بحران آب در گلستان‌ جدی است

‌تغییر شرایط اقلیمی، کاهش نزولات جوی، بروز پدیده خشکسالی، مصرف بی رویه و ورود انواع آلاینده‌ها به منابع آبی از عوامل اصلی بحران کم آبی در سرزمین خشک و بیابانی ایران و نیز این استان شمالی کشور با یک میلیون و 850 هزار نفر است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، اگر در دهه‌های گذشته نام گلستان در باور عمومی مردم این استان و دیگر نقاط کشور با سرسبزی و وفور منابع آبی عجین بود‌، اما امروز کمبود منابع آبی و قرار گرفتن در مرحله تنش آبی به تهدیدی جدی برای مردم این دیار تبدیل شده است.

کمبود منابع آبی در گلستان صرف نظر از تاثیرات منفی در بخش کشاورزی که حرفه بخش اعظم روستاییان و برخی از مردم شهرهای این دیار است، نگرانی‌های مضاعفی را در بین مسئولان استان برای تامین آب شرب ایجاد کرده است.

هم اکنون مجموع منابع آبی گلستان حدود 2 میلیارد و 485 میلیون متر مکعب درسال است که نیمی از آن منابع زیرزمینی و نیمی دیگر از منابع سطحی تامین می‌شود، درحالی که این عدد هم اکنون با توجه به کاهش میزان بارندگی طی سال آبی جاری به گفته مدیرعامل آب منطقه ای استان به 980 میلیون مترمکعب کاهش یافته است.

از سوی دیگر در مناطق روستایی استان گلستان هفت هزار کیلومتر شبکه و خطوط انتقال وجود دارد که 30 درصد آن فرسوده و قدیمی بوده و در هدر رفت منابع آبی موثر است.

مصرف بی رویه، دوری و فاصله روستاها از یکدیگر و آبرسانی با تانکر بخش دیگری از مشکلات در مناطق روستایی استان در بحث تامین آب است.

در مناطق شهری استان نیز افزون بر سه هزار و 200کیلومتر شبکه توزیع و انتقال آب وجود دارد که 20 درصد قدیمی و فرسوده بوده و نیازمند مرمت و نوسازی است.

همچنین کاهش آورد رودخانه‌ها، خشک شدن منابع آب‌های سطحی و چشمه‌ها یکی از مشکلات اساسی فراروی گلستان بوده و این مساله بویژه در مناطق روستایی که به طور متوسط از 10 درصد چشمه‌ها به عنوان منابع آبی استفاده می‌شود‌، تاثیر وضعیت خشکسالی و افت محسوس آب را شدیدتر کرده است.

به عبارتی مجموع این مشکلات باعث شده که هم اینک افزون بر 80 درصد از منابع آب زیرزمینی استان استفاده شود، در حالی که این رقم باید کمتر از 60 درصد باشد.

معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب شهری گلستان در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، با ابراز نگرانی از کاهش منابع آبی استان گفت: نخستین تاثیر این کاهش، مواجه شدن با کمبود 800 لیتر آب در ثانیه برای مصارف مناطق شهری است.

مهیار خسروی افزود: هم اکنون آب مورد نیاز 342 هزار واحد شهری گلستان از 240 حلقه چاه آب عمیق، 13 دهنه چشمه و 2 رشته رودخانه با دبی سه هزارو 800 لیتر بر ثانیه تامین می‌شود که جوابگوی نیاز شهروندان نیست.

وی با اشاره به میانگین یکهزار و 500 لیتر مکعبی سرانه آب در کشور، اضافه کرد: این استان در مرحله تنش آبی قرار داشته و این سرانه هم اینک یکهزار و 300 متر مکعب است.

خسروی با بیان اینکه زنگ خطر کم آبی در گلستان از سال‌ها پیش به صدا در آمده است، یادآور شد: ادامه روند کنونی مصرف بی رویه منابع آبی، تا چند سال آینده این استان سرسبز را به منطقه‌ای خشک، بی آب و خالی از سکنه تبدیل خواهد کرد.

وی تصریح کرد: در حوضه منابع آبی و مشکلات پیش آمده آن‌ لازم است مردم با مصرف درست این مایع حیات، مانع از بروز فاجعه‌های ناگوار زیست محیطی در آینده نه چندان دور شوند.

معاون آبفا گلستان، آموزش و فرهنگ سازی را کلید اصلی در مدیریت مصرف آب دانست و گفت: آموزش‌ها باید از سنین کودکی تا دوران دانشگاه ادامه یابد تا افراد با اهمیت و ارزش منابع آبی آشنا شده و نسبت به مصرف درست آن احساس مسئولیت نمایند.

خسروی اضافه کرد: افزون بر 90 درصد منابع آبی کشور و گلستان دربخش کشاورزی مصرف می‌شود و باید بیشترین تلاش‌ها برای مصرف بهینه آب در این بخش انجام گیرد.

وی با اشاره به مصرف حدود هفت درصد منابع آبی در بخش شرب اظهارکرد: فاصله زیاد مصرف آب در دو بخش کشاورزی و شرب سبب شده تا نوعی تضاد و دوگانگی در ذهن مردم ایجاد و این سوال مطرح شود که راهکارهای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی چرا اجرایی ومدیریت نمی شود.

هم اینک در بخش کشاورزی با توجه به سیستم های آبیاری سنتی بخش اعظم آب مصرفی به هدر می رود و مدرن سازی سیستم آبیاری در این بخش و یکپارچه سازی اراضی بخشی از راهکارهای مدیریت مصرف منابع آبی در این عرصه است.

خسروی، قیمت پایین آب را از عوامل موثر در مصرف بی رویه منابع آب بویژه در بخش شرب دانست و اضافه کرد: هم اکنون یک متر مکعب آب (معادل یکهزار لیتر‌) با قیمت متوسط 270 تومان به شهروندان عرضه می‌شود، درحالی که قیمت یک بطری آب معدنی نیم لیتری حداقل 500 تومان است.

وی با تاکید بر ضروری بودن افزایش قیمت آب شرب و تاثیر آن بر مصرف بهینه تصریح کرد: هزینه تمام شده هر متر مکعب آب شرب در گلستان 11 هزار ریال است.

معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب شهری گلستان، تهیه برنامه های مستند در خصوص اهمیت آب و نیز آشنایی مردم با تغییرات اقلیمی را درمدیریت مصرف مهم دانست و یادآور شد: مردم باید نسبت به شرایط موجود آگاه شوند تا با درک صحیح و نیز احساس مسئولیت بیشتر نسبت به مصرف درست منابع آبی اقدام کنند.

خسروی باتاکید برضرورت همکاری همه دستگاه ها و نهادهای اداری، اجرایی، فرهنگی و آموزشی درمقوله مدیریت صحیح مصرف منابع آبی، یادآور شد: هم اینک بخش اعظم آب گلستان از سفره‌های زیرزمینی ( 20 هزار حلقه چاه مجاز) تامین می‌شود که این مساله یک بحران جدی بوده، ضمن اینکه وجود هزاران حلقه چاه غیر مجاز لطمه سنگینی بر منابع آب زیر زمینی استان وارد کرده است.

وی همچنین با بیان اینکه 70 درصد آب شرب مصرفی شهروندان گلستانی تبدیل به فاضلاب می‌شود، گفت: تصفیه این فاضلاب‌ها و استفاده از آب بدست آمده در بخش‌های کشاورزی، آبیاری فضای سبز، شست‌وشوی ماشین و دیگر بخش‌ها ضروری است.

خسروی افزود: هم اکنون از مجموع 22 شهر تحت پوشش شرکت آبفای گلستان تنها در چهار شهر گرگان، بندرگز، کردکوی و بندرترکمن شبکه جمع آوری فاضلاب و تصفیه خانه آن اجرا شده و در دیگر شهرها، بدلیل کمبود اعتبار این طرح اجرایی نشده و یا بصورت نیمه تمام باقی مانده است.

به گفته وی، برنامه ریزی‌های لازم برای اجرایی شدن طرح جمع آوری فاضلاب شهری و احداث تصفیه خانه فاضلاب در شهرهای گنبدکاووس، آزادشهر، علی آباد و آق قلا نیز انجام شده است.

معاون خدمات مشترکین شرکت آب و فاضلاب شهری گلستان نیز الگوی مصرف آب شرب در شهرهای مختلف استان را بین 20 تا 24 متر مکعب در ماه اعلام کرد و گفت: از مجموع 260 هزار انشعاب آب شهری با بهره‌مندی 342 هزار واحد، 70 درصد مشترکین کمتر از 20 متر مکعب آب مصرف می‌کنند.

به گفته محمدرضا نکویی، 18 درصد مشترکین بین 20 تا 40 متر مکعب و 2 درصد نیز بالای 40 متر مکعب آب در ماه مصرف می‌کنند.

وی با بیان اینکه به مشترکین پر مصرف ابتدا تذکر شفاهی و سپس کتبی داده شده و در صورت رعایت نکردن با مجوزهای قانونی انشعاب آب آنان قطع خواهد شد، افزود: درحالی که میانگین جهانی الگوی مصرف آب 150 لیتر در شبانه روز برای هر فرد است، اما هر گلستانی بین 210 تا 230 لیتر آب در شبانه روز مصرف می‌کند.

نکویی، مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، فضای سبز شهری و مصارف خانگی را مهم دانست و بر لزوم توجه بیشتر مردم به منابع آب و حفظ آن تاکید کرد.

اگر چه مدیریت مصرف آب بویژه در بخش شرب از دغدغه‌های جدی مدیران حوضه آب به شمار می‌رود و برای نهادینه کردن فرهنگ درست مصرف کردن، تلاش‌های زیادی نیز انجام شده‌، اما مصرف این ماده حیات بخش همچنان بدون ضابطه و الگو ادامه دارد.

به اعتقاد کارشناسان موضوع مصرف بهینه آب صرف نظر از بعد اقتصادی آن بیشتر جنبه فرهنگ سازی و اجتماعی دارد و مردم باید به این نکته که مصرف بیش از اندازه مساوی با اسراف و کم آبی است، واقف باشند.

ترویج فرهنگ استفاده از شیرهای آب سنسوری توسط مشترکین خانگی و پرهیز آنان از مصرف آب شرب شهری برای مصارف دیگر مثل شست‌وشوی حیاط، خودرو، دیوارها و آبیاری درختان می تواند در کاهش مصرف آب موثر باشد.

مشکلات و وضعیت آب شرب روستایی گلستان نیز دست کمی از آب شرب شهری ندارد و خشکسالی‌ها منابع تامین آبی در این حوزه را نیز دچار چالش کرده است.

هم اینک از 931 روستای استان 857 روستا دارای سیستم لوله کشی آب شرب سالم و بهداشتی بوده و به 74 روستا نیز بصورت سیار آبرسانی می‌شود.

به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی گلستان، از جمعیت 870 هزار نفری ساکن درمناطق روستایی این استان 760 هزار نفر معادل 76 درصد از خدمات این شرکت بهره مند هستند.

مهدی شکیبافر، خشکسالی‌های بی سابقه طی سال‌های اخیر را از دلائل اصلی در ایجاد مشکلات درمنابع تامین آب مناطق روستایی گلستان دانست و افزود: این امر سبب پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن منابع آبی سطحی و چشمه‌های استان شده است.

وی اضافه کرد: خشک شدن منابع آب سطحی و چشمه ها از مشکلات اساسی این شرکت که بطور متوسط از 10 درصد چشمه‌ها بعنوان منابع آبی استفاده می‌کند، است.

شکیبافر همچنین مصارف بی رویه غیرمجاز، دوری و فاصله روستاها از یکدیگر، آبرسانی از طریق تانکرهای سیار و همزمانی پیک مصرف کشاورزی با مصرف شرب در مناطق روستایی را از دیگر مشکلات شرکت آبفار گلستان در تامین آب مشترکان خود اعلام کرد.

به گفته وی، در پیک مصرف آب در مناطق روستایی گلستان، 93 درصد آب تامینی در بخش کشاورزی و 7 درصد در بخش شرب مصرف می‌شود.

مدیرعامل شرکت آبفار گلستان بابیان اینکه این شرکت درسال افزون بر 36 میلیون متر مکعب آب به مشترکان عرصه می‌کند، گفت: 70 درصد مشترکان الگوی مصرف آب یعنی 17 متر مکعب در ماه را رعایت می‌کنند.

