∞ آیه شب هفدهم ماه مبارک رمضان ∞

خداوند براى این که مردم در عالم اسباب گم نشوند و روزى را نتیجه منحصر به فرد تلاش و کوشش هاى خود به تنهایى ندانند، گاه به اشخاصى روزى مى رساند ک تلاش چندانى نکرده اند و گاه روزى را از کسانى مى گیرد که تلاش فراوان داشته اند، تا روشن سازد در پشت این دستگاه قدرت دیگرى حاکم است، (ولى نباید فراموش کرد که این در حقیقت یک استثناء است، اما اصل اساسى همان تلاش و کوشش است)

نْظُر اِلَى النَّملَةِ فِى صِغَرِ جُثَّتِها وَلَطافَةِ هِیئَتِها لا تَکادُ تَنالُ بِلَحْظِ البَصَرِ وَلا بِمُسْتَدْرَکِ الفِکْرِ کَیْفَ دَبَّتْ عَلى اَرْضِها وَصُبَّتْ عَلى رِزْقِها تَنْقُلُ الحَبَّة الى جُحْرِها وَتَعُدُّها فِى مُسْتَقَرَّها تَجْمَعِ فى حَرَّها لِبَردِها وَفى وِرْدِها لِصَدْرِها مَکْفُولَةٌ بِرِزْقِها مَرْزُوقَةٌ بِوِفْقِها لا یَغْفلُها المَنّانُ وَلا یَحْرُمُها الدَّیّانُ وَلَوْ فِى الصفا الیابِسِ وَالْحَجَرِ الجامِسِ»(9): «نگاه کنید به مورچه با کوچکى جثه و نازکى اندامش که به نگاه با گوشه چشم دیده نمى شود، یعنى وقتى دقیق نظر کنیم آن را مى بینیم. و به اندیشه درک نمى گردد، چگونه مسیر خود را مى پیماید و براى به دست آوردن روزى اش مى شتابد، دانه را به لانه اش انتقال مى دهد، و آن را در انبارش (براى روز سختى) آماده مى گذارد و در تابستان براى زمستان و هنگام آمدن (روزهاى گرم) براى وقت بازگشتن (روزهاى سرد) دانه ها را گرد مى آورد، خداوند ضامن روزى اش بوده، مناسب حال راه روزى اش را گشاد، پروردگار -بسیار نعمت دهنده ـ از آن غافل نیست و خداوند جزادهنده، آن را محروم و بى بهره نمى گرداند و اگرچه در سنگ خشک (که چیزى از آن نمى روید) و سنگ سخت (که از جایى به جایى حرکت داده نمى شود) باشد».

بنام خدا

تفسیر المیزان - خلاصه
(الله یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر و فرحوا بالحیوه الدنیا و ما الحیوه الدنیا فی الاخره الا متاع ):

(خدا روزی را بر هر کس که بخواهد گشایش می دهد ورزق را مقدر می نماید، اما آنها به زندگی دنیا شادمان شده اند و زندگی این دنیا دربرابر آخرت جز متاع ناچیزی نیست )،یعنی بهره این دو گروه که همان عاقبت نیکو برای اولوالالباب و جهنم و داربوار برای کافران و پیمان شکنان است ، خودنوعی رزق می باشد که خدای متعال هر که را بخواهد و هر طور بخواهد از آن یااز این روزی بهره می دهد، اما مردم به زندگی دنیا دلبسته اند غافل از اینکه رزق حقیقی همان رزق آخرت است و دنیا مقصود بالذات نیست ، بلکه متاع ووسیله ایست برای زندگی دیگر در سرای عقبی ، در واقع دنیا مزرعه آخرت وجائی است که باید در آن درصدد کسب روزی آخرت برآمد، لذا اگر دنیا را باآخرت مقایسه کنیم ، زندگی دنیوی زمانی حق است که به نظر مقدمه و وسیله لحاظ شود، اما اگر خودش مقصود اصلی قرار بگیرد و به نظر استقلالی لحاظگردد خود از مصادیق باطل بوده و چون کف روی سیل محو و نابود خواهدشد(و ما هذه الدنیا الا لهو و لعب و ان الدار الاخره لهی الحیوان لو کانوا یعملون )(16)،(این زندگی دنیاجز بازیچه و سرگرمی نیست و همانا سرای آخرت زندگی است ،اگربفهمند).

