تفسیر نور