به گفته شکیبافر، ازمجموع 207 هزارو 354 مشترک شرکت 30 درصد آنان 2 تا چند برابر الگوی بهینه، آب مصرف می‌کنند.

از سوی دیگر اگرچه بحث هدر رفت آب در شبکه توزیع در مناطق شهری و روستایی گلستان بین 20 تا 25 درصد اعلام شده است‌، اما بخش اعظم این هدر رفت بدلیل واقع بودن شبکه توزیع در عمق یک تا یک و نیم متری زمین، به داخل سفره‌های زیر زمینی نفوذ می‌کند.

در خصوص مشکلات کمبود آب، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان نیز گفت: تنها درخرداد امسال میزان بارش‌ها در استان 92 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل و حدود 80 درصد نسبت به دوره دراز‌مدت کاهش داشته است.

علی نظری افزود: میزان بارش‌ها از مهر 1393 (ابتدای سال آبی جاری) تا پایان خرداد 94 و در مقایسه با نسبت به دوره دراز مدت بیش از 19 درصد کاهش یافته است.

به گفته وی، بیشترین میانگین بارندگی خرداد 94 در محدوده گالیکش با حدود 18 میلی متر بود، درحالی که در محدوده شهرستان‌های بندرترکمن و گمیشان گزارشی از بارش نداشته‌ایم.

نظری اضافه کرد: آورده آب دو رودخانه‌ مهم گلستان نیز از مهر 93 تا پایان خرداد 94 نسبت به دوره شاخص درحوضه قره سو حدود 94 درصد و در حوضه گرگانرود بیش از 70 درصد کاهش داشته است.

وی تصریح کرد: ذخیره آبخوان‌های آزاد زیر زمینی گلستان نیز در خرداد امسال درمقایسه با خرداد 93 افزون بر 148میلیون متر مکعب کاهش داشت، ضمن اینکه این آمار درمقایسه با متوسط 23 سال گذشته، 221 میلیون متر مکعب کاهش را نشان می‌دهد.

نظری همچنین از کاهش حجم ذخیره آب سدهای استان خبر داد و گفت: هم اکنون کل آب ذخیره شده پشت سدهای گلستان افزون بر 56 میلیون متر مکعب بوده که 36 درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است.

یحیی لطفی مدیرکل دفتر بهره برداری و نگهداری تاسیسات آب منطقه ای گلستان نیز در ارتباط با برداشت‌های غیر مجاز آب از سدها گفت: شرایط آبی امسال نسبت به سال گذشته سخت تر است و اگر همین آب محدود نیز مدیریت صحیح نشود، باعث کمبود شدید آب خواهد شد.

‌

با توجه به مصرف افزون بر 90 درصدی منابع آبی در بخش کشاورزی، بارها متولیان دو وزارتخانه نیرو و جهادکشاورزی بر ضرورت اصلاح شیوه‌های آبیاری سنتی به نوین تاکید کرده‌اند، اما روند اجرای تغییر آبیاری غرقابی با هدر رفت بالای آب به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و بارانی همچنان کند پیش می‌رود.

استان گلستان دارای افزون بر 650 هزار هکتار اراضی زراعی و باغی است که 280 هزار هکتار آن بصورت آبی کشت می‌شود و اجرای سیستم‌های آبیاری نوین، نقش موثری در مدیریت بهینه مصرف آب در این بخش خواهد داشت.

مسئولان جهادکشاورزی گلستان، سطح اراضی که قابلیت اجرای سیستم‌های آبیاری نوین را دارد، تنها 110 هزار هکتار اعلام کرده‌اند و تاکنون فقط 43 هزار هکتار از این اراضی به این سیستم‌ها مجهز شده‌اند.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی گلستان نیز گفت: با وجود کاهش نزولات جوی، کم آبی و خشکسالی سال‌های اخیر، امسال افزون بر 21 هزار هکتار از اراضی استان به کشت برنج اختصاص یافته است.