بنام خدا

اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَياةِ الدُّنْيا وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ مَتاع
(خدا روزی را بر هر کس که بخواهد گشایش می دهد ورزق را مقدر می نماید، اما آنها به زندگی دنیا شادمان شده اند و زندگی این دنیا دربرابر آخرت جز متاع ناچیزی نیست.)

بهشت و جهنم از رزق‌های الهی است
این آیه نکته‏ اى را خاطرنشان مى‏سازد و آن این است که بهره این دو طائفه، یعنى عاقبت محمود و بهشت جاودان اولوا الالباب، و لعنت و جهنم ناقضین عهد، خود یک نوع رزقى است که خداى تعالى هر که را بخواهد و به هر طور بخواهد از آن و یا از این، روزى و بهره مى‏دهد، بدون اینکه در بهره‏ دادنش الزام و یا منعى بوده باشد.
و نیز خاطرنشان مى‏کند که این عمل خداى تعالى بر وفق نظامى که در حق و باطل قرار داده صورت مى‏گیرد، و به طور استمرار هم صورت مى‏گیرد. آرى، سرانجام اعتقاد به حق و عمل بر طبق آن به ارتزاق از بهشت و سلامتى دائمى منتهى مى‏شود، و اعتقاد به باطل و عمل بر وفق آن به لعنت و دوزخ و عیش ناگوار مى‏انجامد.

بنام خدا

توسعه وتنگى رزق
گرچه در این آیه، توسعه وتنگى رزق به خدا نسبت داده شده، امّا بدیهى است که کارهاى خداوند حکیم، از روى مصلحت و حکمت صادر مى‏شود. چنانکه در برخى آیات و روایات، بعضى علل آن بیان شده است. از جمله؛ وجود گناه در زندگى افراد که باعث تغییراتى در رزق آنها مى‏گردد. چنانکه در دعاى کمیل مى‏خوانیم: «اللهم اغفرلى الذنوب التى تغیّر النّعم» خداوندا! ببخشاى بر من آن گناهانى که نعمت‏ها را دگرگون مى‏سازد.
گاهى تفاوت در رزق و روزى بخاطر آزمایش افراد است، «ولنبلونّکم بشى‏ء ... و نقص من‏الاموال...»(138) ما هر آینه شما را با نقص اموال امتحان مى‏کنیم. گاهى محروم شدن بجهت محروم کردن دیگران از حقوق آنهاست، نظیر داستان باغى که در آتش سوخت که سوره‏ ى قلم به آن اشاره فرموده است و گاهى هم بى‏ توجّهى به یتیمان باعث تنگى روزى است. «کلا بل لاتکرمون الیتیم»(139)
مهم آن است که ما نه از بسط رزق یاغى شویم و همه چیز را از یاد ببریم و نه به هنگام قبض آن از همه چیز ناامید و مأیوس گردیم که نظام الهى، نظامى است حکیمانه و بر پایه آزمایش، نه بر اساس شانس و بخت و اقبال.

 زندگى دنیا کسب رزقی برای آخرت است

اینکه فرمود: «وَ فَرِحُوا بِالْحَیاةِ الدُّنْیا وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا مَتاعٌ» بطورى که از سیاق برمى‏آید، مقصود از آن این است که رزق حقیقى همانا رزق آخرت است، و لیکن ناقضین عهد به خاطر تمایل به ظاهر زندگى دنیا و زینتهاى آن، از زندگى و رزق آخرت غافل گشته، به دنیا اعتماد نموده‏اند، و در نتیجه به داشتن آن خوشحالى مى‏کنند، و حال آنکه زندگى دنیا متاع و وسیله است و مقصود بالذات نیست، و باید از آن براى زندگى دیگر استفاده کرد.
و بنابراین، اگر زندگى دنیا را با زندگى آخرت مقایسه کنیم و مجموع آن دو را در نظر بگیریم، وقتى حق است که به نظر آلى و مقدمى لحاظ شود، و منظور از آن کسب رزق آخرت و وسیله زندگى آن سراى بوده باشد. اما اگر بر عکس، منظور از آن خود باشد، و به نظر استقلالى لحاظ شود، خود یکى از مصادیق باطل خواهد بود، که چون کف سیل پس از خشکیدن از بین مى‏رود و مورد انتفاع قرار نمى‏گیرد، هم چنان که در آیه‏اى دیگر فرموده: «وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ» (عنکبوت/64).
 

متن آیه: