∞ آیه شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان ∞

در تفسير عياشى از ابى الحسن عليه السلام روايت آمده ، كه فرمود: صبر در اين آيه بمعناى روزه است ، و هر گاه امر ناگوارى براى كسى پيش آيد، روزه بگيرد، تا بر طرف شود، چون خدايتعالى فرمود: (و استعينوا بالصبر و الصلاه ، و انها لكبيره الا على الخاشعين )، و خاشع بمعناى كسى است كه در نماز خود حالت ذلت بخود بگيرد، و منظور از خاشعان در اين آيه رسولخدا صلى الله عليه و آله و سلم و اميرالمؤمنين عليه السلام است .

قرآن مجید یكی از ویژگی های مؤمنان رستگار را خشوع در نماز دانسته و فرموده است:
«قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ»[5]
به تحقیق رستگار شدند مؤمنان، آنان كه در نمازشان خشوع دارند.

امیر مؤمنان علی ـ علیه السلام ـ به كمیل فرمود:
«یا كمیل: لیس الشّأن أن تصلّی و تصوم و تتصدّق، الشّأن أن تكون الصّلاه فعلت بقلبٍ تقیًّ و عملٍ عندالله مرضیًّ و خشوعٍ سویًّ»[6]
ای كمیل! عبادت، تنها نماز خواندن و روزه گرفتن و صدقه دادن نیست. بلكه شأن (عبادت) این است كه با قلب پاك و عمل مورد پسند خدا و خشوع راستین انجام پذیرد.

نكته قابل توجه این است كه جسم و جان باید توأم با هم در برابر خدا خضوع و خشوع كند؛ زیرا خشوع قلب، خشوع اعضا و جوارح را نیز در پی دارد چنان كه حضرت امیر ـ علیه السلام ـ فرمود:
«لیخشع لله سبحانه قلبك، فمن خشع قلبه خشعت جمیع جوارحه»[9]
باید قلبت برای خدای سبحان خاشع شود و كسی كه قلبش خاشع شد همه اعضایش خاشع می شود.
خشوع جوارح بدون خشوع قلب، تظاهر به خشوع و نوعی نفاق است كه به فرموده نبّی اكرم ـ صلیّ الله علیه و اله ـ باید از آن پرهیز كرد:
«إیّاكم و تخشّع النّفاق و هو أن یری الجسد خاشعاً و القلب لیس بخاشعٍ»[10]
از خشوع نمایی منافقانه بپرهیزید و آن این است كه اندام خاشع دیده شوند ولی قلب خاشع نباشد.