محمدرضا عباسی اظهار کرد: با اینکه خشکسالی چند سالی است گلستان را تهدید می‌کند، اما کشت بدون نسق شالی (بدون اخذ مجوز) در گلستان همچنان ادامه دارد و پیش بینی می‌شود امسال این رقم به 35 هزار هکتار نیز برسد.

وی میزان کشت نسق (اراضی قابل کشت شالی) گلستان را حدود 12 هزار هکتار اعلام کرد و افزود: هر ساله چند برابر این رقم به صورت غیر نسق از سوی کشاورزان کشت می‌شود.

عباسی با بیان اینکه کشت این محصول با وجود برخی ممنوعیت‌های کشت شالی در گلستان انجام می‌شود، وظیفه جهادکشاورزی را در این رابطه توصیه‌ای بیان کرد و گفت: مسایل مربوط به آب و کشت بدون نسق برعهده متولیان بخش آب استان است.

این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان کشت هر هکتار شالی به رقم بالایی از آب نیاز دارد که با توجه به خشکسالی رخ داده در گلستان اینک امکان تامین آن وجود ندارد.

باید یادآور شد که اگرچه با اجرای سیستم‌های آبیاری نوین در اراضی کشاورزی، صرفه جویی قابل توجه در منابع آبی رخ خواهد داد، اما رییس سازمان جهادکشاورزی گلستان معتقد است، اجرای این نوع آبیاری بدلیل بالا بودن هزینه‌های اجرایی آن برای کشاورزان استان مقرون به صرفه نیست.

مختار مهاجر با یادآوری اینکه اجرای سیستم آبیاری نوین بصورت بارانی در هر هکتار 90 میلیون ریال و بصورت قطره ای 110 میلیون ریال برای کشاورزان هزینه دارد، گفت: با وجود اینکه دولت بابت هر هکتار 55 تا 60 میلیون ریال تسهیلات بلا عوض می‌دهد، اما کشاورزان استان که بیشتر خرده پا و دارای اراضی محدود هستند، توان پرداخت هزینه‌های سهم خود را ندارند.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاهیان و محققان باید روش‌های ساده و کم هزینه تری را برای استفاده بهینه از منابع آب به کشاورزان ارایه نمایند، افزود: براساس مطالعات انجام شده، اجرای سیستم‌های آبیاری نوین 40 تا 50 درصد بهره وری آب را بالا می‌برد و درانتقال آب از چاه تا مزرعه با استفاده از لوله که کم هزینه است، 20 تا 25 درصد بهره وری آب نسبت به شیوه‌های سنتی افزایش می‌یابد.

مهاجر همچنین با انتقاد از مطرح شدن اینکه بخش کشاورزی بالغ بر 90 درصد منابع آب را مصرف می‌کند، گفت: در این استان که میزان تبخیر آب حداقل دو برابر میزان بارش است و بخشی از آب در زمین نفوذ و بخشی نیز به دریا می‌ریزد، باید دراین درصد تجدید نظر شود.

براساس نظر کارشناسان هواشناسی و آب منطقه ای گلستان هم اکنون میزان تبخیر آب در برخی نقاط استان تا 3 برابر میزان جهانی آن است، بطوری که 73 درصد بارندگی ها از سطح زمین تبخیر می‌شود.

متوسط بارندگی سالانه گلستان 450 میلیمتر بوده که این میزان با توجه به شرایط اقلیمی استان متفاوت است، درمناطق جنوبی (کوهستانی) حدود 700 میلیمتر و مناطق شمالی (نوار مرزی) حدود 200 میلیمتر است، ضمن اینکه متوسط تبخیر آب از 800 میلیمتر در نواحی جنوبی تا 2 هزار میلیمتر در نواحی شمالی آن متغیر است.

راهکارها

استاندار گلستان با اشاره به کاهش نزولات آسمانی و خشکسالی پی در پی در استان و پیش بینی تداوم آن طی سال‌های آینده، بر لزوم ایجاد باور عمومی در مردم نسبت به این بحران تاکید کرد.

حسن صادقلو اظهار کرد: برای ایجاد این باور باید از همه ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی از جمله رسانه‌های گروهی، مبلغان و معتمدین استفاده شود.

وی با تاکید برضرورت تدوین برنامه‌های کوتاه، میان و بلند‌مدت از سوی دستگاه‌های عضو شورای حفاظت منابع آب گلستان برای مدیریت مصرف آب و کاهش پیامدهای ناشی از بحران و کمبود آب نیز افزود: اقدامات دستگاه‌ها برای فرهنگ سازی در این حوزه باید بصورت مستمر و در قالب یک برنامه بلند مدت باشد.

صادقلو با اشاره به انجام توام اقدامات سلبی و ایجابی در حوزه برخورد با متخلفان حوضه آب بویژه دارندگان چاه های غیرمجاز و نیز زارعان محصولات با مصرف آب بالا بویژه شالی کاری، اضافه کرد: تدوین یک راهبرد مشخص برای رعایت الگوی کشت در گلستان ضروریست که باید از سوی متولیان به جدیت پیگیری شود.

وی، ضرورت مهندسی آب های غیرمتعارف، انجام مطالعات احداث مخروط افکن‌ها یا تغذیه‌های مصنوعی برای تقویت سفره‌های زیر زمینی، پیگیری طرح انتقال آب از استان‌های مجاور به گلستان و تشکیل کارگروه‌های تخصصی شورای حفاظت از منابع آب را از دیگر موضوعات مورد نیاز برای مدیریت مصرف آب و کاهش پیامدهای بحران آب در این استان دانست و بر اجرایی کردن آن تاکید کرد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای گلستان نیز با بیان اینکه تعداد چاه‌های آب گلستان دربخش کشاورزی و صنعتی 37 هزارو 305 حلقه است، گفت: از این تعداد 20 هزارو 464 چاه دارای پروانه و 16 هزارو 841 حلقه فاقد پروانه بهره‌برداری هستند.

نظری افزود: نصب کنتورهای هوشمند، انسداد چاه‌های غیرمجاز، اجرایی کردن الگوی کشت و آگاهی بخشی به مردم نسبت به پیامدهای کم آبی، بخش از راهکارهای رفع مشکلات در این بخش و کمک به حفظ و مدیریت منابع آبی است.

وی همچنین با یادآوری اینکه از مجموع چاه‌های مجاز استان تنها 4 هزارو 500 حلقه برقی است، گفت: با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و با همکاری شرکت برق درسال جاری 550 حلقه چاه برقی خواهد شد.

نظری، درخصوص نصب کنتورهای هوشمند افزود: تاکنون 867 حلقه چاه آب مجاز استان به این نوع کنتور مجهز شده و تا پایان امسال 550 حلقه چاه دیگر تجهیز خواهد شد.

وی در مورد انسداد چاه‌های فاقد پروانه اظهارکرد: 33 گروه بازرسی بر فعالیت چاه‌های آب در سطح استان نظارت دارند و با همکاری محاکم قضایی امسال 732 حلقه چاه آب غیرمجاز مسدود می‌شود که حکم قضایی 157 چاه اخذ شده است.

مدیرکل هواشناسی نیز گلستان را جزء چهار استان اول کشور در بحث بحران آب و خشکسالی بیان کرد و گفت: براساس نقشه‌های ماهواره‌ای پدیده خشکسالی مهمان 30 سال آینده گلستان است.

سید محمدرضا رضوی به کشت سالانه 50 هزار هکتار محصولات با نیاز آبی بالا و بصورت غرقابی را یادآور شد و افزود: بایستی برای کاهش آسیب‌های بحران آب و خشکسالی، جلوی کشت چنین محصولاتی بویژه شالی گرفته شود و نیز با تشکیل کارگروه تخصصی نسبت به تغییر الگوی کشت اقدام گردد.

محمدهادی رحمتی مدیرعامل آبفا گلستان نیز با بیان اینکه شرکت با 350 هزار مشترک حدود یک میلیون نفر از جمعیت استان را زیرپوشش دارد‌، بر فرهنگ سازی و مدیریت مصرف در راستای جلوگیری از کمبود آب تاکید کرد.

به گفته وی، هم اینک صرفه جویی در بخش‌های مختلف خانگی، کشاورزی و حتی صنعت تنها راهکار کاهش مشکلات خشکسالی و بحران آب در استان است.

منبع: ایسنا